قلعه‌ها در طول تاریخ نقش مهمی در تقویت کشورها داشتند و معمولاً توسط حکومت‌ها در امتداد راه‌ها یا شهرهای مهم یا در ارتفاعات صعب‌المسیر و دامنه‌های صخره‌ای احداث می‌شدند تا به‌عنوان یک عامل دفاعی طبیعی علیه دشمنان عمل کنند. کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و امروزه قلعه‌های تاریخی بی‌نظیری در آن قرار دارند؛ بناهایی که جاذبه‌هایی ارزشمند در حوزه گردشگری محسوب می‌شوند و از جاهای دیدنی ایران هستند. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با پنج قلعه حیرت‌انگیز ایران آشنا کنیم.
۱. قلعه رودخان
- آثار ملی ایران
- آدرس: استان گیلان، شهرستان فومن، روستای رودخان
قلعه رودخان با ۶٫۲ هکتار وسعت یکی از مهم‌ترین دژهای تاریخی و نظامی ایران در ارتفاع ۶۵۵ تا ۷۱۵ متری از سطح دریا است که در شهرستان فومن و در میان انبوه درختان جنگلی جای دارد. از آنجا که در نزدیکی این بنا رودخانه‌ای به نام رخون جریان دارد، به این قلعه رودخان گفته می‌شود. این دژ مستحکم روی پهنه بین دو قله با ارتفاعات مختلف بنا شده و به همین دلیل تعداد زیادی پله در داخل قلعه برای دسترسی به قسمت‌های مختلف آن ساخته شده‌اند؛ پله‌هایی که لقب قلعه هزار پله را به قلعه رودخان داده‌اند.
قلعه رودخان تا سال ۱۸۳۰ میلادی ناشناخته بود تا زمانی که یک محقق ایران‌شناس لهستانی در نوشته‌های خود به آن اشاره کرد. برخی تاریخ‌شناسان بر این باورند که بنای اولیه مربوط به عصر ساسانیان یا اوایل دوره اسلامی بوده و در زمان سلجوقیان مرمت و بازسازی شده است. گفته می‌شود که از این قلعه حتی به‌عنوان یکی از پایگاه‌های اسماعیلیان نیز استفاده می‌شده است. در حال حاضر، قلعه رودخان حدود ۱۶۰۰ پله دارد که برای گردشگران ساخته شده است؛ به همین دلیل برای رسیدن به آن باید آمادگی کوهنوردی را داشته باشید. در پایین این قلعه یک بازار وجود دارد که سوغاتی و صنایع دستی به فروش می‌رساند و شما می‌توانید غذاها و خوراکی‌های خوشمزه در آن نوش جان کنید.
۲. قلعه بابک
- آثار ملی ایران
- آدرس: استان آذربایجان شرقی، شهرستان اهر، شهر کلیبر، منطقه ارسباران
قلعه بابک از معروف‌ترین قلعه‌های تاریخی ایران است که به‌مدت ۲۰ سال محل زندگی و مبارزه بابک خرمدین، یکی از شناخته‌شده‌ترین سرداران ایرانی بود. او به‌همراه گروهی ۲۰ نفره موفق شدند در این بنا لشکریان عرب را برای چندین سال در کوه‌ها سرگردان کنند، به آن‌ها شبیخون بزنند و باعث فرار آن‌ها شوند. مسیر دسترسی به قلعه بابک مستلزم کوه‌پیمایی و دشوار است؛ اما به‌محض رسیدن به آن و تماشای چشم‌انداز خیره‌کننده از کوه‌ها و مناطق اطراف، خستگی از تنتان در خواهد رفت. طبق کاوش‌ها و با توجه به اشیای به‌دست‌آمده از قلعه بابک، می‌توان گفت که قدمت آن به دوران اشکانی و ساسانی بازمی‌گردد. سبک معماری این سازه شباهت زیادی به مجموعه تخت سلیمان از عصر ساسانی دارد.
قلعه بابک در ارتفاع حدود ۲,۳۰۰ تا ۲,۷۰۰ متری از سطح دریا بر فراز کوه و در احاطه دره‌هایی به عمق ۴۰۰ تا ۶۰۰ متر قرار دارد. تنها راه ورود به قلعه، دروازه اصلی، یک بارو و یک گذرگاه باریک است که یک مسیر ۱۰۰ متری شیب‌دار را به‌سمت قله تشکیل می‌دهند. پس از عبور از این بخش، به مدخل ورودی قلعه خواهید رسید. ساختمان قلعه بابک پس از ورودی قرار دارد و به‌صورت دو و سه طبقه بوده است. هفت اتاق اطراف تالار اصلی را احاطه کرده‌اند که به تالار مرکزی راه دارند. در بخش شرقی قلعه نیز تاسیساتی شامل اتاق‌ها و آب‌انبارها به چشم می‌خورند. در شمال غربی قلعه، پلکان‌هایی وجود داشته است که در حال حاضر تخریب شده و تنها راه صعود به بخش‌های مرتفع‌تر بنا بوده‌اند.
