به گزارش خبرنگار ایمنا، از اوایل قرن نوزدهم به لطف روش «ادوین هابل» در استفاده از ستاره‌های متغیر قیفاووسی، مارپیچ‌ها، ابرها و گوی‌های عجیبی از تجمع ستارگان در بخش‌های مختلف آسمان، به عنوان کهکشان‌های مستقل شناسایی و معرفی شد. هابل تلاش کرد محدوده وسعت کیهان را کشف کند و در همین راستا نخستین دسته‌بندی از انواع مختلف کهکشان را ارائه داد که شامل مارپیچ‌ها، بیضی‌گون‌ها، عدسی‌وارها، بی‌قاعده‌ها و مارپیچ‌های بسته می‌شد. برای آشنایی با انواع کهکشان و شناخت خوشه‌های کهکشانی با محسن منتظری، ستاره‌شناس و کارشناس نجوم گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
کهکشان‌ها از چه زمانی تشکیل شد؟
شکل‌گیری کهکشان‌ها از ابتدای آفرینش آغاز شد؛ درواقع ۱۷.۸ میلیارد سال پیش که بیگ‌بنگ اتفاق افتاد مواد مرئی کنونی توانست شکل بگیرد و به مرور زمان ابرهایی از هسته اتم هیدروژن در عالم پخش شد. در دستگاه‌های نسبیتی این هسته‌های اتم هیدروژن و هلیم با یکدیگر تجمع پیدا کرده و در قالب دستگاه‌های نسبیتی چندگانه قرار می‌گیرد که این فرآیند سبب ساخت مرکز جرمی و به مرور زمان پیش‌خوشه‌های کهکشانی، پیش‌کهکشان‌ها و در نهایت کهکشان‌ها و بازوهای آن می‌شود.
کهکشان شامل چیست؟
کهکشان‌ها و بازوهای کهکشانی از تعداد بسیاری خوشه‌های ستاره‌ای که در قالب دستگاه‌های نسبیتی ابرها و سحابی‌هایی را در بازوها ایجاد می‌کند، تشکیل شده است و هر کهکشان می‌تواند چند صد میلیارد ستاره نیز در برگیرد.
چند نوع کهکشان وجود دارد؟
کهکشان‌های عالم به طور کلی به سه دسته منظم، نامنظم و بیضوی تقسیم‌بندی می‌شود که این سه دسته انواع اصلی آن‌ها است. به عنوان مثال راه‌شیری جزو کهکشان‌های منظم است که به صورت مارپیچ و حلزونی شکل دیده می‌شود و آندرومدا نیز گونه دیگری از کهکشان‌های منظم خوشه محلی محسوب می‌شود.
ابر ماژلانی کوچک و بزرگ از نمونه‌های کهکشان‌های کوچک و نامنظم کیهان محسوب می‌شود که در آسمان شب نیم‌کره جنوبی و در امتداد کهکشان راه شیری و بازوی کهکشانی قابل مشاهده است. به طور کلی هر مقدار که از عمر کهکشان‌ها می‌گذرد نظم بیشتری صورت می‌گیرد و شکل حلزونی ایجاد می‌شود؛ البته کهکشان‌ها ممکن است دو یا سه بازوی کهکشانی شکل مارپیچ و حلزونی به خود بگیرد.
چه تعداد از کهکشان‌های خوشه محلی منظم است؟
در خوشه محلی به طور تقریبی ۵۴ کهکشان قرار دارد که تعداد بسیار کمی از آن‌ها منظم و بیشتر آن‌ها کوچک و نامنظم است؛ راه‌شیری و آندرومدا از جمله کهکشان‌های منظم خوشه محلی است و تعداد بسیاری کهکشان نامنظم کوچک در اطراف آن‌ها به سمت یک مرکز جرم در حال حرکت بوده که در نهایت تمام آن‌ها به یکدیگر برخورد می‌کند.
تفاوت کهکشان‌های منظم و نامنظم چیست؟
کهکشان‌های منظم مارپیچی بوده و از دو یا سه مارپیچ به صورت حلزونی تشکیل شده است، اما کهکشان‌های نامنظم مرکز مشخصی ندارد و به شکل‌های مختلفی قابل مشاهده است مانند ابرها و سحابی‌هایی که در آسمان مشاهده می‌شود. علاوه بر موارد گفته شده کهکشان‌های منظم تقارن داشته و به مرور زمان شکل بیضوی پیدا می‌کند.
به چه کهکشان‌هایی اقماری گفته می‌شود؟
کهکشان‌های اقماری همان کهکشان‌های نامنظم و کوچک است که به دور مرکز کهکشان‌های بزرگ‌تر می‌چرخد. این کهکشان‌ها معمولاً از برخورد دو کهکشان بزرگ‌تر ایجاد می‌شود و به دلیل کوچک بودن و نداشتن زمان کافی به طور کامل و مارپیچ شکل نگرفته که ابر ماژلانی کوچک و بزرگ نمونه‌ای از آن‌ها است.
ابر خوشه کهکشانی چیست؟
هنگامی که چند خوشه کهکشانی کنار یکدیگر قرار می‌گیرد، ابر خوشه کهکشانی تشکیل می‌شود. به طور مثال خوشه کهکشانی محلی که شامل ۵۴ کهکشان است با تعدادی از خوشه‌های اطراف خود در ابر خوشه کهکشانی سنبله قرار گرفته است و در قالب آن به سمت یک نقطه جرم مشترک یعنی مرکز یک سیاه‌چاله حرکت می‌کند که این فرآیند میلیاردها سال زمان می‌برد. تاکنون میلیون‌ها ابر خوشه کهکشانی یافت شده است که به صورت ریسمان مانند در عالم پخش شده و پشت سر هم قرار گرفته است.
دلیل دور شدن ابر خوشه‌های کهکشانی از یکدیگر چیست؟
ابر خوشه‌های کهکشانی به صورت ریسمان و رشته مشاهده می‌شود که به مرور از یکدیگر دور می‌شود؛ در واقع انبساط کیهان و گرانش می‌تواند خوشه‌ها و ابر خوشه‌های کهکشانی را به یکدیگر نزدیک کند که همین عمل از طرف دیگر باعث دور شدن دو ابر خوشه کهکشانی از یکدیگر می‌شود. در فضاهای خالی بین خوشه‌ها و ابرخوشه‌ها نیز ماده تاریک قرار گرفته است که سبب انبساط و دور و نزدیک شدن آن‌ها می‌شود.
کهکشان‌ها چه ویژگی‌هایی دارد؟
یک کهکشان همیشه در مرکز خود سیاه‌چاله‌ای دارد که ناشی از مرگ ستارگان رشته اصلی است؛ در واقع هنگامی که ستاره به مرحله مرگ می‌رسد و تبدیل به سیاه‌چاله می‌شود، درون مرکز کهکشان فرو می‌رود؛ در نتیجه در چنین نقاطی از هر کهکشان سیاه‌چاله‌ای قابل مشاهده است. کهکشان مانند یک قیف عمل می‌کند که اجرام دور آن تا زمانی که از اطراف بازوهای کهکشانی به سمت مرکز حرکت کرده و در نهایت به داخل سیاه‌چاله هدایت شود در حال گردش است. گفتنی است که سرعت ستارگان در مرکز و انتهای هر کهکشان تقریباً برابر است زیرا ماده تاریک تلاش دارد چگالی تمام کهکشان را نزدیک به هم نگه‌دارد.
کهکشان راه‌شیری چه مشخصاتی دارد؟
کهکشان راه‌شیری دارای صد میلیارد ستاره است و صد هزار سال نوری نیز قطر دارد؛ نزدیک‌ترین کهکشان منظم به راه‌شیری آندرومدا است که در فاصله معادل ۲.۵ میلیون سال نوری راه‌شیری قرار گرفته است.
نظر شما