به گزارش خبرنگار ایمنا، ۱۳ فروردین در آئین ایرانیان، روز به طبیعت رفتن شناخته شده که سنتی نیکوست زیرا پژوهش‌ها و نتایج تحقیقات ثابت کرده که برای سالم ماندن و داشتن یک زندگی شاد بهتر است به دامان طبیعت برویم تا از اثرات مثبت آن بر روح و روان خود بهره‌مند شویم. اما مشکلی که در دنیا سال‌هاست حل شده اما در کشور ما همچنان بلای جان طبیعت شده رها کردن زباله‌ها در طبیعت است، هر کجا تفرجگاهی وجود داشته و پای انسان به آنجا باز شده با انبوهی از زباله‌ها مواجه شده است و این نه تنها در تفرجگاه‌ها بلکه در حاشیه جاده‌ها و پارکینگ‌ها ریختن انواع زباله مخصوصاً مواد پلاستیکی و شیشه‌ای را شاهد هستیم.
اگر هر فرد یا مسافری که در جاده‌های استان تردد می‌کند یک تکه زباله در طبیعت رها کند بعد از چندسال محیط‌زیست ما مملو از زباله‌های انباشته شده می‌شود. بخش تلخ ماجرا آنجاست که بسیاری از زباله‌های تولید شده توسط گردشگران سر از دریا یا جنگل‌ها درمی‌آورند و تغییرات فراوانی را در چرخه محیط‌زیست ایجاد می‌کنند. کارشناسان می‌گویند زمانی ۱۰۴ گونه آبزی در دریای خزر می‌زیستند اما به‌واسطه ورود زباله و شیرابه‌های آن به دریا برخی از این گونه‌ها منقرض شده‌اند. از سوی دیگر جنگل‌های مازندران دارای قدمتی طولانی با گونه‌های کمیاب گیاهی و جانوری است؛ اما طی سالیان گذشته به دلیل دپوی زباله در این جنگل‌ها برخی گونه‌ها منقرض‌شده و تنها می‌توان در کتاب‌های تاریخ به جستجوی آنها نشست.
گفته می‌شود حیوانات وحشی مختلفی هم در شمال کشور در خطر انقراض هستند از طرفی در سال‌های اخیر که سفر به مناطق کویری و کمتر شناخته شده نیز مورد توجه طبیعت گردان و بالاخص جوانان قرار گرفته، دایره رهاسازی زباله و پلاستیک از مناطق خوش آب و هوا به دیگر نقاط این سرزمین نیز تسری یافته است حالا دیگر باید نگران پرتاب زباله در کویرها و صخره‌ها باشیم.
هر سال ۱۳ فروردین، هزاران مقاله، گزارش و توصیه در سایت و رسانه‌های مختلف در زمینه اثرات منفی رها کردن زباله در طبیعت منتشر می‌شود اما هنوز این مسئله واضح که همه می‌دانند نباید زباله در طبیعت بریزند حل نشده و روزبه‌روز شاهد گسترش مواد پلاستیکی و شیشه در طبیعت هستیم و با وجود رویکرد حفظ محیط‌زیست و پاکیزگی روز طبیعت هنوز نتوانسته‌ایم جلوی رها شدن زباله‌ها را در طبیعت حداقل در این روز بگیریم.
احساس تعلق به محیط‌زیست حلقه مفقوده حفاظت از طبیعت کشور
رضا شیخ‌پور، کارشناس منابع طبیعی و پژوهشگر محیط‌زیست با اشاره به اهمیت پاکیزگی محیط‌زیست، اظهار می‌کند: در همه ایام سال وقتی مردم به طبیعت و جنگل می‌روند، شاهد رهاسازی زباله‌ها در سرتاسر طبیعت و جنگل هستیم و این امر تنها در روز طبیعت اتفاق نمی‌افتد بلکه در طول ایام سال شاهد این اتفاق ناگوار هستیم چرا که هنوز متأسفانه فرهنگ عمومی کشور در حوزه حفاظت از طبیعت بسیار ضعیف است.
وی ادامه می‌دهد: بارها فعالان محیط‌زیست و رسانه‌ها به مردم هشدار دادند که رهاسازی زباله‌های پلاستیکی در طبیعت چه عواقب جبران‌ناپذیری دارد اما متأسفانه مردم کشور ما هنوز با مقوله حفاظت از محیط‌زیست بیگانه هستند و گویا طبیعت را از آن خود و آیندگان نمی‌دانند.
