آبله میمون؛ میهمان ناخوانده در روزهای پایان کرونا

به گزارش خبرنگار ایمنا، چندماه از فروکش کردن پاندمی سه ساله کرونا و مرگ‌ومیر افراد در این دوران نگذشته بود که ویروس عفونی جدیدی به نام آبله‌میمون در بسیاری از کشورهای غیراندمیک دنیا گزارش شد و موج تازه‌ای از نگرانی‌ها را درباره وقوع یک پاندمی جدید در جهان ایجاد کرد.

در واکنش به این نگرانی‌ها، کارشناسان بر این باور هستند که اگرچه مواردی از این بیماری در خارج از محدوده معمول شیوع آن شناسایی شده است و باید تمهیدات لازم برای تشخیص زودرس و حتی درمان مناسب آن آماده شود، اما با توجه به نحوه انتقال آن که بیشتر از طریق ذرات درشت تنفسی است، نگران وقوع یک پاندمی جدید بودن، بسیار کمتر از کرونا محتمل به نظر می‌رسد و بیماری آبله‌میمون را که با رعایت اصول بهداشتی قابل کنترل و پیشگیری است، نباید با کووید ۱۹ یکسان دانست.

آبله‌میمون یک بیماری ویروسی نادر و یک DNA ویروس دو رشته‌ای است که از بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوانات به شمار می‌آید. ویروس واریولا (عامل آبله)، ویروس واکسینیا (مورد استفاده در واکسن آبله) و ویروس آبله گاوی نیز در دسته ارتوپاکس ویروس‌ها قرار می‌گیرند.

ویروسی که به پای کرونا نمی‌رسد

مجید مختاری، فوق‌تخصص ریه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، درباره احتمال تبدیل آبله میمون به پاندمی پس از کرونا، می‌گوید: این بیماری در کشورهای آفریقای‌مرکزی و غرب آفریقا یک بیماری آندمیک به شمار می‌آید و در کشورهای اروپایی و مناطق دیگری از دنیا در حالی بیماری گزارش شده است که هیچ‌یک از مبتلایان تماس لمسی با فرد بیمار نداشته‌اند؛ این موضوع انجمن‌های علمی دنیا را به فکر فرو برده است که آیا این ویروس قابلیت تبدیل شدن به یک ویروس وحشتناک پاندمی مانند کووید ۱۹ را دارد که به احتمال قوی پاسخ این پرسش خیر است.

وی با اشاره به انتظار وقوع رفتار و توالی‌های ژنتیکی جدید از این ویروس در آینده نزدیک، می‌افزاید: انتقال این بیماری به راحتی انتقال ویروس‌های تنفسی نیست و تماس جنسی به ویژه در میان هم‌جنس‌گرایان، مهم‌ترین راه انتقال آن تاکنون بوده است؛ شیوع آبله نیز به احتمال قوی از یک گردهمایی از این گروه در کشور اسپانیا بوده و سپس به بیرون جامعه انتشار یافته است.

عضو هیئت مدیره انجمن هماتولوژی ایران، ارتباط لمسی از طریق تماس، لباس و حتی رختخواب و ملحفه افراد مبتلا را از دیگر راه‌های انتقال ویروس آبله میمون می‌داند و می‌گوید: از طریق تنفس نیز با درصد پایین‌ترین احتمال سرایت بیماری وجود دارد؛ اما آبله میمون ویروسی نیست که به راحتی انتقال یابد. با وجود تمام این گفته‌ها به دلیل اینکه درمان مناسبی برای آن وجود ندارد و واکسن بسیار مؤثر و در دسترسی نیز وجود ندارد، در نتیجه جامعه جهانی با احتیاط به این موضوع نگاه می‌کند.

هر نوع بثورات پوستی آبله نیست

وی تاکید می‌کند: یکی از موضوعات مهم شناسایی بیماران است. در هفته گذشته موج بسیاری از نگرانی در جامعه ایجاد شده بود که حتی افراد مبتلا به آبله‌مرغان یا هرگونه بثورات پوستی دیگر با وحشت به برخی پزشکان در قسمت‌های عفونی مراجعه می‌کردند و نگران ابتلاء به آبله میمون بودند.

