به گزارش خبرنگار ایمنا، موسیقی ایرانی همانند آیینه‌ای است که در آن می‌توان فراز و فرودها و موقعیت‌ها و رخدادهای اجتماعی را مشاهده کرد، نمایی از احساسات مردمی که با هر قومیتی یک آوای خاص و منحصربه‌فرد را نشان می‌دهد.
باوجوداینکه کشور ما آثار تاریخی و مکان‌های تاریخی بی‌شماری دارد و هریک سندی برای فرهنگ و هنری یک ملت محسوب می‌شود، اما باید موسیقی را میراثی زنده و ارزشمند بدانیم که از گذشتگان برجای‌مانده است و در طول زمان دچار تغییراتی شده و البته با آسیب‌هایی نیز مواجه شده که باید برای آن چاره‌اندیشی کرد.
اصفهان در موسیقی نیز صاحب حرف و مکتب است و اساتید بسیاری در آن زیسته و آواز سر داده‌اند. چند سالی می‌شود که اصفهان صاحب ارکستر ملی موسیقی به رهبری مرتضی شفیعی است، ارکستری که تلاش می‌کند تا موسیقی اصیل ایرانی را با بهترین کیفیت به روی صحنه ببرد. آنچه می‌خوانید گفت‌وگو با مرتضی شفیعی، رهبر ارکستر ملی موسیقی اصفهان است.
ارکستر ملی موسیقی اصفهان پیش از پاندمی کرونا برنامه‌های متعددی را برگزار می‌کرد، در آن دوران برگزاری چه رهاوردی داشت؟ آیا در مکتب موسیقی اصفهان تأثیرگذار بود؟
در مورد مکتب موسیقی اصفهان تأثیرگذار نبودیم اما باید اشاره کنم که از بدو تأسیس ارکستر ملی موسیقی اصفهان، پیش از آن ارکستری با استانداردهای کشوری در اصفهان نداشتیم تا اینکه با تلاش علاقه‌مندان و هنرمندان توانستیم در این زمینه به یک استاندارد برسیم و این ارکستر حتی با ارکستر تهران رقابت می‌کرد. برای مثال سالار عقیلی در بسیاری از برنامه‌ها، ارکستر اصفهان و یا تهران را برای اجرا انتخاب می‌کرد؛ ما در تهران نیز اجرا داشتیم درصورتی‌که اگر قرار بود از ارکستری استفاده شود تهران نیز داشت بنابراین حتماً کیفیت ارکستر اصفهان در سطحی بود که جایگزین ارکستر تهران می‌شدیم.
ارکستر ملی موسیقی اصفهان چقدر موفق شد که نسل جوان را به موسیقی سنتی جذب کند؟ از بازخوردها اطلاعی دارید؟
ارکستر موسیقی اصفهان یک پرونده جدید در موسیقی شهر باز کرد و در آن مدت افراد مختلفی نیز علاقه‌مند شدند و حتی انگیزه پیدا کردند. نوازنده‌ها تمرین و تلاش می‌کردند به امید اینکه روزی در این ارکستر و یا گروهی ساز بزنند و به‌واسطه همکاری با خواننده‌های مشهور رقابت خوبی پیش آمد. از آنجایی‌که این ارکستر نوازنده‌ها با سازهای مختلف را پوشش می‌دهد هنرجوها و علاقه‌مندان این دغدغه را داشتند که روزی در این گروه ساز بزنند و جذابیت خوبی داشت.
در حال حاضر به‌صورت آفلاین اجرا دارید؟
بله به مناسبت دهه فجر برنامه‌ای را اجرا می‌کنیم که تکراری نیست، در این برنامه اجرای یک اثر بی‌کلام مربوط به جنگ، قیام و شهادت را خواهیم داشت. اجراهای دیگر نیز به موسیقی فاخر قدیم به‌خصوص مکتب اصفهان و آثار استاد تاج است که بازسازی شده است و توسط استاد طباطبایی یکی از بهترین شاگردهای استاد تاج اجرا می‌شود. البته هنگامی‌که از برنامه‌های دهه فجر صحبت می‌شود همه به یاد سرودهای انقلابی می‌افتند ولی این کار متفاوت است.
به نظر شما گروه‌های موسیقی اصفهان چقدر ماندگاری دارند؟
در بین گروه‌های موسیقی ماندگاری ندیده‌ام، البته دلایل مختلفی دارد. در این سال‌ها گروه‌های خوب و باکیفیت تشکیل شد اما منحل شده‌اند که شاید یکی از دلایل آن حمایت نشدن از سوی نهادها و مسئولان مربوطه است.