این کارشناس منابع طبیعی با تاکید بر اینکه باید احساس تعلق به محیط‌زیست و طبیعت در مردم ایجاد شود، اظهار می‌کند: این حس تعلق باید از دوران کودکی افراد نهادینه شود که یکی از نهادهای تأثیرگذار در این امر آموزش و پرورش است. آموزش و پرورش باید به این مقوله به نحو جدی بپردازد اما متأسفانه محیط‌زیست و حفاظت از طبیعت در آموزش و پرورش در آخرین اولویت‌های درسی قرار دارد.
شیخ‌پور تصریح می‌کند: فرهنگ‌سازی تنها در بعد نرم‌افزاری نیست و باید به بعد سخت‌افزاری آن هم توجه شود، وقتی در پارک‌های جنگلی کشور فاصله سطل‌های زباله از یکدیگر بسیار زیاد است، طبیعی است که افراد زباله خود را به حال خود رها کنند. باید از متولیان امر این سوال را پرسید، در مناطق طبیعت که شاهد بیشتر حضور گردشگر در آن هستند چرا حداقل زیرساخت‌های لازم برای جلوگیری از رهاسازی زباله‌ها در طبیعت همچون تعبیه سطل زباله، بعد از گذشت دهه‌ها هنوز فراهم نشده است؟
وی می‌افزاید: در بعد نرم‌افزاری فرهنگ‌سازی حفظ محیط‌زیست بیشترین سهم را نهاد آموزش و پرورش دارد و در بعد سخت‌افزاری وظیفه اصلی آن به عهده دولت است و باید دولت اقدامات لازم در این خصوص را انجام دهد. جنگل‌ها و طبیعت کشورمان از حجم زباله‌های پلاستیکی رها شده به مرحله انفجار رسیده است که این امر حاکی از آن است که کشور در حوزه حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از افزایش زباله‌های رها شده پلاستیکی ناکارآمد بوده است.
لزوم توجه بیشتر سازمان‌های محیط‌زیستی به مشکلات حوزه طبیعت
شیخ‌پور ادامه می‌دهد: اگر عملکرد مسئولان ما درست بود مردم حس تعلق به سرزمین و محیط‌زیست کشور خود داشتند و اینچنین زباله‌های پلاستیکی را در طبیعت و جنگل‌های کشور رها نمی‌کردند و متأسفانه تمام مشکلات محیط‌زیستی کشور بخاطر نبود حس تعلق است.
وی با اشاره به اقدام نمادین برخی از سازمان‌های مردم نهاد برای جمع‌آوری زباله‌ها در طبیعت، می‌گوید: این اقدام سازمان‌های مردم‌نهاد هر چند ارزشمند است ولی به شکل گسترده نیست، متأسفانه سازمان‌های مردم نهاد محیط‌زیست کشور به جای اینکه کنشگری در حوزه محیط‌زیست داشته باشند تبدیل به پروژه‌بگیران دولت شده‌اند.
این کنشگر محیط‌زیست می‌افزاید: بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی به جای اینکه اعتراض نسبت به پروژه‌های درگیر تخریب محیط‌زیست، عملاً تبدیل به همکار با دستگاه‌های دولتی شده‌اند که فقط منتظر گرفتن پروژه از دستگاه‌ها هستند. از حدود کارایی سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست کشور در سال‌های اخیر کاسته شده است.
شیخ‌پور با بیان اینکه طرح و برنامه موفقی از سوی محیط‌زیست یا منابع طبیعی کشور برای کاهش زباله‌های رها شده در طبیعت مطرح نشده است، اظهار می‌کند: وضعیت در مرکز دپوی زباله در جاده هراز فاجعه‌بار است و این فاجعه محیط‌زیستی به همین جا خاتمه نمی‌یابد و قرار است در پایین‌دست این مرکز سد آب هراز به بهره‌برداری برسد که این امر خطرات بسیاری برای آب سد دارد.
باور به نظارتی بودن سازمان محیط‌زیست مولود همه مشکلات محیط‌زیست است
وی تصریح می‌کند: سازمان محیط‌زیست چنین باوری دارد که این سازمان، یک سازمان نظارتی است. در اصل سیزدهم قانون اساسی عنوان شده که وظایف قوه مجریه اجرای قانون اساسی است، و هیچ اشاره‌ای بر نظارت قانون اساسی در وظایف قوه مجریه نشده است. وظیفه نظارتی بر عهده قوه مقننه و قوه قضائیه است و نظارت اصلی هم بر عهده رسانه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد است به همین خاطر وظیفه سازمان محیط‌زیست همچون سازمان جنگل‌ها صددرصد اجرایی است و قانون «حفاظت و بهسازی محیط‌زیست» کاملاً وظایف اجرایی برای سازمان محیط‌زیست تعیین کرده است.
این کارشناس منابع طبیعی می‌گوید: تا زمانی که دیدگاه سازمان محیط‌زیست به وظایفش، توجه به ابعاد نظارتی باشد وضع محیط‌زیست کشور به همین اندازه بحرانی خواهد بود، یگان حفاظت محیط‌زیست با دارا بودن بیش از دو هزار محیط‌بان در کشور کاملاً اجرایی است.
وی تصریح می‌کند: هیچ کجای دنیا جانداران و گیاهان جداگانه مدیریت نمی‌شوند در بیش از ۱۶۰ کشور دنیا این دو مقوله با هم مدیریت می‌شود ولی در کشور ما این دو مقوله جداگانه مدیریت می‌شود یعنی وظیفه حفاظت از پوشش گیاهی بر عهده سازمان جنگل‌ها و حفاظت از حیات‌وحش و سایر مقوله‌های محیط‌زیستی بر عهده سازمان محیط زیست است.
شیخ‌پور با اشاره به امضای نامه‌ای توسط ۱۱۰ استاد دانشگاه منابع طبیعی و محیط‌زیست کشور مبنی بر درخواست ادغام سازمان محیط زیست و سازمان جنگل‌های کشور در قالب یک وزارتخانه، گفت: در این نامه از سران سه قوا خواستار تشکیل وزارتخانه منابع طبیعی و محیط‌زیست شدیم، زیرا این جداافتادگی سازمان‌های متولی زیست بوم کشور به دور از نگاه اکوسیستمی است که جانداران و گیاهان جداگانه مدیریت شود.
بیشترین تخلفات حوزه محیط‌زیست در روز طبیعت اتفاق می‌افتد
محمدرضا محبوب فر، کارشناس و عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار کشور با اشاره به وقوع سونامی سفرهای نوروزی در کشور، اظهار می‌کند: امسال بیش از دو سال قبل شاهد بیشترین تردد در استان‌های شمالی کشور در ایام نوروز بودیم که همه این موارد قطعاً در تخریب محیط‌زیست کشور نقش به‌سزایی دارد و حتی پیش‌بینی می‌شود در روز طبیعت امسال بیش از سال‌های گذشته شاهد تخریب طبیعت و رهاسازی زباله باشیم.
وی ادامه می‌دهد: هر چند ۱۳ فروردین ماه به عنوان روز طبیعت شناخته می‌شود اما در این روز بیشترین تخلفات حوزه محیط‌زیست را شاهد هستیم، متأسفانه کارکرد و رویکرد نام‌گذاری این روز که همان حفظ طبیعت بوده به کلی فراموش شده است.
عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار کشور تصریح می‌کند: دلیل رهاشدن زباله‌ها در طبیعت، عدم فرهنگ‌سازی برای حفظ و حراست از محیط‌زیست است در کنار آن متأسفانه روزبه‌روز شاهد استقبال مردم از ظروف یک‌بار مصرف و پاکت‌های پلاستیکی هستیم به همین خاطر طبیعی است که حجم زباله پلاستیکی تولیدی و رهاسازی آن در طبیعت روزبه‌روز افزایش یابد.
محبوب‌فر ادامه می‌دهد: متأسفانه هنوز نتوانستیم مردم را به این مرحله از اقناع برسانیم که حداقل در روز طبیعت به همراه خود ظروف یک‌بار مصرف و پلاستیکی نیاورند و این حساس‌سازی باید توسط رسانه‌ها صورت بگیرد اما متأسفانه از رسانه ملی مباحثی که مردم را تشویق به نیاوردن ظروف یک‌بار در روز طبیعت کنند، ندیدیم.
قانون‌گریزی در حوزه حفاظت از محیط‌زیست
این کارشناس و پژوهشگر حوزه سلامت و بحران‌های محیطی، اظهار می‌کند: قانون اساسی اعلام کرده است که هرگونه تخریب و آلودگی محیط‌زیست ممنوع است، یعنی مردم پایبند به قانون اساسی باشند و از طرفی سازمان حفاظت محیط‌زیست در استان‌ها باید این فرهنگ‌سازی را ایجاد کند که نه تنها در روز طبیعت زباله‌های پلاستیکی را در طبیعت رها نکنند بلکه اقدام به هیچ‌گونه تخریب و آلودگی محیط‌زیست در طول ایام سال هم نداشته باشند.
وی تاکید می‌کند: خلأ قانونی در قانون اساسی، نظام دادرسی مدنی، قانون مجازات اسلامی و … برای حفظ و جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط‌زیست در کشور وجود ندارد، بلکه مشکل در اجرای قوانین است، یعنی قانون‌گریزی از خود شهروندان تا ارگان دولتی در حوزه حفاظت محیط‌زیست وجود دارد، حتی قانونی داریم که اگر فردی طبیعت را تخریب یا آلوده کرد به عنوان مجرم شناخته می‌شود و نهادهایی همچون سازمان محیط‌زیست، قوه قضائیه و… باید برخوردهای لازم را با وی انجام دهند.
عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار کشور می‌گوید: حتی در قانون و اساسنامه سازمان محیط‌زیست کشور بارها اعلام شده است که تخلفات زیست‌محیطی به سامانه تلفنی ۱۵۰۴ گزارش داده شود، اما متأسفانه هم اکنون شاهد هستیم نه تخلفات گزارش می‌شود و نه گوش شنوایی برای گوش دادن به تخلفات وجود دارد.
محبوب‌فر می‌افزاید: توصیه می‌شود مردم به دلیل پیشگیری از کرونا در این روز از منزل خارج نشوند و اگر هم باز قصد رفتن به طبیعت در این روز را دارند به جای رفتن به طبیعت در پارک‌ها و بوستان‌های محلی حضور یابند که کمترین آسیب به طبیعت و محیط‌زیست کشور وارد شود.
آموزش همگانی و استفاده از مشارکت مردمی، رویکرد سازمان محیط‌زیست برای حفظ طبیعت
مرتضی جمشیدیان، فرمانده یگان محیط‌زیست استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به نقش این سازمان در حفظ طبیعت، اظهار می‌کند: معضل رها کردن زباله‌ها در طبیعت امروز به عنوان بحران زیست‌محیطی کشور تبدیل شده است و متأسفانه حجم زباله‌های تولیدی بالاخص زباله‌های پلاستیکی و ظروف یک‌بار مصرف رها شده در روز طبیعت در کشور بسیار بالا است.
وی با اشاره به مخاطرات زباله‌های پلاستیکی برای طبیعت و جانداران، می‌گوید: سیاست سازمان محیط‌زیست کشور و ادارت کل آن در استان‌ها برای کاهش زباله رها شده پلاستیکی در طبیعت، استفاده از ظرفیت آموزش‌های همگانی و مشارکت‌های مردمی است و خوشبختانه این سازمان توانسته در این دو مؤلفه اقدامات قابل قبولی انجام دهد.
فرمانده یگان محیط‌زیست استان اصفهان ادامه می‌دهد: اعتقاد داریم خود مردم باید عامل باشند و به همین خاطر این سازمان آموزش همگانی را محور پیشگیری و کاهش زباله‌های رها شده در طبیعت قرار داده است زیرا تا زمانی که مردم نسبت به مخاطرات زباله‌های رها شده در طبیعت آگاه نباشند نمی‌توان از آنها انتظار داشت که زباله‌های خود را در طبیعت رها نکنند.
سازمان محیط‌زیست بعد نظارتی در حفظ محیط‌زیست و طبیعت دارد
جمشیدیان تصریح می‌کند: سازمان محیط‌زیست دستگاه اجرایی نیست و فقط وظیفه این سازمان نظارتی است زیرا این سازمان نه نیروی انسانی و نه اعتبار لازم برای ورود به حوزه اجرا را دارد، و اگر مردم در حوزه حفظ محیط‌زیست مشارکت و همکاری لازم را نداشته باشند، سازمان محیط‌زیست کشور از لحاظ نیروی انسانی توان برخورد با مجرمان حوزه طبیعت را ندارد.
وی اظهار می‌کند: مردم باید خود این وظیفه مهم را درک کنند که در طبیعت زباله به خصوص زباله‌های پلاستیکی رها نکنند و سازمان محیط‌زیست از لحاظ نیروی انسانی نمی‌تواند مانع رهاسازی زباله‌ها در طبیعت شود، تنها کاری که می‌تواند این سازمان در کاهش رهاسازی زباله‌های پلاستیکی انجام دهد، این است که به مردم توصیه، تذکر و اخطار دهد که زباله‌های پلاستیکی خود را در طبیعت رها نکنند.
این مقام مسئول می‌افزاید: برخورد قهری و قضائی نمی‌تواند اثربخش در کاهش زباله‌های رها شده در طبیعت باشد و تنها در کوتاه مدت نقش بازدارنده دارد و تا زمانی که این فرهنگ‌سازی در بین مردم صورت نگیرد که طبیعت را متعلق به خود بدانند، نمی‌توان از ارگان‌ها و نهادهایی همچون محیط‌زیست انتظار داشت که بتواند در این حوزه موفق عمل کنند.
نظر شما