به گزارش خبرنگار ایمنا، امروزه با پیشرفت فناوری‌های نوین، رشد سریع جمعیت و صنعتی شدن جوامع، روزبه‌روز بر استرس و مشکلات روانی افراد به‌خصوص کارگران افزوده شده است؛ به گونه‌ای که بیماری‌های روانی از عمده‌ترین عوامل ایجاد کننده ناتوانی و مرگ‌های زودرس محسوب می‌شود. یکی از عوامل شیمیایی تهدیدکننده سلامت روان کارگران، سرب است که می‌تواند در نتیجه تماس آن‌ها با آلیاژ گداخته این عنصر و استنشاق دود برخاسته از سطح فلز مذاب، ایجاد مسمومیت و بروز علائم اختلالات روانی کند. همچنین برخورد احساسی در راه‌اندازی کارخانه مادر تولید شمش سرب صحیح نیست؛ زیرا اثرات جبران‌ناپذیری را بر محیط و انسان می‌گذارد. برای بررسی بیشتر این موضوع با علی‌خان نصراصفهانی، دانشیار گروه زمین‌شناسی دانشگاه آزاد واحد اصفهان گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
سرب چیست و در چه زمینه‌ای از آن استفاده می‌شود؟
سرب فلزی سمی و طبیعی است که در پوسته زمین یافت می‌شود. استفاده زیاد از آن در محصولات مختلف باعث آلودگی محیط‌زیست می‌شود. بیش از سه چهارم مصرف جهانی سرب، برای ساخت باتری‌های اسیدی و وسایل نقلیه موتوری است. سرب در بسیاری از محصولات مانند رنگدانه‌ها، رنگ، لحیم‌کاری، شیشه‌های رنگی، ظروف بلورین، مهمات، لعاب‌های سرامیکی، جواهرات، اسباب‌بازی‌ها، برخی از لوازم آرایشی و بهداشتی و داروهای سنتی استفاده می‌شود.
مورد نظارت قرار نگرفتن صنایع معدنی چه عواقبی دارد؟
صنایع معدنی در صورتی که طبق استانداردهای زیست محیطی مورد نظارت قرار نگیرد، باعث انتشار فلزات سنگین در محیط‌زیست می‌شود. همچنین سایر آلاینده‌های هوا از جمله دی‌اکسیدکربن، گوگرد و اکسیدهای نیتروژن، پسماند، سرباره و زه‌کشی اسیدی را ایجاد می‌کند.
چرا تصمیم برای توسعه‌یافتگی صنعت معدن یا جلوگیری از این موضوع جزو ضروریات است؟
معادن مقادیر زیادی مواد باطله تولید می‌کنند؛ زیرا سنگ معدن تنها بخش کوچکی از حجم کل مواد استخراج شده است. صنایع معدنی شامل خردایش، فرآوری و استحصال فلزات می‌شود. صنایع معدنی تولید سرب تیغ دو دم است؛ در صورت توسعه به محیط زیست آسیب می‌رساند و در سوی دیگر جلوگیری از توسعه آن باعث رکود، بیکاری، ترویج صنعت خام‌فروشی خواهد شد. پس تعامل بین توسعه‌یافتگی یا جلوگیری از این موضوع جزو ضروریات است.
صنایع چه زمان می‌تواند خطرناک باشد؟
هر صنعتی می‌تواند برای انسان در کوتاه و درازمدت خطرناک باشد؛ اما با کنترل و رعایت موازین فنی و بحران آلودگی می‌توان آن صنعت را بی‌خطر کرد و در گروه صنایع سبز و دوستدار محیط زیست قرار داد. صنایع استحصال و تولید شمش سرب از این قانون جدا نیست. خطر صنعت برای انسان و محیط‌زیست به عوامل بسیاری زیادی بستگی دارد؛ تکنولوژی و به روز بودن آن اهمیت بسیار زیادی دارد. آلودگی سرب یک خطر زیست‌محیطی با ابعاد جهانی است؛ تعیین صحیح سطوح سرب طبیعی به دلیل ارزیابی سهم سرب انسانی بسیار مهم است.
چرا تولید سرب می‌تواند باعث تخریب محیط زیست شود؟
کارخانه‌های ذوب سرب با توجه به نوع تکنولوژی خود مقادیر زیادی کادمیوم و سرب در محیط آزاد می‌کنند. از ذوب و پالایش گاز (CO2، SO2، NOx) انتشار ذرات معلق، آب‌های فاضلاب و پسماندهای جامد تولید می‌شود. این آلاینده‌ها بر سلامت انسان تأثیرگذار است. ارزیابی کمی از اثرات سلامت محیطی استخراج و ذوب سرب به دلیل پیچیدگی عوامل دخیل و وجود نداشتن روش‌شناسی تولید دشوار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد اثرات منفی بر سلامتی می‌تواند از استخراج و ذوب سرب ناشی شود.
چه فلزاتی بیشترین آسیب را بر انسان و محیط داشته است؟
فلزات سنگین برخی از آلاینده‌ها (سرب، کادمیوم، روی، مس) تا مدت‌ها در محیط باقی می‌ماند و بسیاری از آن‌ها به کمک واسطه‌های انتقال محیطی مهاجرت می‌کند. استخراج و ذوب سرب یکی از مشکلات جدی زیست‌محیطی و سلامت انسان است. برخی مطالعات جامع در چین نشان از موارد آلودگی آب، خاک و محصولات زراعی و خطر سلامتی انسان توسط سرب و کادمیوم است.
فعالیت کارخانه فرآوری ذوب سرب چگونه است؟
کارخانه‌های فرآوری ذوب سرب با دو نوع سرب اولیه و بازیافتی کار می‌کند. سرب اولیه به‌صورت سولفیدی استخراج از سنگ معدن جدا و به محصولات مختلف تبدیل می‌شود؛ در حالی که سرب بازیافتی از اشیای استفاده شده مانند باتری‌های سرب اسیدی برای استفاده مجدد در محصولات دیگر بازیابی می‌شود.
ذوب سرب چگونه انجام می‌شود؟
ذوب فرایندی کلیدی در تولید محصول سرب است که شامل حرارت دادن سنگ معدن سرب یا سرب بازیافتی با عوامل احیا کننده شیمیایی است. هر دو فرآیند ذوب بازیافتی و اولیه می‌تواند مسئول انتشار مقادیر زیادی از آلودگی سرب در محیط اطراف باشد.
فرآیند ذوب اولیه شامل جداسازی سرب از سنگ معدن با استفاده از حرارت و احیا یا خالص‌سازی عوامل احیا کننده مانند کک و زغال سنگ است. هنگامی که سنگ سرب استخراج می‌شود، تبدیل فلز سرب شامل فرآیند تفجوشی یا تسویه، ذوب و پالایش است. مرحله تفجوشی شامل حذف گوگرد از سنگ معدن سرب با استفاده از فرآیند احتراق هوای گرم است. پس از حذف گوگرد، سرب به یک کارخانه ذوب فرستاده می‌شود و آنجا در دماهای بسیار بالا گرم می‌شود تا سرب خالص از سایر فلزات و مواد موجود در سنگ معدن جدا شود. هرگونه فلز یا سایر مواد باقی‌مانده پس از ذوب در فرآیند پالایش حذف می‌شود. گرد و غبار و دود سرب می‌تواند در طی تمام فرآیندها آزاد شود و سرباره آلوده به ذرات سرب ممکن است پس از فرآیند ذوب باقی بماند. این فرآیند از نظر مالی و محیطی بسیار پرهزینه است.
درصورتی که تجهیزات برای تبدیل سرب مناسب نباشد چه اتفاقی روی می‌دهد؟
اگر کارخانه‌ها و تجهیزات ذوب به درستی برای به حداقل رساندن انتشار آلاینده‌ها ساخته نشده باشد، سموم سرب می‌تواند وارد محیط اطراف شده و خاک، آب و غذا را آلوده کند. سرب به طور طبیعی در محیط وجود دارد؛ با این حال، تمرکز بالای آن در سراسر محیط از فعالیت‌های انسانی ناشی می‌شود. سرب می‌تواند از طریق انتشار و سایر فلزات معدنی و از کارخانه‌هایی که آلیاژ یا ترکیبات سرب تولید یا استفاده می‌کنند، وارد محیط‌زیست شود. سرب هنگام سوزاندن زغال سنگ، نفت یا زباله در هوا آزاد می‌شود.
نگاه بازار به فلز سرب چگونه است؟
تقاضای سرب در بازار به دلیل تولید گسترده باتری‌های سرب و سایر محصولات تجاری مبتنی بر آن در حال افزایش است؛ اما از سوی دیگر استخراج و ذوب سرب به دلیل تولید ضایعات و باطله‌های بیشتر، بار سنگینی بر محیط‌زیست دارد. تحت شرایط خاصی این آلاینده‌ها مهاجرت کرده و در محیط‌های هدف مختلف تجمع پیدا می‌کند که ممکن است به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر گیاهان، حیوانات و انسان‌ها تأثیر بگذارد.
سرب چه خطراتی را برای انسان ایجاد می‌کند؟
در موارد حاد، سرب به مغز و سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند و باعث کما، تشنج و مرگ می‌شود. ارزیابی کمی اثرات سلامت زیست محیطی استخراج و ذوب سرب به دلیل پیچیدگی عوامل متقابل یک کار دشوار است؛ بنابراین اغلب منجر به نتایج متناقضی می‌شود. با این حال، این امکان وجود دارد که وضعیت کنونی عملیات استخراج و ذوب سرب به اندازه کافی بالا باشد که برای سلامت انسان خطر ایجاد کند.
آیا راه‌اندازی کارخانه تولید سرب بدون توجه به شرایط محیطی صحیح است؟
خیر. برخورد احساسی در راه‌اندازی کارخانه مادر مانند تولید شمش سرب درست نیست. به هر حال فرصتی برای توسعه در یک منطقه است که باید بررسی کنیم این مراکز صنعتی چقدر هوشمندانه و با کمک چه تکنولوژی‌هایی محصولات خود را تولید می‌کنند تا به محیط‌زیست آسیب کمتری وارد شود.
در احداث کارخانه تولید سرب چه نکاتی اهمیت دارد؟
دقت در احداث کارخانه از اهمیت زیادی برخوردار است؛ این صنعت نباید در بالادست شهری با مشکلات آلایندگی آب و هوا احداث شود. بحث زه‌کشی و رعایت فاصله مجاز از مراکز زندگی اهمیت دارد.
نظر شما