به گزارش خبرنگار ایمنا، اگرچه، شهرنشینی چالش‌های زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی خاص خود را به وجود آورده است، اما اساس شهرنشینی یک پدیده مثبت است. شهرنشینی با حکمروایی و برنامه‌ریزی مناسب، می‌تواند به بهبود معیشت و ارزش‌های اجتماعی، انسجام قومی و فرهنگی، گسترش حقوق دموکراتیک و کاهش فقر کمک کند.
در سال ۲۰۱۰، مفهوم شهر پایدار با طرح "شهر همگرا" به‌عنوان مفهوم جامع و پلتفرم ارتباطی برای مؤسسات سوئد و بازیگران درگیر در توسعه پایدار شهری ادغام شد؛ این نسخه تجدید نظر شده از رویکرد شهر همگرا بخشی جدایی‌ناپذیر از این طرح است و تغییر از اجرا به چارچوب مفهومی، نشان دهنده تغییر در هدف و بهره‌گیری از این رویکرد به‌شمار می‌رود.
رویکرد شهر همگرا، به‌منظور دستیابی به محیط‌های شهری با کیفیت از طریق استفاده از منابع کارآمد و هم‌افزایی بین سیستم‌های مختلف شهری، رویکردی یکپارچه، کل‌گرا و چند رشته‌ای را برای توسعه شهری پایدار مطرح و به پیش می‌برد؛ رویکرد فراگیر و میان رشته‌ای برای توسعه پایدار شهری، با ایجاد شهرهای بهتر برای همه ساکنان و مسائل مربوط به تغییرات آب و هوایی می‌تواند به کاهش فقر نیز کمک کند.
در توسعه شهری اصطلاحات مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به‌گونه‌ای که شکاف بین بخش‌های مختلف و ذی‌نفعان را برطرف سازد؛ رویکرد شهر همگرا با استفاده از اصطلاح میان‌رشته‌ای بر ضرورت جذب بازیگران مختلف در روند توسعه شهری تأکید دارد. همچنین، اصطلاحات "میان‌رشته‌ای" و "فرا رشته‌ای" نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند، که مفهوم فرا رشته‌ای نشان دهنده رویکردی راهبرد به تولید دانش است، که دانش علمی را با تجربه‌های موجود در سیاست‌گذاری، عمل در کسب‌وکار و زندگی اجتماعی ترکیب می‌کند.
بخش‌هایی از این مفهوم نیز در چین مورد استفاده قرار گرفته است تا اصول توسعه شهر پاک و مناطق شهری سبز پیاده‌سازی شود؛ پاره‌ای از ابعاد مورد بسط و بررسی قرار گرفت، از جمله مدل‌های "چرخه‌های زیستی" که راه‌حل‌های یکپارچه‌ای برای انرژی، زباله و آب، استفاده مجدد از زمین و حمل‌ونقل، برنامه‌ریزی اکوسیستم‌ها، طراحی ساختمان پایدار و راهبردهای کاهش آلودگی هوا ارائه می‌دهند.
مفهوم و هدف مدل شهر همگرا
بهزاد ملک‌پور اصل، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: شهر همگرا یا Convergent city مفهومی مجزا و جدید است که در دهه اخیر مطرح شده است؛ شهر همگرا موضوع مهمی است که در خصوص نحوه اتصال شهرهای جهان با یکدیگر بحث می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: اساس بحث شهر همگرا بر این مبنا است که چگونه می‌توان نیازهای محلی شهرها را برآورده کرد و در عین حال با شهرهای جهان در ارتباط بود.
این استادیار گروه برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای خاطرنشان می‌کند: شهر همگرا به این موضوع اشاره می‌کند که با استفاده از الگوهای موفق در زمینه مدیریت در سطح محلی، در راستای دستیابی به توسعه پایدار و رسیدن به یک محیط قابل زیست حرکت کنیم و آن را گسترش دهیم.
وی تصریح می‌کند: به‌کار بردن صفت همگرایی از این بابت است که می‌خواهیم یک نوع اتصال بین شهرها، مناطق و نقاط سراسر جهان بر مبنای الگوهای موفق مدیریت محلی ایجاد کنیم تا به توسعه پایدار برسیم.
ملک‌پور با بیان اینکه در سال ۲۰۲۰ کتابی توسط "ام ال پِری" منتشر شد که در آن گفته شده است آینده سیاره زمین در گروی اتصال شهرها به یکدیگر است، اضافه می‌کند: در این کتاب به رفع نیازهای محلی به‌شکل مطلوب و کارآمد اشاره شده است که حق آموزش، حق مسکن، حق بهداشت و درمان و دسترسی به فضاهای عمومی باید به رسمیت شناخته شود تا شهروندان بتوانند به این حداقل‌ها دسترسی داشته باشند و به توسعه پایدار شهرها برسیم.
وی می‌افزاید: در شهر پایدار، به اتصال نقاط و پیوند بین گره‌ها توجه نمی‌شود اما در شهر همگرا می‌گوئیم آینده شهرها به یکدیگر متصل و آینده تمدنی شهرها به‌شدت به یکدیگر وابسته است و نمی‌توان در عصری که تمام امور به یکدیگر متصل و هم‌پیوند است، سرنوشت شهرها را جدا از هم در نظر بگیریم.
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران با بیان اینکه یکی از ضعف‌های توسعه پایدار که باعث شد به سمت شهرهای همگرا حرکت کنیم، این است با مطرح کردن موضوع "توسعه پایدار" اصولی هستند که با توجه به نیازهای محلی باید تعدیل شود، تاکید می‌کند: شهرهای همگرا این امکان را می‌دهد که علاوه بر در نظر داشتن اصول توسعه پایدار، با توجه به بسترها و نیازهای هر شهر و منطقه برای رسیدن به این اصول و اهداف، سازوکارهای ویژه‌ای را مطرح کنیم.
وی با بیان اینکه به رسمیت شناختن تفاوت‌ها در عین همگرایی یا وحدت در عین کسوت یکی از مزایای شهرهای همگرا است، ادامه می‌دهد: شهر همگرا معتقد است فرهنگ‌ها، آئین‌ها و آداب و رسوم شهرهای کشورهای مختلف باید به رسمیت شناخته شود.
ملک‌پور تصریح می‌کند: شهر همگرا به معنای از بین‌بردن تفاوت فرهنگ‌ها، آئین‌ها و آداب و رسوم نیست و تنها بر این تاکید دارد که به یک الگوی مناسب برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار برسد.
وی خاطرنشان می‌کند: ظرفیت‌های همکاری و همیاری که در شهرهای مختلف جهان بر اساس الگوی شهر همگرا می‌تواند شکل بگیرد؛ یعنی بر اساس اشتراک‌هایی که در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، به‌وجود می‌آید، می‌توانیم از الگوهای یکدیگر استفاده کنیم یا خط مشی‌های مشترکی ترسیم کنیم تا به اهداف توسعه پایدار دست یابیم.
سرنوشت گره خورده شهرها به یکدیگر
عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران با بیان اینکه شهر همگرا به‌دنبال دستیابی به توسعه پایدار بر اساس یک الگوی جدید است و شهرها، نقاط یا مناطق با به رسمیت شناختن تفاوت‌ها، بر مبنای اصول و الگوهای مدیریت شهری می‌داند، می‌گوید: نکته‌ای که می‌توان از رویکرد شهر همگرا برداشت کرد این است که سرنوشت همه شهرها به یکدیگر گره خورده است و نمی‌توان سرنوشت نقاط مختلف جهان را جدا از هم در نظر گرفت.
وی با اشاره به پدیده ریزگردها و گردوغبار در کلان‌شهرها به‌ویژه استان خوزستان اضافه می‌کند: با توجه به اینکه شهر همگرا به گره خوردن سرنوشت شهرها به یکدیگر اشاره می‌کند، سرنوشت و اقداماتی که در کشورهای عراق، ترکیه و سوریه رقم می‌خورد در سرنوشت شهرهای کشور ایران و دیگر کشورها نیز مؤثر است.
ملک‌پور وجود ریزگردها را یکی از مصادیق توسعه ناپایدار شهرها می‌داند و می‌افزاید: احداث سد "ایلیسو" در ترکیه باعث شد حجم زیادی از آب رودخانه دجله به سوریه و عراق و سپس به اروند نرسد که باعث از بین رفتن زمین‌های کشاورزی، فرسایش خاک و کاهش بارندگی‌ها به دلیل تغییرات اقلیمی می‌شود.
وی با اشاره به نتیجه احداث سد ایلیسو روی رودخانه دجله، اضافه می‌کند: نتیجه احداث این سد، افزایش ریزگردها و گردوغبار در ایران به دلیل بادهای موسمی خواهد بود و باز هم این موضوع نشان‌دهنده پیوند شهرها به یکدیگر است.
گفت‌وگو از: راضیه کشاورز - خبرنگار سرویس کلانشهرهای خبرگزاری ایمنا
نظر شما