به گزارش خبرنگار ایمنا، توجه به محله‌محوری و فراهم کردن شرایط زندگی بهتر برای شهروندان در محله‌ها و دسترسی افراد هر محله به مراکز فرهنگی، تفریحی، دبستان، مساجد، پارک‌ها و بوستان‌ها، زمین‌های ورزشی و مهدکودک‌ها از محورهای اصلی و مورد توجه «شهر همگرا» است.
همگرایی بین شهرداری و شهروندان از اصول تحقق شهر همگرا بوده که با شفافیت و مسئولیت‌پذیری بخش‌های متفاوت مدیریت شهری امکان‌پذیر است. همچنین ارائه خدمت بهینه به محلات شهری در الگوی شهر همگرا، دنبال می‌شود و از مشارکت‌پذیری شهروندان در هر محله‌ای برای پیشرفت پروژه‌های عمرانی همان محله، استفاده می‌شود.
در حقیقت شهر همگرا بر پایه مشارکت‌پذیری شهروندان در امور شهری برای خدمت بهینه به محلات اداره می‌شود و نیازمند همگرایی بین شهرداری و شهروندان برای پیشرفت پروژه‌های عمرانی است.
تحولات شهر همگرا طی دو دهه اخیر
ابوالفضل قربانی، نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان درخصوص اصول یک شهر همگرا به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: محله‌محوری از دیرباز در ایران و شهر اصفهان مورد توجه شهروندان بوده است. محلات عنصر اصلی شهر همگرا است؛ در این زمینه لحاظ کردن مباحث فرهنگی، مسائل زیست‌بوم محلات، قرار گرفتن محلات از نظر جغرافیایی در نقاط مختلف شهر و خدماتی که می‌تواند به مناطق و دیگر محلات ارائه دهد، مورد توجه خواهد بود.
وی می‌افزاید: توجه به محله‌محوری سبب شده تا محلات زیادی در شهرها با ویژگی‌های اختصاصی شکل بگیرد که می‌تواند در بهبود وضعیت محلات دیگر هم مؤثر باشد. با استفاده از ویژگی‌های هر محله، می‌توان نقاط ضعف محلات دیگر را تا حدودی پوشش داد که این اتفاق، نیازمند برنامه‌ریزی مناسب و طولانی‌مدت برای همراهی و همگرایی محلات در راستای هدفی مشترک است.
نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان، درخصوص تحولات شهر همگرا طی دو دهه اخیر، اظهار می‌کند: طی این مدت در راستای ایجاد شهر همگرا، بررسی زیرساخت‌های لازم برای اداره بهتر و بهبود وضعیت شهرها مد نظر بوده است؛ شهر کارآفرین، برندسازی شهری و وضعیت بهتر محیط‌زیست شهرها بیشتر مورد توجه افرادی بوده که در حوزه تئوری اداره شهرها فعالیت داشته‌اند و به تازگی بحث جدید شهر همگرا در راستای بهبود وضعیت، توسعه و پیشرفت بهتر شهرها مورد توجه قرار گرفته است.
وی در مورد زیرساخت‌های لازم برای شهر همگرا، تاکید می‌کند: در حال حاضر در اصفهان این زیرساخت‌ها وجود دارد؛ مجموعه‌های حکومتی که در شهر اصفهان مسئولیت‌هایی را بر عهده دارند، در راستای بهبود وضعیت و بهبود سطح زندگی مردم تلاش می‌کنند و می‌توان با شناخت این ظرفیت‌ها، هماهنگی بین آن‌ها ایجاد کرد تا از انجام هزینه‌های اضافی و تکراری پیشگیری شود؛ در این صورت انرژی‌ها در راستای سرعت گرفتن و بهبود وضعیت زندگی مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قربانی تصریح می‌کند: مقاومت در مقابل شهر همگرا از طرف دستگاه‌های مختلف بسیار پایین است، اما در مقابل «مدیریت واحد شهری» احتمال دارد هنوز مقاومت‌هایی وجود داشته باشد؛ چراکه در این بخش تجربه زیادی در کشور وجود ندارد و احتمال دارد با موضوعات ساختاری در کشور همخوانی نداشته باشد؛ اما این هماهنگی و همخوانی در مورد شهر همگرا وجود دارد.
