به گزارش خبرنگار ایمنا، والنتینا ترشکوا، فضانورد اتحاد جماهیر شوروی، نخستین زنی بود که در شانزده ژوئن ۱۹۶۳ از جو زمین خارج شد. از آن زمان تاکنون بسیاری از زنان از کشورهای مختلف به فضا رفته‌اند؛ با این‌حال درمجموع تعداد زنان فضانورد بسیار کمتر از مردان است.
درحال‌حاضر کشور چین، روسیه و ایالات متحده در برنامه‌های فضایی خود از زنان به‌عنوان فضانورد به‌صورت فعالانه استفاده می‌کند. زنان از کشورهای دیگر مانند کانادا، فرانسه، هند، ایران، ایتالیا، ژاپن، کره جنوبی و انگلستان از طریق مأموریت‌های فضایی روسیه یا آمریکا به مدار زمین یا فضا فرستاده شده‌اند. تاکنون زنی روی ماه قدم نگذاشته است؛ اما پیش‌بینی می‌شود این اتفاق به‌عنوان بخشی از برنامه آرتمیس در سال ۲۰۲۴ رخ بدهد.
زنان در فضا با بیشتر چالش‌هایی که مردان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، روبه‌رو هستند. مطالعات علمی روی سایر موجودات ماده و پستانداران غیرانسانی نیز نشان داده که به‌طورکلی هیچ‌گونه تأثیر منفی خاصی به دلیل مأموریت‌های فضایی کوتاه‌مدت در بدن جنس مؤنث به وجود نمی‌آید.
اگرچه والنتینا ترشکوا به‌عنوان نخستین زن در سال ۱۹۶۳ به نسبت خیلی زود در اکتشافات فضایی مشارکت داشت و به فضا پرواز کرد، اما تقریباً ۲۰ سال طول کشید تا بلوک غرب در این زمینه ورود کند. در اوایل دهه شصت میلادی برخی زنان آمریکایی نیز داوطلب خروج از جو زمین شدند، اما آن‌ها واجد شرایط لازم برای فضانورد شدن نبودند. در آن زمان تمامی فضانوردان خلبان آزمایشی نظامی بودند، شغلی که در آن زمان فقط برای مردان بود. تفاوت خلبان آزمایشی با خلبان عادی در این است که خلبانی آزمایشی با هواپیماهای جدید و اصلاح‌شده پرواز می‌کند تا وضعیت فنی هواپیمای جدید مورد ارزیابی قرار گیرد؛ طبیعتاً ریسک چنین پروازهایی بیشتر از پروازهای عادی است.
ناسا در پی تدوین قوانین جدید ضد تبعیض در سال ۱۹۷۸ برنامه فضایی خود را به روی متقاضیان زن گشود. در پی انتشار آگهی استخدام ناسا برای فضانوردان جدید، زنی به نام سالی راید در این ماراتن ثبت‌نام کرد و از بین هشت هزار متقاضی پذیرفته شد. او پس از یک سال آموزش، برای شرکت در مأموریت شاتل فضایی، مناسب ارزیابی شد. سالی راید به عنوان نخستین زن فضانورد و جوان‌ترین عضو گروه بسیار مورد توجه رسانه‌ها بود و مصاحبه‌های زیادی با وی انجام شد.
در این دوره شانون لوسید، یکی از اولین گروه فضانوردان زن آمریکایی و کسی که در مأموریت‌های اس‌تی‌اس -۳۴، اس‌تی‌اس -۴۳، اس‌تی‌اس -۵۸، اس‌تی‌اس -۷۶ حضور داشت به خاطر می‌آورد مطبوعات در آن زمان در مورد چگونگی انجام دادن وظیفه مادر بودن وی از او سوال پرسیده بودند؛ زیرا حتی در کشوری مانند آمریکا نیز از زنان غالباً انتظار می‌رفت که مسئول پرورش فرزند در خانواده باشند.
اتحاد جماهیر شوروی و روسیه
وقتی صحبت از اولین‌ها در حوزه زنان باشد، روس‌ها با اختلاف صدرنشین هستند. نخستین زن فضانورد اهل شوروی بود. این کشور براساس اصول مارکسیسم خیلی زودتر از جهان غرب به برابری مرد و زن تأکید کرده بود و قوانین دست‌وپاگیری وجود نداشت که مانع از فضانورد شدن زنان شود. والنتینا ترشکوا، در تاریخ شانزدهم ژوئن ۱۹۶۳ در مأموریت ووستوک شش کار خود را آغاز کرد.
دومین زنی که به طور کلی به فضا رفت نیز از شوروی سابق بود. سوتلانا ساویتسکایا در سال ۱۹۸۲ در مأموریت سایوز تی -۷ شرکت داشت. ساویتسکایا نخستین زنی بود که با حضور در مأموریت سایوز تی -۱۲ در ۲۵ ژوئیه ۱۹۸۴ دوبار به فضا پرواز کرد؛ ضمناً نخستین زنی بود که طی همان مأموریت راهپیمایی فضایی(EVA) انجام داد. یلنا کنداکاوا دیگر فضانورد روسی نیز اولین زنی بود که هم برای برنامه سایوز و هم در شاتل فضایی از جو زمین خارج شد.
ایالات متحده
ایالات متحده تا سال ۱۹۸۳ و هنگامی که سالی راید در هفتمین مأموریت شاتل فضایی از جو خارج شد، هیچ زنی در فضا نداشت (یعنی دقیقاً بیست سال بعد از شوروی). از آن زمان تاکنون بیش از ۴۰ زن آمریکایی وارد فضا شده‌اند. بیشترین پروازها از سال ۱۹۸۳ تا ۲۰۱۱ و در سفرهای مختلف شاتل فضایی انجام گرفته است. سالی راید از ۱۸ تا ۲۴ ژوئن سال ۱۹۸۳ در مأموریت اس‌تی‌اس هفت خدمت کرد.
جودیت رزنیک دومین زن آمریکایی بود که به‌عنوان کارشناس فنی از آگوست تا سپتامبر ۱۹۸۴ در مأموریت دیسکاوری شرکت داشت. نخستین زن آمریکایی که به راهپیمایی فضایی رفت، کاترین سولیوان بود که در اس‌تی‌اس -۴۱ جی شرکت داشت. می‌کارول جمیسون نیز که در مأموریت فضایی اس‌تی‌اس -۴۷ حضور داشت، اولین زن سیاه پوست فضانورد بود. لازم به ذکر است تاکنون زنی پا در ماه نگذاشته است؛ اما ناسا طی برنامه آرتمیس قصد دارد تا سال ۲۰۲۴ اولین زن را به ماه بفرستد.
سایر کشورها
در سال ۱۹۸۵، چیکائی موکائی، زن ژاپنی به عنوان یکی از سه کاندیدای کارشناس فنی در اولین تست فضایی شرکت کرد و سرانجام در سال ۱۹۹۲ در مأموریت اس‌تی‌اس -۴۷ شرکت داشت. موکائی رکورد بیش از ۵۶۶ ساعت حضور در فضا را به نام خود ثبت کرده است. روبرتا بوندار نخستین زن و دومین فرد کانادایی بود که در ژانویه سال ۱۹۹۲ و طی مأموریت اس‌تی‌اس -۴۲ با شاتل فضایی دیسکاوری پرواز کرد.
گردشگری فضایی زنان
انوشه انصاری، زن ایرانی و زاده مشهد، نخستین گردشگر زن فضایی (چهارمین گردشگر فضایی) بود که به ایستگاه فضایی بین‌المللی پرواز کرد. او در سال ۲۰۰۶ با فضاپیمای سایوز تی‌ام‌ای -۹ راهی ISS شد و ۹ روز در آنجا اقامت داشت. انوشه انصاری را می‌توان به طریقی آن طور که خود دوست دارد «فضانورد همراه» نامید؛ چراکه طی این مأموریت تنها گردشگر نبود و روی علل کم‌خونی، تأثیر تغییرات ماهیچه‌ای بر کمردرد و تأثیر تشعشعات فضایی بر فضانوردان و میکروب‌های آزمایشی در ایستگاه بین‌المللی فضایی، تحقیقاتی را برای آژانس فضایی اروپا انجام داد.
سازمان فضایی ایران به عنوان متولی بخش فضا در کشور در بیانیه‌ای ضمن حمایت از فعالیت‌ها و خدمات ارزنده انوشه انصاری در ترویج و توسعه فناوری فضایی برای او در این سفر آرزوی موفقیت و سلامت کرده و ابراز امیدواری کرد این سفر پیام‌آور صلح و شادی برای جامعه بشری باشد. تا سال ۲۰۱۵ چهار زن دیگر نیز بدین طریق از جو زمین خارج شدند.
تلفات سفرهای فضایی زنان
سفرهای فضایی زنان چندان هم بی‌خطر نبوده است. کریستا مک‌اولیف و جودیت رزنیک، هر دو از جمله قربانیان سفر فضاپیمای چلنجر در مأموریت اس‌تی‌اس -۵۱ بودند. این فضاپیما در بیست‌وهشتم ژانویه ۱۹۸۶ در آغاز مأموریت خود، تنها پس از گذشت ۷۳ ثانیه از پرتاب منفجر شد و تمام هفت سرنشین آن کشته شدند. همچنین در یکم فوریه ۲۰۰۳ شاتل فضایی کلمبیا در حین مأموریت برگشت به زمین منفجر شد و تمام فضانوردان آن از جمله دو زن به نام‌های لارل کلارک و کالپانا چاولا کشته شدند. در پی هر دو حادثه ناسا به مدت حدوداً دو سال فعالیت‌های شاتل‌های خود را برای انجام تحقیقات بیشتر معلق کرد.
نظر شما