مختاری می‌افزاید: براساس آخرین اطلاعاتی که وجود دارد، هنوز این بیماری وارد کشور نشده است اما بدون آنکه بخواهیم افراد جامعه را نگران این موضوع کنیم باید اقدامات پیشگیرانه را برای کنترل مبادی ورودی کشور به ویژه مسافران کشورهای آفریقای مرکزی و غرب این قاره، همچنین برخی کشورهای اروپایی که بیماری در آن‌ها شایع است، انجام دهیم.

وی درباره احتمال تبدیل این ویروس عفونی به پاندمی، اظهار می‌کند: در حال حاضر این نگرانی در جامعه جهانی تنها به عنوان احتیاط و نه به عنوان ایجاد یک پاندمی دیگر وجود دارد.

بیشتر انتقال آبله میمون توسط بثورات پوستی

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی کادر درمان، پزشکان و کارکنان آزمایشگاه‌های طبی را افراد در معرض خطر ابتلاء به آبله میمون می‌داند و می‌گوید: این افراد ممکن است به طور اتفاقی و هنگام ثبت نمونه‌هایی که از افراد مشکوک در مرزها گرفته می‌شود، در تماس با ویروس قرار بگیرند و لازم است که برای حفاظت احتیاط بیشتری انجام شود.

وی با اشاره به شرایط ناپایدار ویروس و احتمال تغییر رفتار آن در آینده نزدیک، خاطرنشان می‌کند: درحال‌حاضر اظهارنظر درباره اینکه آبله به عنوان پاندمی یا آندمی شیوع پیدا خواهد کرد، بسیار نپخته است اما احتمال بسیار ضعیفی هم وجود دارد که باید بدون ایجاد نگرانی در جامعه تمام احتیاط لازم را انجام دهیم و از آمادگی کافی برخوردار باشیم.

مختاری، ویروس‌های تنفسی را بسیار خطرناک و واگیردار توصیف می‌کند و می‌گوید: افرادی که ویروس آبله را منتقل می‌کنند، علائم کاملاً مشخصی دارند و شرایط مانند ویروس کووید نیست که افراد بدون علائم روزها و هفته‌ها در جامعه بگردند و ویروس را انتقال دهند، بیشتر انتقال‌ها توسط بثورات پوستی و رفتار جنسی افراد علامت‌دار اتفاق می‌افتد.

آبله میمون هنوز به کشور ما وارد نشده است

وی درباره شباهت آبله میمون با بیماری‌های شایع دیگری مانند آبله مرغان، تاکید می‌کند: آبله میمون هنوز به کشور ما وارد نشده است بنابراین نباید نگرانی ایجاد کنیم و این هراس در حال حاضر کاملاً نابجاست مسئولان وزارت بهداشت و اداره کل بیماری‌های این وزارتخانه نیز با دید علمی و باز درحال پیگیری این ویروس هستند.

عضو کمیته علمی ستاد مبارزه با کرونا شباهت آبله میمون با بیماری‌ها و بثورات پوستی دیگر را بسیار اندک می‌داند و می‌گوید: با توجه به اینکه هنوز بیماری در ایران شناسایی نشده است، نباید بیمارانی را که به نوع آبله مرغی یا بثورات دیگر مبتلا می‌شوند نگران کنیم و با یک معاینه ساده توسط متخصص عفونی یا حتی پزشکان عمومی که با این موارد سروکار دارند می‌توان نگرانی افراد را برطرف کرد.

وی درباره تأثیر رعایت موارد بهداشتی به ویژه استفاده از ماسک در پیشگیری از ابتلاء به آبله میمون، می‌گوید: سوال سختی است زیرا رفتار این ویروس و طریقه انتقال آن با ویروس کرونا بسیار متفاوت است اما چون می‌تواند در حالت آندمی از راه تنفسی نیز گسترش یابد زدن ماسک توصیه می‌شود اما اینکه درحال‌حاضر اگر بخواهیم ماسک را راه جلوگیری از آبله میمونی توصیه کنیم منطقی نیست به دلیل اینکه بیماری در ایران فعلاً دیده نشده است.