آینده موسیقی ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
یک شکوفایی در انتظار آینده موسیقی ایران است چراکه طیف بزرگی از جامعه به‌خصوص نسل جوان دهه ۷۰ یا موسیقی کار کرده‌اند یا با موسیقی آشنا هستند و فکر می‌کنم در آینده نه‌چندان دور شکوفایی فرهنگی در موسیقی داریم و در آینده می‌توانیم روی آن‌ها حساب کنیم. پیش از این ساز در بسیاری از خانواده‌ها مشکل داشت و نگاه خوبی به آن نداشتند اما الان این‌گونه نیست. بخشی از این تغییر نگاه را مدیون آموزشگاه‌های آزاد هستیم که بستری را فراهم کرده‌اند تا علاقه‌مندان به یادگیری موسیقی بپردازند.
پس ما در حال سپری کردن مرحله گذار هستیم.
بله در حال گذار هستیم تا اتفاقی بیفتد. به نظر من آینده موسیقی ما خوب است، اما اینکه چه زمانی و به چه شکل این اتفاق بیفتد به شرایط بستگی دارد. این قضیه مانند سوادآموزی است، یک‌زمانی ۳۰ درصد جامعه باسواد بودند و الان اوضاع خیلی بهتر شده است در موسیقی نیز همین اتفاق در حال روی دادن است.
به گفته کارشناسان، نقش موسیقی سنتی ایرانی در جامعه کمرنگ شده است، شما دلیل این موضوع را در چه می‌دانید؟
هنوز بسترسازی نشده است و خلأ بسیار بزرگی در این زمینه داریم. ما موسیقی پاپ داریم اما معلوم نیست متعلق به کجاست. این نوع موسیقی همه‌گیر شده و همه گوش می‌دهند و بلیط کنسرت‌های آن به ۱۰ دقیقه نرسیده به فروش می‌رود. این در حالی است که در کشور همسایه وقتی همان موسیقی پاپ را گوش کنید ناخودآگاه می‌گوئید ترکی! چرا؟ چون از پتانسیل‌های سنتی موسیقی خودشان استفاده کرده‌اند و رخت و لباس امروزی به آن پوشانده‌اند.
در حال حاضر ما نمی‌توانیم مرغ سحر را با ساز تار برای جوان ۱۸ ساله بزنیم؛ باید به‌روزرسانی شود اما رگ و ریشه‌های خودش را نیز داشته باشد. الان من و شما اگر یک موسیقی گوش دهیم می‌توانیم تشخیص دهیم که ترکی یا عربی است چون روی آن‌ها کار شده است. اما ما شناسنامه موسیقیایی نداریم که بگوییم این موسیقی ایرانی است در حالی که کشورهای همسایه این شناسنامه دارند و اگر بررسی و اصول علمی انجام شود مشخص خواهد شد که همه زیرشاخه‌های موسیقی و ردیف‌های موسیقی ایرانی به نام کشورهای همسایه ثبت شده است.
پس آهنگسازها باید در این زمینه تغییراتی انجام دهند؟
هم آهنگسازها و هم صداوسیما. مدتی پیش در جلسه‌ای که با حضور مدیر واحد شعر و موسیقی مرکز صدا و سیمای اصفهان برگزار شد این موضوع را مطرح کردم که اگر جوان‌ها موسیقی بی‌هویت گوش می‌دهند، آن‌ها مقصر نیستند بلکه مسئولین مقصر هستند و باید از سوی آن‌ها سیاست‌گذاری صحیحی انجام شود. همه در این اشتباه اتفاق افتاده که موجب شده است تا پوچی فرهنگی و موسیقیایی به وجود بیاید، مقصریم.
برای بهتر شدن موسیقی سنتی چه راهکاری دارید؟
موسیقی سنتی تعریف دارد و موسیقی ایرانی را یک موسیقی عمومی می‌بینم و از قدیم مردم آن را دوست دارند. الان خلأهایی وجود دارد که باید برطرف شود، اگرچه برخی از هنرمندان مثل همایون شجریان، محمد معتمدی و علی زند وکیلی در حال برطرف کردن این خلأ هستند و موسیقی ایرانی را با رگ و ریشه ایرانی اما با رخت و لباس امروزی اجرا می‌کنند. اگر این رویه ادامه را دهند این خلاء پر می‌شود و به هویتی می‌رسیم که هم ایرانی و هم جوان‌پسند است.
گفت‌وگو از: نگین فروغی، خبرنگار فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما