به گزارش خبرنگار ایمنا، نجوم و ستاره‌شناسی یکی از علوم کهن و بسیار محبوبی است که هر کس به نوعی با آن سروکار دارد. یکی از مسائل بسیار جذابی که در علم نجوم مورد بررسی قرار می‌گیرد، زندگی ستارگان است. ستاره نیز مانند انسان سه دوره جنینی، زندگی و مرگ را تجربه خواهد کرد، اما قاعدتاً زندگی آن‌ها در مقایسه با انسان بسیار طولانی‌تر است. هر ستاره در طول زندگی خود به دنیا آمدن و تبدیل شدن به یک جرم درخشان آسمانی را تجربه و پس از آن با سپری شدن دوران زندگی طی فرآیندهای به‌خصوصی به سمت مرگ می‌رود. برای بررسی بیشتر و آشنایی با زندگی ستارگان با محسن منتظری، کارشناس نجوم و ستاره‌شناسی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
زندگی ستارگان به چه صورت است؟
زندگی ستارگان نیز مانند انسان از سه بخش تولد، گذراندن عمر و در آخر مرگ تشکیل می‌شود. تولد این جرم آسمانی در مرحله پیش‌ستاره صورت می‌گیرد که سحابی ستاره را درون دستگاه‌های نسبیتی قرار می‌دهد. دستگاه نسبیتی باعث می‌شود که دما در مرکز جرم افزایش یابد و بر اثر گردش و تراکم ناشی از نیرو گریز از مرکز این دما به سمت داخل حرکت و فشرده شود؛ در نتیجه دما در مرکز ستاره بسیار گرم شده و گازهای درون آن با یکدیگر برخورد می‌کند که این عمل باعث ایجاد همجوشی هسته‌ای و پس از آن انفجارات هسته‌ای می‌شود.
چه زمانی ستاره وارد رشته اصلی می‌شود؟
هنگامی که انفجارات هسته‌ای در مرکز ستاره افزایش یابد و انتقال نور به صورت تابش از تاج به سمت فضای بیکران فضا انجام شود، ستاره به شکل کامل ایجاد و وارد رشته اصلی می‌شود. این فرآیند بسته به جرم ستاره از چندین هزار سال زمان می‌برد.
آیا سحابی تنها یک ستاره را می‌تواند متولد کند؟
خیر؛ سحابی می‌تواند بیش از یک ستاره را در خود متولد و یک منظومه چندستاره‌ای را ایجاد کند.
مرگ ستاره چگونه صورت می‌پذیرد؟
ستاره‌هایی که جرمی معادل هشت برابر خورشید دارد، معمولاً چند میلیارد سال عمر می‌کند؛ پس از آن هیدروژن مورد نیاز برای تبدیل به هلیوم در آن‌ها کاهش می‌یابد و انرژی هسته‌ای مرکز ستاره فروکش می‌کند. درواقع ستاره‌ای مانند خورشید هنگامی که هیدروژن مورد نیاز خود را از دست می‌دهد، دچار فروپاشی می‌شود و چندین بار بر اثر تراکم ناگهانی، انفجارات هسته‌ای را تجربه می‌کند که در نهایت با یک انفجار ناگهانی تبدیل به غول سرخ شده، به سمت سردی و خاموشی پیش می‌رود و در نهایت تبدیل به کوتوله سفید می‌شود.
کوتوله سفید چیست؟
کوتوله سفید بازمانده غول سرخ است؛ درواقع هنگامی که ستاره‌ای مانند خورشید انرژی خود را از دهد و چندین بار تراکم و انبساط را طی چند هزار سال تجربه کند، تنها هسته‌ای از خود به جا می‌گذارد که معادل سه برابر کره زمین و بسیار چگال است. انرژی درونی و دمای سطحی این جرم روز به روز در حال کاهش بوده و به مرور به رنگ سیاه تمایل پیدا می‌کند. کوتوله سفید بسیار چگال است و معادل یک الی سه فیل وزن دارد؛ نزدیک‌ترین کوتوله سفید به منظومه شمسی بتا شباهنگ است که در آسمان شامگاهی زمستان قابل مشاهده است.
پس از تبدیل شدن به کوتوله سفید چه اتفاقی برای ستاره رخ می‌دهد؟
با تبدیل ستاره به جسمی سرد و بسیار چگال تحت عنوان کوتوله سفید به مرور انرژی خود را از دست می‌دهد و خاموش می‌شود. هنگامی که ستاره خاموش می‌شود، رنگ آن نیز به قهوه‌ای و سیاه تمایل پیدا می‌کند؛ البته عمر جهان به مشاهده مرگ چنین ستاره‌هایی نرسیده است.
غول سرخ چیست؟
غول سرخ نسبت به ستاره چگالی کمتری دارد و به دلیل انرژی کم به رنگ قرمز درآمده است. همچنین اگر خورشید به غول سرخ تبدیل شود، می‌تواند سه سیاره عطارد، زهره و زمین را در خود فرو ببرد که این اتفاق حدود پنج میلیارد سال دیگر رخ می‌دهد. درواقع تبدیل به غول سرخ، آغاز فریادهای مرگ ستاره است و این فرآیند چند هزار سال زمان می‌برد.
مرگ ستاره‌ای با جرمی معادل هشت برابر خورشید به چه صورت رخ خواهد داد؟
ستاره‌هایی که جرمی بالاتر از هشت برابر خورشید دارد در هنگام مرگ به یک‌باره منفجر می‌شود و انفجارهای ابرنواختر و نواختری را شکل می‌دهد. با رخ دادن چنین انفجارهایی، غبارهایی ایجاد می‌شود که می‌تواند سحابی‌ها را شکل دهد و هسته مرکزی ستاره نیز می‌تواند به یک ستاره جدید تبدیل و منظومه‌های ستاره‌ای را ایجاد کند. مرگ یک ستاره ابرنواختر و نواختری با جرمی ۱۰ برابر خورشید می‌تواند منجر به تبدیل هسته مرکزی به ستاره نوترونی و بعد از آن سیاه‌چاله شود.
چه زمانی ستاره به سیاه‌چاله تبدیل می‌شود؟
به طور کلی هرچه جرم یک ستاره از حدود مشخص شده بیشتر شود، احتمال تبدیل آن به ستاره نوترونی و سیاه‌چاله بیشتر می‌شود. سیاه‌چاله‌ها از خود نوری نداشته و می‌تواند حفره‌ای در محیط فضا و زمان سه بعدی ایجاد کند. قطر سیاه‌چاله‌ها همیشه کمتر از پنج کیلومتر و قطر ستاره‌های نوترونی نیز کمتر از ۲۵ کیلومتر است؛ حال تصور کنید ستاره نوترونی با چنین ابعادی درون سیاه‌چاله‌ای کوچک، چگال و پر انرژی جای می‌گیرد.
ستاره‌های نوترونی چه خواصی دارد؟
ستاره‌های نوترونی می‌تواند از خود پالس‌های مغناطیسی بسیار قدرتمندی را در مقیاس‌های بسیار کوچک به طور منظم به سمت زمین ارسال کند که این پالس‌ها می‌تواند دقیق‌ترین ساعت‌های جهان را برای ما شکل دهد.
نظر شما