۳. قلعه بیاضه
- آثار ملی ایران
- آدرس: استان اصفهان، شهرستان خور و بیابانک، دهستان نخلستان، روستای بیاضه
ارگ یا قلعه بیاضه قلعه‌ای قدیمی است که در روستایی به همین نام قرار دارد. قدمت این سازه چند طبقه به دوره ساسانیان و دوران‌های تاریخی پس از اسلام بازمی‌گردد. قلعه بیاضه با خندق عریض و عمیق و مجموعه خشتی گسترده و به هم پیوسته پیرامون آن، نمونه یک ارگ و دژ کویری را به بیننده نشان می‌دهد. در گذشته، دورتادور این ارگ قدیمی را یک خندق فرا گرفته بود و این قلعه ۷۰۰ اتاق داشت قرار دادن تهویه هوا برای طبقات زیرین قلعه نیز نشان از معماری ماهرانه آن دارد.
قلعه بیاضه با سبک معماری ساسانی برای قرن‌ها کارکردهای دفاعی و مسکونی داشت و در دوره اسماعیلیه نیز پایگاه هواداران حسن صباح بود. اتاق‌های متعدد و طبقات مختلف قلعه تا چند سال قبل به‌عنوان محل نگهداری اموال و انبار غله روستاییان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. جالب است بدانید که ناصرخسرو در سفرنامه خود، در گذر از راه نائین به طبس، به این روستا و قلعه کهن آن اشاره کرده است. به‌علاوه، در دوره معاصر شرق‌شناسان و جهانگردان اروپایی نیز در هنگام گذر از ناحیه کویر مرکزی ایران این قلعه را دیده و نام آن را در سفرنامه خود برده‌اند.
۴. قلعه الموت
- آثار ملی ایران
- آدرس: استان قزوین، قزوین، شمال شرقی روستای گازر خان (قصر خان)
نام الموت با فرقه اسماعیلیه و حسن صباح به‌عنوان رئیس آن گره خورده است. گفته می‌شود که حسن صباح برای ۳۵ سال در قلعه الموت با ۲۰ هزار متر مربع مساحت، زندگی و رهبری می‌کرد. طبق اسناد تاریخی، در عصر صفوی این قلعه کاربری زندان داشت؛ اگرچه کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهند که این محل فقط زندان نبوده و محل زندگی افرادی با مرتبه اجتماعی خاص نیز بوده است.
قلعه الموت بالای صخره‌ای سنگی واقع شده است و گردشگران برای رسیدن به آن باید پله‌هایی سنگی در مسیر ورودی آن را طی کنند. در زمان ورود به قلعه با تابلویی روبه‌رو می‌شوید که ضمن معرفی حسن صباح، آن را خداوندگار الموت می‌نامد. کل قلعه را با سقف‌های برزنتی پوشانده‌اند و در برخی بخش‌ها توضیحاتی ارائه شده؛ هرچند ورود به قسمت‌های درونی قلعه ممنوع است. عکاسی از چشم‌اندازهای زیبای اطراف از جمله کارهایی است که نباید از آن غافل شوید. جالب است بدانید از بالای قلعه الموت می‌توان دشت وسیع گازرخان، دره الموت و رودخانه اندج را تماشا کرد.
۵. قلعه فلک الافلاک
- آثار ملی ایران
- آدرس: استان لرستان، خرم آباد، خیابان امام خمینی (۱۲ برجی)، قلعه فلک الافلاک
قلعه فلک الافلاک یا «شاپور خواست» از برجسته‌ترین آثار تاریخی به جا مانده از دوران ایران باستان و از زیباترین قلعه‌های تاریخی ایران در مرکز شهر خرم آباد است. فلک الافلاک در بازه‌های مختلف زمانی محل استقرار پادشاهانی از حکومت‌هایی مختلف مانند ساسانیان، آل بویه، صفویان و قاجار بود و به‌عنوان مقر حکومت، پادگان نظامی، زندان، خزانه سلطنتی و سایر کاربری‌های نظامی و سیاسی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این قلعه روی تپه‌ای بلند و باستانی قرار دارد؛ منطقه‌ای که در گذشته‌های دور گذرگاهی میان کوه‌های زاگرس بود و از مهم‌ترین مسیرهای ارتباطی بین فلات مرکزی ایران با نواحی جنوبی و غربی کشور به شمار می‌رفت.
مصالحی چون آجر، خشت، سنگ و ملاط در ساخت قلعه فلک الافلاک به کار رفته‌اند. وجود یک چاه بسیار عمیق و راه فرار اضطراری در قلعه، از نکات جالب توجه و اسرار این بنا به شمار می‌روند که توجه کارشناسان تاریخی را به خود جلب می‌کنند. چاه این قلعه دست‌کند است و آن را به‌صورت عمودی حفر کرده‌اند. عمق این چاه به بیش از ۴۰٫۵ می‌رسد. گفته می‌شود منشأ آب این چاه ریزش‌های جوی است؛ اما احتمال وجود قنات نیز وجود دارد. در حال حاضر این قلعه باستانی به‌عنوان موزه باستان‌شناسی، مردم‌شناسی و آزمایشگاه مرمت آثار تاریخی فعال است تا عموم علاقه‌مندان به بازدید از آثار تاریخی بتوانند از آن دیدن کنند.
منبع: رسانه گردشگری کجارو
نظر شما