رفتار کرونا در فصل پاییز نامشخص است

مختاری با اشاره به تک رقمی شدن مرگ‌ومیر کرونا در هفته‌های اخیر، می‌افزاید: تلاش دولت برای تأمین واکسن و همت مردم برای انجام واکسیناسیون منجر به این دستاورد بزرگ شد همچنین بیماری امیکرون که بسیار خفیف بوده مرگ‌ومیر پایینی داشت، ایمنی جمعی بسیار خوبی ایجاد کرده است اما این ایمنی ممکن است ادامه‌دار نباشد بنابراین به افرادی که هنوز هیچ واکسنی دریافت نکرده‌اند توصیه می‌کنیم که با تزریق واکسن ایمنی لازم را در بدن خود ایجاد کنند.

وی تکمیل روند واکسیناسیون تا دوز سوم را برای ایجاد ایمنی کامل افراد ضروری می‌داند و می‌گوید: رفتار این ویروس در فصل پاییز نامشخص است بنابراین کودکان، افراد در خطر و افراد آسیب‌پذیر بهتر است برای دریافت دوز چهارم نیز اقدام کنند درباره احتمال وقوع پیک هفتم در اواخر تابستان هیچ نظری ندارم اما اگر افراد از حضور در مکان‌های مسقف و شلوغ و بدون تهویه کافی خودداری کرده و استفاده از ماسک و فاصله اجتماعی را رعایت کنند، احتمال شیوع ویروس به شدت کاهش می‌یابد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید می‌کند: الزامی نبودن استفاده از ماسک در جامعه به معنای نزدن واکسن نیست و نباید اشتباه تصور کنیم که نیازی به تزریق واکسن وجود ندارد زیرا بیماری تمام شده است، این طور نیست و هنوز در فاز انتهایی پاندمی کرونا هستیم اما همه‌گیری هنوز تمام نشده و همچنان دریافت واکسن بسیار منطقی و علمی است.

آغاز فصل جدیدی از بیماری‌های نوظهور

از سوی دیگر یونس پناهی، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و رئیس مؤسسه ملی توسعه تحقیقات علوم پزشکی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: بدون شک آبله میمون اکنون در دنیا شناسایی شده و در حال افزایش است، این بیماری عفونی ممکن است گسترش یابد و از طریق مسافران و انتقال فردی، شیوع پیدا کند اما تاکنون معاونت بهداشتی و بیماری‌های واگیردار مرکز بهداشت هیچ موردی از ابتلاء به آبله میمون را در کشور تأیید نکردند.

وی خاطرنشان می‌کند: ممکن است در آینده با انواع بیماری‌های بازپدید یا نوظهور یا دیگر بیماری‌های عفونی روبه‌رو شویم، حتی برخی از بیماری‌های عفونی که در گذشته ریشه‌کن شده بود هرازچند گاهی خود را نشان دهند که تأثیر روابط بیش از اندازه مردم کشورهای مختلف با یکدیگر از طریق مسافرت‌ها یا مواردی مانند شهرنشینی، بیماری‌ها و داروهایی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند، برخی دستکاری‌های مواد، آب و هوای ناسالم است که همه این عوامل کمک می‌کند به محض ابتلای افراد به این بیماری‌ها، دچار عوارض شدیدتری شوند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج) با اشاره به تأثیر رعایت پروتکل‌های بهداشتی در کاهش احتمال ابتلاء به بیماری‌های عفونی، ادامه می‌دهد: رعایت فاصله اجتماعی و نکات بهداشتی در پیشگیری از انواع آبله و آبله میمون نیز مؤثر خواهند بود البته باید متناسب با راه‌های انتقال و علائم این بیماری‌ها، اقدامات پیشگیرانه انجام شود به عنوان مثال برای ویروس‌هایی که تب و خستگی ایجاد می‌کند، خودداری از تماس با ترشحات ضایعات پوستی می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند.

پیشگیری مهمترین راهکار

وی درباره زمان پدیدار شدن نشانه‌های شیوع آبله میمون در کشور، خاطرنشان می‌کند: نمی‌توان زمان مشخصی را اعلام کرد، همه چیز بستگی به رفتار ما دارد، اگر سیاست‌گذاران در مقوله پیشگیری اقدامات لازم را انجام دهند و مردم نیز مسائل بهداشتی را رعایت دقت کنند، ممکن است هیچ‌گاه شاهد شیوع آبله میمون نباشیم در غیر این صورت همان اتفاقی رخ می‌دهد که درباره کرونا و ورود و شیوع آن در کشور افتاد.

پناهی با تاکید بر نقش رعایت پروتکل‌ها در ورود بیماری و کاهش مبتلایان به آن، می‌گوید: در شیوع بیماری‌های عفونی هرچه میزان افراد مبتلا کمتر باشد، مدیریت بیماری راحت‌تر، شیوع و عوارض آن نیز کمتر است؛ وگرنه یک بیماری واگیردار ناگهان تبدیل به اپیدمی می‌شود و دامنه آن به مراکز درمانی کشیده خواهد شد، به همین دلیل است که در هنگام تهدیدهای اپیدمیولوژی توصیه می‌شود که هنگام شناسایی یک بیماری عفونی در گوشه‌ای از دنیا، همه کشورها باید نسبت به رعایت دستورات بهداشتی مصمم باشند.

وی درباره احتمال بازگشت به پیش از کرونا با آبله میمون، خاطرنشان می‌کند: این موضوع بستگی به رفتار مردم دارد و به نظر نمی‌رسد بتوان سیاست‌گذاری خاصی در این زمینه انجام داد؛ رفتار مردم، میزان جهش و ذات عوامل بیماری‌زا و سیاست‌گذاری متولیان بهداشت سه عامل اصلی در شیوع و بروز اپیدمی به شمار می‌رود.

معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، کاهش مرگ‌ومیر بیماران مبتلا به کرونا در کشور را نتیجه رعایت پروتکل‌ها و انجام واکسیناسیون می‌داند و می‌افزاید: مردم ما فرهنگی هستند و اگر گاهی برخی نکات را رعایت نمی‌کنند به این دلیل است که موضوع تفهیم نمی‌شود؛ به همین دلیل است که در دوران کرونا همه متوجه شدند که بهترین وسیله و راه کنترل بیماری‌های عفونی رعایت پروتکل‌ها است و همین موضوع نیز باعث شد بتوانیم بیماری را کنترل کنیم.

بازگشت یکی از قدیمی‌ترین ویروس‌ها

حسن رودگری، مدیر پژوهش سازمان نظام پزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی، ویروس آبله میمون را از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین گروه‌ها معرفی می‌کند و به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: می‌توان گفت نخستین واکسیناسیون در دنیا نیز برضد این بیماری انجام شد؛ آبله معروف، آبله خرگوشی، گاوی و میمون نیز از این خانواده است، این بیماری ۷۰ سال پیش در یک آزمایشگاه هنگام آزمایش روی میمون شناسایی شد اما بیشترین حیوان واسط برای انتقال آن سنجاب و جوندگان هستند.

مدیر پژوهش سازمان نظام پزشکی با اشاره به شناسایی نخستین مورد انتقال انسان به انسان آبله میمون در ۵۰ سال قبل، اظهار می‌کند: این بیماری نخستین بار در آفریقا شناسایی شد و تاکنون اپیدمی‌های محدودی در آفریقای مرکزی و غربی ایجاد کرده است، ویروس عامل آبله میمون دو رشته‌ای و از نوع دی‌ان‌ای است که کمتر جهش می‌کند برعکس کرونا که انواع جهش‌ها را در سال‌های اخیر ثبت کرد.

وی اپیدمی مانکی را آندمی آفریقا می‌داند و می‌گوید: در طول پنج دهه گذشته، این ویروس در خارج از آفریقا به ندرت مشاهده شد و تا قبل از بروز جدید که از هفتم می آغاز شد، تعداد افراد مبتلا به آن در خارج آفریقا به ۱۲۰ نفر نمی‌رسید و اکنون یکی موضوعات نگران‌کننده این است که چرا ظرف یک ماه تعداد موارد ابتلاء به اندازه بیش از ۵۰ سال گذشته رسیده است.

