به گزارش خبرنگار ایمنا، سرنوشت شهرهای کره زمین و سرنوشت سیاره‌ها به هم مرتبط هستند؛ روش مدیریت شهرنشینی و چگونگی توسعه و رشد شهرها و شهرک‌ها، آینده سیاره زمین را تعیین می‌کند. شهر همگرا از راه‌حل‌های توسعه پایدار محسوب می‌شود که برای بزرگ‌ترین چالش‌های شهری جهان مطرح شده است.
شهرنشینی باعث توسعه سریع اجتماعی و اقتصادی شده است، همچنین موجب ایجاد مشکلات بسیاری از جمله تمرکز جمعیت، ترافیک، کمبود مسکن، کمبود منابع، کاهش تنوع زیستی، اثرات جزیره گرمایی، صدا و آلودگی هوا و آب شده است.
از یک سو، شهرنشینی باعث بهبود توسعه اقتصادی، بهداشت، آموزش و رفاه اجتماعی شده است و از سوی دیگر، شهرنشینی منجر به تغییرات غیرقابل برگشت کاربری و پوشش زمین، اختلال در چرخه‌های بیوژئوشیمیایی، اصلاح اقلیم شهری و سیستم‌های هیدرولوژیکی و کاهش تنوع زیستی جهانی می‌شود؛ علاوه بر این، شهرنشینی با برنامه‌ریزی ضعیف می‌تواند منجر به بیکاری، فقر، خشونت، نابرابری، تراکم و کیفیت پایین زندگی شود و این مشکلات بدون سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی دقیق، به موانع توسعه پایدار تبدیل خواهد شد.
شهر پایدار را از جنبه‌های گوناگون شامل بهداشت، آموزش، رفاه اجتماعی، شرایط محیطی و اقتصاد بررسی می‌شود؛ بنابراین، برای دستیابی به توسعه شهری پایدار و فراگیر، نخستین گام در دستیابی به این هدف، ایجاد چارچوب توسعه فراگیر برای شاخص شهرنشینی پایدار است که توسعه این شهرها را برای دستیابی به توسعه پایدار توصیف، ارزیابی و هدایت کند. یکی از الگوهایی که می‌تواند به تحقق بخشی این امر کمک کند، رویکرد شهر همگرا است؛ چرا که اساس آن بر یک رویکرد کل‌نگر، فراگیر و جامع است.
از مهم‌ترین ویژگی‌های شهر همگرا قابلیت تطبیق‌پذیری آن با مکان‌ها و شهرهای گوناگون است؛ شهر همگرا از دولت‌های محلی در پرداختن به چندین هدف توسعه پایدار و در اجرای اصول دستور کار شهری جدید حمایت کرده و هدف کلی آن بهبود شرایط زندگی با تاکید ویژه بر فقرای شهری است که برای آگاهی هرچه بیشتر با مفاهیم شهر همگرا و تحقق آن در جهانشهر اصفهان، گفت‌وگویی را با وحید مهدویان، دکترای شهرسازی دانشگاه هنر و معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه میخوانید:
مفهوم شهر همگرا چیست؟
بدون شک، شهر همگرا از جمله الگوهایی است که از شهر پایدار نشأت گرفته است. پایداری را می‌توان به عنوان ظرفیت تحمل تعریف کرد که از کلمه لاتین به معنای نگه‌داشتن گرفته شده است؛ از این رو، توسعه پایدار را می‌توان توسعه‌ای دانست که نیازهای زمان حال را بدون به خطر انداختن توانایی نسل‌های آینده برای برآوردن نیازها استفاده می‌کند.
بر اساس اجلاس جهانی توسعه اجتماعی، توسعه پایدار نیازمند همگرایی سه مؤلفه اصلی مشتمل بر محیطی، برابری اجتماعی و پایداری اقتصادی است که این امر حوزه مهمی برای استانداردهای پایداری در سال‌های اخیر فراهم کرده است، بنابراین توسعه پایدار را می‌توان راهی برای توسعه مناطق شهری بوسیله مصالحه نیازهای نسل حاضر و نسل‌های آینده دانست.
شهر همگرا چه تفاوتی با شهر پایدار دارد؟
شهر پایدار به شهری گفته می‌شود که می‌تواند نیازهای اساسی ساکنان شهر مانند زیرساخت‌ها، امکانات رفاهی شهروندی، بهداشت و درمان، مسکن، آموزش، حمل‌ونقل، اشتغال و حکمرانی خوب را تأمین و اطمینان حاصل کند که نیازهای جمعیتی از تمام بخش‌های جامعه نیز تأمین می‌شود؛ به عنوان مثال، کمبود مسکن در مناطق شهری، باعث ایجاد حاشیه‌نشینی خواهد شد.
پایداری به عنوان یک ابزار مدیریت نامیده می‌شود که یکی از بهترین معیارها برای تعیین رفاه یک توسعه پیش‌بینی شده است؛ از این‌رو می‌توان مشاهده کرد که شاخص‌ها در برنامه‌ریزی پایداری زمانی که به آستانه یا اهداف پایداری مرتبط باشند، بیشترین کاربرد را دارند.
شهر همگرا به عنوان رویکرد توسعه شهری فراگیر و پایدار بر اساس تجربیات موفق دولت‌های محلی در سوئد و سراسر جهان توسعه یافته است؛ این رویکرد با نیازهای محلی و منابع محلی تطبیق داده شده است و برای ایجاد پیشرفت‌های محسوس در برنامه‌ریزی، توسعه و مدیریت شهری مورد استفاده قرار گرفته است.
تجارب دولت‌های محلی که با رویکرد شهر همگرا کار می‌کنند منجر به دانش و روش‌های مرتبط جهانی شده است و از اشکال جدید کار در بخش‌ها، با جوامع و ذی‌نفعان، از طریق روش‌هایی برای درک فرصت‌ها و چالش‌های محلی تا توسعه چشم‌اندازها، استراتژی‌ها و راه‌حل‌های نوآورانه را برای شهرهای پایدار است.
شهرها و شهرک‌ها شامل سیستم‌ها و زیرساخت‌های مختلفی هستند که عملکردها و خدمات لازم از قبیل آب، زباله و انرژی، محیط سبز شهری و اکوسیستم‌ها، حمل‌ونقل و تحرک و محیط ساخته شده را ارائه می‌کنند.
آیا شهر همگرا در چارچوب مفهومی نیز تعریف می‌شود؟
در رویکرد شهر همگرا، سیستم‌های شهری شامل عملکردهای شهری است که از شهروندان در زندگی روزمره، از جمله فرآیندهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و اقتصادی و خدمات دیگر مانند تولید، تجارت و بازرگانی حمایت می‌کنند.
رویکرد شهر همگرا فرآیندهای بازنگری و برنامه‌ریزی شهری را ارتقا می‌دهد و هم‌افزایی‌های بالقوه‌ای را در نظر می‌گیرد که می‌تواند برای ابعاد زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و فضایی، توسعه ارزش افزوده به همراه داشته باشد.
شهر همگرا یک رویکرد جامع و فراگیر است که به توسعه شهری پایدار در تمام ابعاد آن از جمله محیطی، اجتماعی فرهنگی، اقتصادی و فضایی ترویج کرده است. رویکرد شهر همگرا به دنبال بهبود استانداردهای زندگی، ایمنی، آسایش و کیفیت زندگی برای همه با مشارکت ذی‌نفعان و شهروندان در فرآیند توسعه شهری است که مدل مفهومی نیز دارد و در آن مردم را به عنوان نقطه عزیمت، خود با تاکید ویژه بر برابری جنسیتی و دیدگاه‌های طرفدار فقرا متمرکز می‌سازد.
سیستم‌های شهری به دنبال هم‌افزایی بین سیستم‌ها و ساختارهای شهری مانند آب، انرژی، زباله، حمل‌ونقل و ترافیک، ساختمان‌ها و معماری، فناوری اطلاعات، محوطه‌سازی و فضاهای اجتماعی است که در زندگی روزمره از آنها استفاده می‌شود و عوامل نهادی شامل مدیریت، توزیع مسئولیت‌ها، و پیوندهای داخلی و خارجی، قانون‌گذاری، تأمین مالی، حکمروایی شهری و رهبری سیاسی، یک چارچوب نهادی مؤثر و شفاف برای پایدار کردن فرآیندها و نتایج ضروری است.
بٌعد فضایی جنبه‌های مختلف مکانی پایداری شهری را به منظور درک روابط بین عملکردهای مختلف ترکیب کرده است که به محیط انسان‌ساخت و طبیعی، شهری و منطقه‌ای، توزیع و مکان‌یابی، عملکردهای شهری و ارائه خدمات در سیستم‌های شهری مربوط می‌شود.
به ویژگی‌های این شهرها اشاره کنید!
رویکرد شهر همگرا دارای سه ویژگی کلیدی رویکرد کل‌نگر، پاسخگو و فراگیر است؛ رویکرد کل‌نگر می‌گوید، قبل از در نظر گرفتن راه‌حل‌ها و مداخلات خاص، یک روش تفکر جامع و کل‌نگر را اتخاذ می‌کند، ابعاد اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی فرهنگی و فضایی را ادغام می‌سازد و افزون بر این، شامل دیدگاه‌های نهادی، بلندمدت و چشم‌انداز است که به کاربر این امکان را می‌دهد تا تصویر بزرگ‌تر و نحوه ارتباط عملکردها و سیستم‌های مختلف شهری را امروز و در آینده ممکن ببیند و با نگاه کردن به دارایی‌هایی که شهر می‌تواند برای مقابله با چالش‌های شناسایی‌شده با استفاده از رویکردهای "مبتنی بر چشم‌انداز" به جای "مشکل‌محور" استفاده کند، آغاز می‌شود.
بر اساس رویکرد فراگیر، شهرها باید برای همه باشد؛ گروه‌های مختلف شهر را به گونه‌ای متفاوت تجربه می‌کنند و ممکن است نیازها و آرزوهای متفاوتی داشته باشند که این امر باید در برنامه‌ریزی و توسعه شهر مورد توجه قرار گیرد.
گروه‌های مختلف، به‌وسیله ترویج فرآیندهای مشارکتی و دربرگیرندگی اجتماعات، بخش خصوصی و جامعه مدنی برای به اشتراک گذاشتن بینش، تجربیات و دیدگاه‌های خود، در روند توسعه مورد توجه قرار می‌گیرند که شهر همگرا با تاکید ویژه بر دیدگاه‌های جنسیتی و فقرای شهری، قصد دارد به کاهش فقر و بهبود شرایط زندگی برای همه اقشار اجتماع کمک کند.
رویکرد پاسخگو نیز می‌گوید، رهبری و مالکیت محلی از عوامل کلیدی برای تبدیل محیط شهری در جهت مثبت هستند اما این رویکرد راه‌حل‌های آماده‌ای برای همه چالش‌های شهری ارائه نداده و روش‌ها و ابزارهایی را برای کار موفقیت‌آمیز به سمت توسعه پایدار شهری و راهی برای حرکت از ایده‌ها به عمل ارائه می‌دهد. مالکیت و راه‌حل‌هایی که ظاهر می‌شود محلی خواهد بود.
می‌توان گفت شهر همگرا یک رویکرد جامع و فراگیر برای توسعه پایدار شهری است که چالش‌های شهری را به فرصت تبدیل می‌کند. امروزه روشی که شهرها برای پاسخ به تغییرات اقلیمی و چالش‌های شهری انتخاب می‌کنند، مسیری به سوی رفاه ساکنان بوده و تمام پروژه‌های شهر همگرا بر اساس مجموعه‌ای از "نقاط ورودی" یا اصولی هستند که فرآیند و روش‌های کار را در جهتی فراگیر و پایدار هدایت می‌کنند.
نقطه ورود اصلی فرآیند مطابق با اولویت‌ها، شرایط محلی و چرخه‌های برنامه‌ریزی در حال انجام تعریف می‌شود.
کاربردهای شهر همگرا چیست؟
شهرها محرک توسعه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هستند؛ بنابراین جذاب، ایمن، سالم و قابل زندگی کردن آنها برای آینده‌ای پایدارتر بسیار مهم است. شهرنشینی و توسعه شهری فرآیندهای پیچیده و پویایی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه هستند. شهر همگرا پاسخی به این سوال ارائه می‌دهد که چگونه مناطق شهری را در جهتی پایدار تبدیل کنیم.
شهر همگرا یک رویکرد جامع و فراگیر برای توسعه شهری پایدار است که از سال ۲۰۱۰، به عنوان یک ابزار حمایتی برای شهرهای کشورهای مختلف در سراسر جهان با هدف کلی بهبود شرایط زندگی برای شهروندان با تاکید ویژه بر فقرای شهری مورد استفاده قرار گرفت؛ این رویکرد مبتنی بر تجارب دولت‌های محلی سوئد و تجارب کشورهای در حال گذار و در حال توسعه است.
شهر همگرا، روش‌ها، فرآیندها و ابزارهایی را ارائه کرده است و رویکردی کل‌نگر و رویایی به توسعه شهری را تضمین می‌کند، این رویکرد ابعاد فضایی، زیست‌محیطی، اجتماعی فرهنگی و اقتصادی را با سیستم‌های شهری و دیدگاه‌های نهادی به روش‌هایی ادغام می‌کند که حمایت متقابل یا هم‌افزایی باشد. بخش مهمی از روش این است که مشارکت شهروندان شهری، بخش خصوصی، دانشگاه و جامعه مدنی را برای به اشتراک گذاشتن بینش‌ها، تجربیات و دیدگاه‌های خود دعوت می‌کند و آن را در بر می‌گیرد و دیدگاه‌های جنسیتی و طرفدار فقرا را در فرآیندهای توسعه شهری ترویج می‌دهد.
شهر همگرا، رویکردی جامع و فراگیر را برای توسعه پایدار شهری ترویج می‌کند که فرصت‌هایی را برای بهبود استانداردهای زندگی و رفاه، ایمنی، آسایش و کیفیت زندگی برای همه با مشارکت ذی‌نفعان و جوامع در فرآیندهای توسعه شهری فراهم می‌کند.
چارچوب مفهومی شهر همگرا کلی است و با توجه به شرایط و نیازهای زمینه به روشی انعطاف‌پذیر اعمال می‌شود که این چارچوب پاسخگو است و هدف آن بهینه‌سازی فرآیندهای در حال استفاده است.
نظر شما