به گزارش خبرنگار ایمنا، رویداد جهانی و مهم اکسپو ۲۰۲۰ پس از سال‌ها در همسایگی ایران و در شهر دبی در حال برگزاری است؛ رویدادی که در آن از تمام این کره خاکی آخرین دستاوردهای خود را به نمایش می‌گذارند.
شرایطی ایجاد شده است تا ملت‌ها به دور از هر حاشیه و تحریمی که بر آن‌ها تحمیل می‌شود، دوستانه در کنار هم با یکدیگر دیدار داشته باشند و از دستاوردهای خود صحبت کنند. این رویداد که پس از رقابت‌های جام جهانی و المپیک، سومین رویداد مهم دنیا محسوب می‌شود فرصتی ارزشمند است و کشور ما نیز در این رویداد مهم جهانی حضور دارد.
پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۰ بخش‌های مختلفی دارد؛ یکی از این قسمت‌ها فرش ایرانی است که از قدیم‌الایام حرف برای گفتن داشته است. از گذشته تاکنون ایران را علاوه بر تاریخ و فرهنگ و هنرش به فرش نیز می‌شناختند؛ قالی‌های نفیسی که هنر دست مردمان ایران‌زمین است. اکنون مدیر بخش فرش پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۰ دبی یک بانوی اصفهانی است.
آنچه می‌خوانید گفت‌وگو با فاطمه شیر سپهر، دکترای تخصصی پژوهش هنر از دانشگاه تهران، مدیر گروه رشته فرش مرکز علمی کاربردی و مسئول غرفه فرش پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۰ است.
ظاهراً برای نخستین بار است که مرکز ملی فرش ایران با پشتوانه بخش خصوصی در اکسپو حضور دارد.
بله؛ مرکز ملی فرش ایران با پشتوانه بخش خصوصی، یک سالن از فرش‌های فاخر، نمایشگاهی و دیدنی ایران را به نمایش گذاشته است و من نیز از طرف مرکز ملی فرش ایران از طریق شرکت ایران گره (به‌عنوان مجری فرش پاویون ایران در اکسپو) در این نمایشگاه به‌عنوان مسئول بخش فرش حضور دارم.
آیا فرش‌ها از مناطق خاصی از ایران به نمایش گذاشته شده است یا از همه شهرها؟ این فرش‌ها در چه سطحی هستند؟
فرش‌ها از اغلب مناطق قالی‌بافی ایران به نمایش گذاشته شده است. فرش‌هایی که در سالن اصلی قرار دارند در سطح عالی است و بسیار مورد استقبال بازدیدکنندگان خارجی قرار گرفته است و آن‌ها با شکوه فرش ایرانی آشنا می‌شوند. اکثر آن‌ها فرش‌هایی در این سطح ندیده‌اند زیرا اغلب قالی‌هایی که دیده بودند به سبک‌های افغان، هندی یا تبتی بوده است؛ در واقع فرش ایرانی را با این کیفیت ندیده بودند. اروپایی‌ها که پیشینه بیشتری از فرش ایرانی در ذهن داشته و پیش‌داوری مثبتی در مورد قالی ایرانی دارند وقتی به قسمت فرش وارد می‌شوند ابراز خوشحالی می‌کنند.
فرش‌ها متنوع هستند و هرچند روز یک‌بار عوض می‌شوند، از اصفهان محمدمهدی صفدرزاده حقیقی با بهترین نمونه‌ها حضور دارد که فرش‌های او جزو قالی‌های تراز اول منطقه اصفهان است، از قم نیز شرکت‌کننده‌ای با بهترین محصولات حضور دارد. شرکت سهامی فرش ایران نیز از دیگر شرکت‌کننده‌ها در این نمایشگاه است.
فضای نمایشگاه چگونه طراحی شده است؟
طراحی سقف سالن فرش با آینه‌هایی که تصویر را مواج نشان می‌دهد حس فرش پرنده و شناور را به مخاطب القا می‌کند.
یکی از نقاط ضعف در این قسمت نور کم سالن و ارتفاع دیوارها برای فرش‌ها است که بهتر بود سالن بزرگ‌تری به آن اختصاص داده می‌شد. از دیگر نقاط ضعف پاویون ایران باید به فروش فرش ماشینی در بخش فروشگاه سوغات نیز اشاره کرد.
از نقاط قوت آن نیز می‌توان به این نکته اشاره کرد که محل غرفه فرش در جایگاه مناسبی قرار دارد، زیرا پس از ورودی بخش گردشگری و تاریخ و فرهنگ ایران، بازدیدکنندگان از فضای تاریک که اشیای موزه‌ای در آن قرار دارند به سالن فرش هدایت می‌شوند و پس از آشنایی با فرهنگ و تاریخ ایران به شکوه فرش‌ها می‌رسند.
قیمت فرش‌ها چگونه تعیین شده است؟
با توجه به کیفیت و سطح فرش‌های ارائه شده، قیمت‌ها بسیار قابل توجه است و حتی می‌توان گفت که از جاذبه‌های پاویون است. برای مثال در اینجا فرش دو میلیون درهمی به نمایش گذاشته شده است که مربوط به مرحوم رشتی‌زاده است و جالب است که به دلیل طرح و نقش جالب این فرش، اغلب بازدیدکنندگان با آن عکس یادگاری می‌گیرند.
فرش‌هایی که به نمایش گذاشته شده جزو فرش‌های قدیمی هستند یا معاصر؟
فرش‌هایی که در این سالن به نمایش گذاشته شده همه فرش‌های معاصر ایران هستند، قدیمی‌ترین آن‌ها فرشی از مرحوم رشتی‌زاده است که ۷۰ سال قدمت دارد و به‌عنوان فرش آنتیک محسوب می‌شود.
با توجه به اینکه گفتید قیمت فرش‌ها بالا است آیا بازدیدکنندگان از عهده خرید آن‌ها برمی‌آیند؟
اینجا از نظر قیمت و به‌صرفه بودن آن، یک محیط تجاری نیست و در واقع مکانی برای ارائه فرش‌های تجاری نیست، به همین دلیل خرید این فرش‌ها از عهده بسیاری از بازدیدکنندگان خارج است. در واقع آثار عالی فرش ایران از نظر قیمت و زیبایی حس ابهت را برای بازدیدکنندگان به وجود می‌آورد.
در محیط اکسپو باید بهترین نمونه‌های فرهنگ و هنر هر کشور ارائه شود و این نمایشگاه مکانی برای نمونه‌های باقیمت مناسب نیست زیرا در غیر این صورت حس حراجی و بازارهای سطح پایین پیدا می‌کند. در اینجا همه فرش‌ها، فاخر، دستباف و دارای شناسنامه و به ثبت رسیده‌اند.
با وجود تحریم‌هایی که وجود دارد و مانعی برای صادرات فرش شده است به نظر شما آیا این نمایشگاه می‌تواند تبلیغی مؤثر برای صادرات فرش ایران باشد؟
به نظر من در حال حاضر جلوه خوبی از فرش ایران در اکسپوی دبی به نمایش گذاشته شده و در دیدگاه جهانی مؤثر است. بازدیدکنندگان اکسپو کم نیستند و این رویداد می‌تواند مردم نقاط مختلف جهان و فرهنگ‌های مختلفی را متقاعد کند که فرش ایران جلوه‌ای از فرهنگ ایران است، اما متأسفانه تحریم شده است. در این نمایشگاه سعی شده است از فرش ایران، تصویری مردمی ارائه شود و در کلیپ‌هایی که به نمایش گذاشته می‌شود بافنده‌ها با تصویر فرشی که بافته‌اند معرفی می‌شوند؛ این تصاویر به بازدیدکنندگان خارجی این پیام را می‌دهد که فرش ایران با بدنه مردمی جامعه بافته می‌شود و یک امر اقتصادی صرف نیست بلکه یک اتفاق فرهنگی است که متأسفانه فرهنگ و هنر ایران را تحریم کرده‌اند؛ در واقع این نمایشگاه به شکل نامحسوس و غیرمستقیم می‌تواند یک فعالیت ضد تحریم نیز باشد.