بیشترین عامل انتقال از پوست

عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی انتشار سری جدید آبله میمون را زنگ خطری برای پژوهش دانشمندان می‌داند و می‌افزاید: هنوز نمی‌توان به این پرسش پاسخ داد که آیا ویروس دستکاری شده است و با جهش در تعداد آن روبه‌رو هستیم یا دلیل دیگری دارد؛ اما درباره تغییر رفتار ویروس احتمال داده می‌شود که شاید نخستین فردی که آبله میمون را از آفریقا به اروپا منتقل کرده است عضو گروهی از همجنس‌گرایان بوده است.

وی با استناد به مقالات منتشر شده درباره این ویروس از سال ۲۰۰۲، یادآور می‌شود: پوست بیشترین عامل انتقال آبله میمون به شمار می‌رود اما ریه و سیستم تنفسی فرد را درگیر نمی‌کند؛ همچنین بیماری آمیزشی نیست اما از طریق تماس جنسی انتقال می‌یابد.

آبله میمون قابل مقایسه با کرونا نیست

رودگری تاکید می‌کند: براساس آخرین دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی، دوره بیماری افراد مبتلا به آبله میمون دو تا چهار هفته طول می‌کشد. شروع بیماری همراه با تب، بدن درد، سردرد و خستگی مفرط است اما خطر انتقال از لحظه‌ای آغاز می‌شود که بثورات یا ضایعات جدید دیده می‌شود با این حال هیچ دلیلی وجود ندارد که نگران شیوع آبله میمون باشیم زیرا این بیماری به هیچ‌وجه قابل مقایسه با کرونا نیست.

وی با تاکید بر اینکه هنوز آبله میمون به ایران نرسیده است، می‌گوید: با این وجود لازم است که از آمادگی کامل برای مبارزه با بیماری برخوردار باشیم، ممکن است در برخی از بخش‌های مدیریتی مشکلاتی وجود داشته باشد و از وزارت بهداشت انتظار داریم شیوه مناسبی در این زمینه فراهم کند با این وجود وزارت بهداشت آمادگی کامل دارند که در برابر این بیماری که گیرایی و سرایت آن از کرونا کمتر است بایستند.

هنوز آبله میمون با واکسیناسیون عمومی فاصله بسیار زیادی دارد

مدیر پژوهش سازمان نظام پزشکی یکی از دستاوردهای دوران کرونا را ایجاد هوشیاری در سیستم بهداشت کشور می‌داند و تاکید می‌کند: اگر زمانی آبله میمون به ایران رسید و از کنترل خارج شد یا سازمان جهانی بهداشت اعلام کرد ویروس دست‌کاری شده و رفتار آن با آبله میمون رایج فرق دارد، آن زمان می‌توان اطلاعات دقیق‌تری دراین‌باره اعلام کرد اما آنچه اکنون باید مطرح شود بیشتر اطلاعات عمومی برای پیشگیری از ایجاد نگرانی در جامعه است.

وی یکی از تفاوت‌های کرونا با آبله میمون را وجود واکسن و راه‌های درمان معرفی می‌کند و می‌افزاید: آبله میمون از خانواده آبله است که اندازه ویروس آن از آبله گاوی کوچک‌تر و از آبله اصلی بزرگ‌تر است، هرچه اندازه ویروس کوچک‌تر شود، وحشی و خطرناک‌تر خواهد بود، آبله از سال ۱۳۵۶ به شکل رسمی در ایران ریشه‌کن شد اما واکسن این بیماری در قسمت‌های حفاظت شده‌ای از جهان مانند آمریکا، انگلستان، کانادا و کره جنوبی نگهداری می‌شود که در صورت مشاهده هر مورد جدیدی از ابتلاء به آبله میمون باید ۱۰ تا ۲۰ واکسن برای اطرافیان بیمار استفاده شود.

رودگری با اشاره به اینکه هنوز آبله میمون با واکسیناسیون عمومی فاصله بسیار زیادی دارد، می‌گوید: واکسن موردنیاز برای این ویروس قابل ساخت و داروهای ضدویروسی برای بیماری موجود است که برخی با ایدز یا بیماری‌های عفونی دیگر مشترک هستند واکسن آبله ریشه‌کن شده نیز می‌تواند تا ۸۵ درصد بر ضد آبله میمون ایمنی ایجاد کند که عدد قابل قبولی است.