وی با اشاره به اهداف شهر همگرا، اظهار می‌کند: زندگی بهتر برای شهروندان از محورهای اصلی و مورد توجه شهر همگرا است تا شهروندان بتوانند از جهات متفاوتی از زندگی در شهر خود لذت ببرند و وضعیت خود را در آن شهر از جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بهبود بخشند. هدف اصلی شهرهای همگرا، بهبود وضعیت زندگی است که برای پیاده‌سازی آن باید برنامه‌ریزی‌های مختلفی انجام شود.
زندگی بهتر شهروندان؛ هدف اصلی شهر همگرا
نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان می‌افزاید: در شهر همگرا، توجه ویژه به محلات و آنچه که اهالی یک منطقه به واسطه برخی از ویژگی‌ها، محله را می‌شناسند مدنظر است؛ در محلات، عناصر اصلی مانند دبستان، مساجد، زمین‌های ورزشی، پارک‌ها و مهدکودک می‌تواند مورد توجه جدی قرار گیرد و برای بهبود این زیرساخت‌های اجتماعی نیاز به تلاش مستمر است.
وی تاکید می‌کند: مدل‌های مختلفی از جمله مدل‌های مفهومی برای این موضوع ارائه می‌شود؛ البته در مواردی نیز به جنبه‌های سازمانی و سیستم‌های شهری توجه می‌شود. اهداف «شهر همگرا» این است که در آن تمام دستگاه‌ها و مجموعه‌هایی که در حال فعالیت هستند با هماهنگی و همراهی یکدیگر بتوانند در راستای مفهومی اساسی به‌عنوان زندگی بهتر برای شهروندان آن شهر اقدام کنند.
قربانی اضافه می‌کند: هر هفته مسئولان در جلسه‌های شورای اسلامی شهر اصفهان حضور می‌یابند تا شهروندان بتوانند درباره موضوعاتی که از دستگاه‌ها انتظار دارند، موارد را با مسئولان در میان بگذارند و نظرات آن‌ها شنیده می‌شود تا نسبت به انجام اقدامات و رفع نقص‌ها و ایرادها در آن حوزه، تصمیم‌گیری شود.
وی درخصوص لزوم همراهی بهتر مجموعه‌های مختلف با مدیریت شهری، می‌گوید: درحال‌حاضر این مجموعه‌ها می‌دانند باید همه با هم برای یک هدف واحد تلاش کنند تا بتوانند کمبودها و کاستی‌های یکدیگر را جبران کنند و شورای اسلامی شهر در دوره ششم به صورت جدی در راستای تحقق شهر همگرا تلاش می‌کند؛ هماهنگی خوبی بین شورای اسلامی شهر، نمایندگان مجلس و مدیریت ارشد استان وجود دارد و امیدواریم نتایج خوب آن در آینده برای مردم ملموس باشد.
اصول یک شهر همگرا چیست؟
نایب رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان می‌افزاید: برای رفع برخی مشکلات و جبران کمبودها مسائل در سطح منطقه‌ای بررسی می‌شود که مباحث مربوط به دانشگاه‌ها، استادیوم‌های ورزشی، بیمارستان‌ها، سالن‌های همایش بزرگ، بازارهای بزرگ نیز در این زمینه مطرح است تا بتوان در هر منطقه به تعدادی از نواحی خدمت‌رسانی لازم را ارائه داد.
وی اظهار می‌کند: گسترده‌تر از بحث محلات، موارد دیگر به صورت ناحیه‌ای پیگیری می‌شود؛ زیرا لازم است خدمات اجتماعی با زیرساخت‌های بالاتری ارائه شود. همچنین مراکز ورزشی و تفریحی، کتابخانه‌ها، دبیرستان و مراکز بهداشت در ناحیه‌های مختلف شهر مورد توجه جدی قرار می‌گیرد و میزان وجود این مراکز، می‌تواند شاخصی برای نشان دادن آن ناحیه نسبت به نواحی دیگر شهر باشد.
قربانی با اشاره به اصول یک شهر همگرا، اظهار می‌کند: در شهر همگرا، برای وضعیت بهتر اقتصادی شهروندان، وجود محل‌هایی برای تربیت نیروی انسانی کارآفرین و فراهم کردن تسهیلات مالی ضروری به نظر می‌رسد تا در آن، مهارت‌های لازم برای شهروندان در نظر گرفته شود. در بخش دیگر امکانی را فراهم می‌کند تا مردم در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، حضوری مؤثر داشته باشند؛ در این صورت شهروندان می‌توانند در طرح‌های توسعه محلی، منطقه‌ای و ناحیه‌ای حضور فعال داشته باشند و طرح‌های انجام گرفته را ارزیابی کنند تا منابع عادلانه بین محلات توزیع شود و در نتیجه به راهکارهای مناسب‌تری برای بهبود وضعیت یک منطقه و رفع کمبودها دست یابند.
مزیت‌های توجه به رویکرد همگرا برای شهروندان
فهیمه فدایی، دکترای برنامه‌ریزی شهری با اشاره به مزیت‌های توجه به رویکرد همگرا برای شهروندان به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: اصل اساسی در رویکرد شهر همگرا مشارکت شهروندی است؛ وقتی این مشارکت به شکل آگاهانه توسط شهروندان انجام شود، کیفیت اجرای برنامه‌ها و بهره‌وری افزایش می‌یابد و از تحمیل هزینه‌های سنگین بر سازمان‌های شهری از جمله شهرداری جلوگیری می‌کند. مشارکت شهروندی از بی‌تفاوتی، تک‌روی، نبود حس تعاون، تحرک و تمایل به تأمین منابع محدود و شخصی در میان شهروندان جلوگیری می‌کند؛ وقتی افراد در تصمیم‌گیری‌هایی که بر سرنوشت آن‌ها تأثیر می‌گذارد، مشارکت داشته باشند، از احساس کارایی و خود اثربخشی بالایی برخوردار می‌شوند؛ بنابراین خود را فردی مفید، دارای آزادی عمل، قدرت انتخاب و اثرگذار در آن جامعه یا شهر تلقی می‌کنند.
وی با بیان اینکه مشارکت موجب بهره‌گیری از توانمندی‌های دیگران می‌شود، ادامه می‌دهد: همدلی و صمیمیت نیز افزایش می‌یابد که این امر به نوبه خود، سبب افزایش شادی شهروندان می‌شود. شاد بودن افراد جامعه، تنها یکی از شاخص‌های زندگی مطلوب در جامعه و شهر است؛ هر قدر شهروندان یک شهر با نشاط‌تر باشند، احساس رفاه بیشتری دارند؛ بنابراین افراد نگرش بهتری نسبت به زندگی و مسائل پیرامونی خود پیدا می‌کنند و این امر، زمینه را برای همبستگی و انسجام اجتماعی بالا در شهر فراهم می‌سازد.
این دکترای برنامه‌ریزی شهری با بیان زمینه‌های استفاده از ابعاد حکمرانی همگرا، ادامه می‌دهد: این رویکرد ابعاد مختلفی نظیر فضایی، زیست‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد و سیستم‌های شهری را با دیدگاه نهادی ادغام می‌کند. برای انجام این رویکرد، باید شش گام مهم از جمله سازماندهی فرآیند، تشخیص وضعیت فعلی، شناسایی مسائل کلیدی و تعیین اهداف، توسعه پیشنهادات، ارزیابی اثرات پیشنهادات، تدوین استراتژی اجرایی انجام شود.
رویکرد حکمرانی شهر همگرا
وی با بیان اینکه برای ارزیابی اثرات پیشنهادات، می‌توان طرح‌های شهری را به طور مداوم ارزیابی کرد، تاکید می‌کند: شهرداری اصفهان در این زمینه اقدامات مؤثری انجام داده است. از رویکرد شهر همگرا می‌توان در زمینه بررسی پایداری و ارزیابی وضعیت موجود برای تهیه طرح‌ها و پروژه‌های توسعه یا توسعه مجدد محلات یا مناطق شهری در مقیاس‌های مختلف، از محله تا شهر استفاده کرد.
فدایی درخصوص رویکرد حکمرانی شهر همگرا، می‌افزاید: این رویکرد مجموعه‌ای از روش‌های مختلف مدیریت را به دولت‌های محلی ارائه می‌دهد؛ متأسفانه شهرهای ایران برای سازندگان و سرمایه‌گذاران برنامه‌ریزی شده است، به طور مثال طرح‌های جامع یا تفصیلی در صورتی تدوین می‌شود که دست شهرداری در ایجاد تغییرات شهری مانند تراکم‌فروشی و تغییر کاربری باز باشد.
وی درخصوص اینکه این رویکرد یک برنامه‌ریزی همه‌جانبه است، تصریح می‌کند: شهر را باید با مردم و برای اقشار مختلف مردم از جمله سالمندان، زنان، کودکان، معلولان، جوانان، اقشار به حاشیه رانده شده و گروه‌های کم‌درآمد برنامه‌ریزی کنیم. بحث اصلی در رویکرد شهر همگرا، در گرو شهرداری با تفکر و رویکردی همگرا است؛ بدان معنا که در شهرداری‌ها، هر معاونت به دنبال مسائل بخش مربوط به خود نباشد، بلکه همکاری، هماهنگی و تشریک مساعی وجود داشته باشد تا از دوباره‌کاری جلوگیری شود.
این دکترای برنامه‌ریزی شهری تاکید می‌کند: این رویکرد این‌گونه بیان می‌کند که شهرداری یا حکومت‌های محلی نمی‌توانند همزمان تمام مسائل برنامه‌ریزی، اجرا، تعمیر و نگه‌داری را به تنهایی انجام دهند؛ بنابراین بهتر است که در این زمینه از مشارکت شهروندی استفاده شود. شهرداری با اعمال نظرات شهروندان در تمام فرایندها می‌تواند مسئولیت برنامه‌ریزی را برعهده بگیرد و شهروندان آن جامعه در فرایند اجرا و نگه‌داری، مشارکت داشته باشند.
راهکارهای تحقق شهر همگرا چیست؟
وی با اشاره به راهکارهای تحقق شهر همگرا، می‌گوید: در این دیدگاه باید از مشارکت همه‌جانبه شهروندان، بخش خصوصی، دانشگاه و جامعه مدنی استفاده کرد و از آن‌ها خواسته شود که نظرات، بینش‌ها و دیدگاه‌های خود را درخصوص شهر عنوان کنند. ساکنان هر محله با ویژگی‌های محل سکونت خود آشنا هستند و چالش‌ها و فرصت‌های محله خود را می‌شناسند که با استفاده از این شناخت، می‌توان چالش‌ها را به فرصت تبدیل و مشکلات محله را توسط خود ساکنان برطرف کرد.
فدایی با بیان اینکه مشکل شهرهای ایران در رویکرد شهر همگرا، نظام نهادی مدیریتی شهری است، می‌افزاید: این نظام از سال ۱۳۳۴ در کشور رواج یافت و تا وقتی که در شهرداری‌ها دچار تمرکززدایی هستیم و شیوه اداره شهر به شیوه حکومت‌های محلی نباشد، این رویکرد در شهر قابل تحقق نخواهد یافت. همچنین تأمین مالی درآمد شهرداری‌های کشور ما بر اساس توسعه پایدار نیست و با اصول توسعه پایدار شهری، مطابقت ندارد که این امر، یکی از موانع تحقق رویکرد شهر همگرا محسوب می‌شود؛ اما می‌توان با انجام فعالیت‌های تحقق‌پذیری این رویکرد را در شهرها بهبود بخشیم.
نظر شما