صدرالدین طاهری در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: در دوران ایران باستان، در زمان نوروز سفره‌ای به نام «هفت اَمِشاسِپَند» وجود داشت که واژه «اَمِش» به معنای بی‌مرگ و جاوید و واژه «سِپَند» به مفهوم چیزی در حال رشد و فزونی است.
استادیار دانشکده پژوهش عالی هنر و کارآفرینی دانشگاه هنر اصفهان افزود: هفت امشاسپندان مقدس، شامل اهورامزدا (به معنی سرور دانا)، سپندارمزد یا اسفند (عشق و پارسایی)، امرداد (نگهبان گیاهان)، خرداد (رسایی و کمال)، بهمن یا هومن (اندیشه نیک)، اردیبهشت (پاکی و راستی) و شهریور (شهریاری آرزو شده با کشور جاودانی) بود.
وی با بیان اینکه نمادهایی از هفت امشاسپند در سفره نوروزی ایران باستان قرار داده می‌شد، گفت: در اعتقاد ایرانیان باستان، عشق جاویدان در نام اهورامزدا تجلی‌یافته بود و خدا در این امشاسپند، به معنای آفریننده دانا و نگهبان انسان است که به این منظور، ایرانیان باستان کتاب اوستا یا ظرفی به نام «هوم» که نوعی نوشیدنی در ایران باستان بود را روی سفره هفت‌سین قرار می‌دادند. همچنین عشقِ روبه فزونی یا عشق جاویدان در سپندارمز یا اسفند تجلی پیدا می‌کند و خدا در این امشاسپند، نگهبان زمین است و به همین منظور در سفره هفت‌سین، پارچه سپیدی پهن می‌شد که به معنای گستردگی زمین و برکت و پاکی آن بوده است؛ این نیایش نیز مطرح می‌شد که در سال نو، زمین، آلوده نشود، ضمن اینکه امرداد نیز نمادی از جاودانگی است و خدا در این امشاسپند، نگهبان گیاهان است و نماد این امشاسپند در سفره هفت‌سین، شاخه‌های سبز بَرسَم یا سرو بود و این نیایش مطرح می‌شد که پوشش گیاهی زمین در سال نو از بین نرود.
طاهری ادامه داد: امشاسپند خرداد، به معنی درستی است و خدا در این نام، نگهبان آب‌ها و رودهای کره زمین است. ایرانیان باستان، برای نشان دادن این امشاسپند، ظرف آبی را روی سفره هفت‌سین قرار می‌دادند و این نیایش را مطرح می‌کردند که در سال جدید آب‌های زمین آلوده نشود. همچنین نماد امشاسپند بهمن یا وهومن در سفره هفت‌سین، یک ظرف شیر بود و نیایشی که توسط ایرانیان انجام می‌شد این بود که در سال نو، رفتار حیوان‌آزاری وجود نداشته باشد؛ چراکه خداوند در نام بهمن یا وهومن که به معنی اندیشه نیک است، نگهبان جانوران بود؛ ضمن اینکه اردیبهشت به معنی قانون نیک و راست بود و خدا در این امشاسپند نگهبان آتش است که ایرانیان برای نشان دادن این نام، آتشدانی را در سفره هفت‌سین قرار می‌دادند و این نیایش را مطرح می‌کردند که آتشِ راستی و عشق در دل‌های آن‌ها خاموش نشود. از سوی دیگر خدا در نام شهریور، نگهبان فلز و دانش است و ایرانیان برای نشان دادنِ نمادی از امشاسپند شهریور که به معنی شهریاری نیک است، یک جام فلزی را در سفره هفت‌سین قرار می‌دادند و نیایش می‌کردند که در سال پیش‌رو، از دانش برای ساختن و نه برای ویرانی استفاده کنند.
وی تصریح کرد: اَمِشاسِپند در ایران باستان، هفت نام بزرگ خدا بوده است؛ یعنی ایرانیان هفت صفت یا هفت نام را برای خدای واحد خود در نظر گرفته بودند؛ مانند اکنون‌که نام‌ها و صفت‌هایی مانند الله، الرحمن، الرحیم، الغفور، الظاهر، العزیز، الکریم، الجلیل و بسیاری دیگر را برای خدای واحد می‌خوانیم.
عضو هیئت‌علمی دانشگاه هنر اصفهان افزود: بعد از اسلام از سوی زرتشتیان ایران یا زرتشتیانی که به هند مهاجرت کرده بودند، شمع نیز به اجزای سفره هفت امشاسپند اضافه شد؛ همچنین از شهد و شیرینی برای برکت سفره استفاده می‌شد، اما فلسفه اصلی هفت‌سین از یاد رفت و روش تهیه نوشیدنی هوم نیز فراموش‌شده بود. کم‌کم این تصور ایجاد شد که اجزای سفره هفت‌سین، باید با حرف شین شروع شود؛ به‌این‌ترتیب سفره هفت شین یا هفت چین به وجود آمد که هفت شین به معنای قرار دادن اجزایی در سفره است که با حرف شین شروع شود و هفت چین، به معنای چیدن هفت چیز در سفره است.
طاهری با بیان اینکه به‌تدریج و با گذشت زمان، سرکه جای نوشیدنی سفره هفت سین را گرفت، شاخه سبز برسم یا سرو جای خود را به سبزه داد و ظرف فلزی به سکه تبدیل شد و به دلیل اینکه اجزای بسیاری که در سفره بود، با حرف سین آغاز می‌شد، به آن سفره هفت‌سین گفته شد.
وی ادامه داد: در متون باستانی ایران، اشاره‌ای به سفره هفت‌سین نشده و آنچه در زمان نوروز گسترده می‌شد سفره امشاسپند بوده است؛ اما آن‌طور که مشخص است سفر هفت‌سین از دوره صفوی در زمان نوروز پهن‌شد و برای ما ایرانیان بسیار مهم و شایسته توجه است اما ریشه آن به سفره هفت اَمِشاسِپند بازمی‌گردد.
نظر شما