در انتهای بازدید و تعریف گردشی که برای پاویون در نظر گرفته شده، یک دار قالی قرار دارد که یک بافنده اصفهانی با بهترین کیفیت مشغول بافت فرش اصفهان است. این اتفاق برای بازدیدکنندگان جالب است که مردم عادی در حال خلق یک هنر هستند. اکثر بازدیدکننده‌ها پای دار قالی می‌ایستند و روند بافت را می‌بینند، بعضی‌ها دوست دارند امتحان کنند بنابراین به آن‌ها آموزش می‌دهیم و با زدن یک گره خوشحال می‌شوند که در بافت یک فرش مشارکت دارند و این به‌نوبه خود تصویر خوبی از ایران را در ذهن آن‌ها ایجاد می‌کند.
این فرشی که اشاره کردید همان قالی است که با نماد «گره همدلی برای صلح» در حال بافت است؟ در مورد جزئیات این فرش اشاره کنید، پس از بافت قرار است به کجا اهدا شود؟
بله فرش گره همدلی و صلح در پاویون ایران توسط بافندگان ماهر و با مشارکت همه بازدیدکنندگان در حال بافت است و در پایان به موزه اکسپو اهدا خواهد شد، همچنین به هر پاویون تابلو فرشی از طرف پاویون ایران هدیه می‌شود.
امکان ایجاد بخشی برای ارائه صرفاً نقشه‌های فرش وجود نداشت؟
قرار بود ۱۸ الی ۲۴ دی‌ماه، هفته فرش در پاویون ایران برگزار شود و تیم‌های متخصص برای برگزاری رویدادهایی نظیر طراحی زنده فرش یا بازنمایی پروسه کامل خلق فرش در پاویون حضورداشته باشند، اما به دلایلی این مهم محقق نشد.
در اکسپو ۲۰۲۰ دبی رقبای فرش ایران نیز حضور دارند؟
در اکسپوی دبی هیچ پاویون فرشی به‌صورت اختصاصی و با این کیفیت وجود ندارد و فرش فقط از ایران ارائه شده است و این موضوع را نشان می‌دهد که فرش در دنیا قبل از هر کشوری به نام ایران ثبت شده است و ما در امر قالی‌بافی از پیشتازان دنیا هستیم. البته در حد تزئین، در یکی دو پاویون دیگر مانند پاویون ترکمنستان، نقوش فرش‌های عشایری به‌کار رفته است، اما در این سطح، فقط در پاویون ایران ارائه شده است.
در واقع فرش دستباف تنها از سوی پاویون ایران به نمایش گذاشته شده است، بازدیدکنندگان با تماشای فرش دستباف ایرانی اغلب به کودکان و یا کسانی که همراهشان آمده‌اند می‌گویند «ایرانی‌ها در صنعت فرش درجه‌یک بوده‌اند و این مردم در فرش معروف هستند» و تصویری که از ایران ساخته می‌شود کشوری هنردوست و صنعت‌گر است.
هنوز مشخص نشده است فرش باید زیر نظر کدام وزارتخانه باشد و در واقع بین میراث فرهنگی و صنعت دست‌به‌دست می‌شود. برای روند بهتر مدیریت بازار فرش و صادرات آن اقدامی صورت گرفته است؟
در مورد تغییر جایگاه سازمانی، مرکز ملی فرش تشکل‌های مردمی فرش اصفهان، نامه‌ای به دفتر نمایندگان اصفهان در مجلس شورای اسلامی ارسال کرده و جلساتی برگزار شده است که این نامه از سوی عباس مقتدایی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی خطاب به رئیس‌جمهور و معاون اول او نیز نوشته شد و مکاتبات در حال پیگیری است. درخواست تشکل‌های اصفهان، یک‌صدا این است که جابه‌جا کردن مرکز فرش ایران بدون هدف و سیاست‌گذاری قبلی از یک وزارتخانه به وزارتخانه دیگر قطعاً نتایج مخربی خواهد داشت و کورسوی نور فرش ایران را خاموش می‌کند.
درخواست ما این است که مرکز ملی فرش ایران از نظر بودجه و تخصص و توان رایزنیِ سیاسی باید ارتقا پیدا کند. مرکز ملی فرش کنونی در سطح فرش ایران نیست و باید جایگاه سازمانی زیر نظر ریاست جمهوری داشته باشد و به شکل یک سازمان مستقل با قدرت فعالیت خود را ادامه دهد.
گفت‌وگو از: نگین فروغی، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما