به گزارش خبرنگار ایمنا، بنای اولیه بازار تاریخی اراک در اوایل قرن ۱۳ هجری‌قمری به دست حاکم وقت اراک، سپهدار اعظم گذاشته شده است، اما مجموعه بازاری که امروزه در این کلان‌شهر دیده می‌شود، با مسجد، مدرسه، آب‌انبارها، گذرها و کاروانسراهایی که در بر گرفته است، بیش از ۲۰۰ سال پیش و در زمان فتحعلی‌شاه قاجار به دست «یوسف‌خان گرجی» ساخته شد؛ این بنا، تنها بازاری است که مسیرهای آن به شکل منظم در یک راستای مستقیم قرار دارد و برخلاف دیگر بازارهای ایران، در مسیری آزاد و منحنی شکل نگرفته است، در واقع راسته بازار با گذرهای متعددی که آن را قطع می‌کند، اساس بافت شطرنجی شهر سلطان‌آباد قدیم را می‌ساخته است.
بازارها که روزی مرکز اصلی اقتصاد شهرها بودند و امروز همچنان با هر سختی این شاخصه خود را حفظ کرده‌اند، به لحاظ ایمنی وضعیت سختی را پشت سر می‌گذارند و بازار تاریخی اراک نیز از این قاعده مستثنی نیست، اما از موانع مهم در راه حفظ و مرمت آن کمبود اعتبارات و مشارکت نداشتن مالکان یا سایر بخش‌های دولتی همچون اداره کل اوقاف و امور خیریه است.
بازار اراک ۲۰ کاروانسرا دارد که همه آنها دارای ورودی و خروجی است تا در مواقع خطر امکان ورود و خروج وجود داشته باشد و در واقع از همان ابتدا نگاه توأم با ایمنی در معماری این بنا لحاظ شده است، همچنین دارای یک راسته است که برای عبور و مرور مردم و اجناس مورد استفاده قرار می‌گیرد و یک امتیاز و مؤلفه بزرگ برای بازار محسوب می‌شود، اما کسبه بازار اراک معتقدند که قدمت و اهمیت بناهای بازار، مانع از مرمت آنها با روش‌های معمول می‌شود، این در حالی است که این مکان به‌رغم اینکه یک بنای تاریخی است، محل کسب مردم شهر نیز محسوب می‌شود و کوچک‌ترین غفلت در نگهداری آن موجب به خطر افتادن جان و مال مردم خواهد شد.
تاکنون انجام اقداماتی همچون نصب داربست، کف‌سازی و بام‌سازی با همکاری مجموعه‌ای از دستگاه‌های خدمات‌رسان به عنوان راهکارهایی موقت، مانع فرسودگی بازار اراک شده است، البته مدیریت شهری این کلان‌شهر نیز در سال جدید، به طور ویژه مرمت و نگهداری بازار و خانه‌های تاریخی شهر را در دستور کار خود قرار داده است.
تخصیص اعتبار ۴ میلیاردی برای مرمت بازار اراک
علیرضا کریمی، شهردار اراک در این باره به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: از آنجا که بازار سرپوشیده اراک، شاهکار معماری در سراسر ایران و هویت تاریخی شهر اراک محسوب می‌شود، مدیریت شهری نیز آمادگی کامل برای همکاری با اداره کل میراث فرهنگی برای نگهداری و مرمت این بنا را دارد.
وی تصریح می‌کند: در سال جدید طبق روال گذشته اعتباری بالغ بر چهار میلیارد تومان برای مرمت بازار اراک در نظر گرفته‌ایم و برای جذب پیمانکار و انجام مناقصه نیز اقدامات لازم انجام شده است تا با سپری کردن روند اداری، عملیات مرمت و نگهداری از بازار با همکاری اداره کل میراث فرهنگی آغاز شود.
شهردار اراک اظهار می‌کند: در بودجه تملکات، اعتبارات خوبی برای تملک خانه‌های تاریخی در نظر گرفته‌ایم و در این زمینه برای تملک خانه محسنی به طور جدی اقدام کرده‌ایم.
وی تاکید می‌کند: توجه به بافت تاریخی اراک و حفظ و نگهداشت از آن یکی از وظایف اصلی مدیریت شهری است، زیرا احیای هویت شهر و تقویت حس تعلق شهروندی تنها با توجه به میراث فرهنگی و کهن هر شهر محقق خواهد شد.
لزوم مرمت بازار برای حفظ تعلق شهری
پیمان عین‌القضاتی، رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اراک اظهار می‌کند: بازار اراک به عنوان یک میراث فرهنگی برای حفظ تعلق شهری باید حفظ و مرمت شود و نباید اجازه دهیم این بنای تاریخی بر اثر بی‌تدبیری یا ناتوانی مدیران مختلف در گذر زمان به نابودی کشیده شود؛ به همین منظور حداقل سه میلیارد تومان از اعتبارات بودجه سال ۱۴۰۱ برای تحقق این هدف اختصاص یافته است.
وی اضافه می‌کند: اگر سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی اصلی مرمت و حفظ بازار تاریخی اراک فعالیت و پیگیری بیشتری در این زمینه داشته باشد، ما طبق ضوابط بودجه در سال ۱۴۰۱ که از طرف وزارت کشور اعلام شده است، موظف هستیم از بافت‌های تاریخی حراست داشته باشیم؛ از همین رو در صورت آمادگی سازمان میراث فرهنگی، آمادگی لازم برای افزایش میزان اعتبارات تخصیص داده شده به مرمت و حفظ بازار را داریم.
رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شورای اسلامی شهر اراک تاکید می‌کند: در کنار سازمان میراث فرهنگی، اداره کل اوقاف و هیئت امنای بازار همچنین شهرداری باید در حفظ و نگهداری بازار دخالت و اظهار نظر داشته باشند.
وی ادامه می‌دهد: مورد دیگری که در این زمینه باید به آن توجه کرد خرید و تملک خانه‌های تاریخی شهر اراک است؛ بیش از ۱۵ خانه تاریخی در اراک وجود دارد که تنها تعداد معدودی از آنها به ثبت رسیده است. در همین راستا مدیریت شهری اراک برای تملک خانه‌های تاریخی شهر با اولویت خانه‌های ثبت شده اقدام خواهد کرد.
وی ادامه می‌دهد: بناهایی همچون مجموعه بازار، پیشینه و هویت شهر اراک محسوب می‌شود و در هویت تاریخی این شهر نقش پررنگی دارد، بنابراین در نظر داریم با خرید این خانه‌ها از فرسودگی و نابودی آنها جلوگیری کنیم تا نسل جدید شهر بتواند با گذشته خود ارتباط داشته باشد؛ در کنار این اقدام نشست‌های تخصصی نقش خانه‌های تاریخی در هویت شهری از حدود یک ماه پیش آغاز به کار کرده است.
عین‌القضاتی خاطرنشان می‌کند: اعتبارات تملکات شهرداری در سال جدید از ۹۰ میلیارد تومان به ۲۰۰ میلیارد افزایش پیدا کرده است که در صورت تحقق برخی منابع درآمدی شهرداری، این مبلغ تا سقف ۵۰۰ میلیارد تومان نیز افزایش خواهد داشت که در این صورت یک چهارم از بودجه شهرداری به تملکات در حوزه بازگشایی معابر شهری و خانه‌های تاریخی اختصاص خواهد یافت.
نبود اعتبار کافی و مشارکت کمرنگ بازاریان، موانع مرمت
مصطفی مرزبان، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا می‌گوید: سال گذشته با استفاده از اعتبارات استانی و ملی، بسیاری از بناهای تاریخی واجد ارزش استان را مرمت و با توجه به محدودیت اعتبارات بناهای شاخصی را شناسایی کردیم و در شهرستان‌های مختلف به مرمت بناهای تاریخی پرداختیم.
وی می‌افزاید: برای نمونه در اراک با همکاری شورای اسلامی و شهرداری به مرمت بقعه آقا نورالدین پرداختیم و با استفاده از مبلغ یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان از محل اعتبارات ملی برای حفظ و مرمت بازار تاریخی اقدام کردیم و از این طریق طاق‌های راسته اصلی بازار تاریخی مرمت شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی با بیان اینکه در سال گذشته با مشارکت برخی از بازاریان در سرای کتاب‌فروش‌ها، سرای کاشانی‌ها و سرای فلسطینی‌ها بخشی از کف‌سازی، بام‌سازی و مرمت اضطراری این مجموعه انجام شد، ادامه می‌دهد: اعتبارات مشارکتی حاصل از برگزاری جلسات برگزار شده با شورای اسلامی و شهرداری اراک در سال گذشته برای مرمت سرای نبی‌زاده با هزینه شهرداری و نظارت میراث فرهنگی اختصاص یافت.
وی اظهار می‌کند: امسال نیز در حال پیگیری هستیم تا اعتباراتی که با پیگیری نمایندگان اراک در نظر گرفته شده است را جذب کنیم؛ مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان نیز فرمانداری اراک به این منظور اختصاص داده است که امیدواریم با این میزان از اعتبارات بتوانیم به رفع خطر در بازار تاریخی اراک در سال جدید بپردازیم.
مرزبان ادامه می‌دهد: در سال گذشته نشست‌های ویژه‌ای با حضور دستگاه‌های خدمات‌رسان مجموعه بازار از جمله آتش‌نشانی، شهرداری بافت تاریخی، نیروی انتظامی و اداره کل میراث فرهنگی برگزار شد که منتج به تنظیم اعتبار چهار میلیارد تومانی به عنوان شرح خدمات نقاط حادثه‌خیز بازار و ارائه آن به شهردار بافت تاریخی شد که با برگزاری مناقصه و انتخاب پیمانکار ذی‌صلاح بر اساس اعتبارات مصوب مرمت بازار آغاز خواهد شد.
وی خاطرنشان می‌کند: طرح جامع مجموعه بازار از سه سال پیش به تصویب رسیده و نهایی شده است و در دستور کار قرار گرفته است، اما از مهم‌ترین مشکلاتی که در زمینه حفظ و مرمت مجموعه بازار اراک با آن روبه‌رو هستیم می‌توان به تخصیص نیافتن اعتبارات کافی برای مرمت اضطراری طاق‌های راسته اصلی بازار و کاروانسراها و مشارکت کمرنگ بازاریان در مرمت اشاره کرد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی تاکید می‌کند: جلساتی با مدیریت شهری در خصوص بناهای تاریخی و مرمت آن برگزار شده است و تمهیداتی در این زمینه اندیشیده شده است که از آن جمله می‌توان به مرمت منزل خاندان محسنی اشاره کرد؛ در این زمینه برای ورود شهرداری به روند مرمت این مجموعه و خرید ملک، مذاکراتی با اداره کل آموزش و پرورش و بنیاد محسنی انجام شده است.
نظر شما