به گزارش خبرنگار ایمنا، با گذشت سال‌ها هنوز هم پخش مجدد این آثار، خاطرات شیرین آن دوران را در ذهن تکرار می‌کند. آنچه علاوه بر داستان، در برنامه‌های تولیدشده برای کودکان اهمیت دارد موسیقی است و چه‌بسا موسیقی یک برنامه حتی بیش از داستان جاذب مخاطب است. متأسفانه در سال‌های اخیر تولیدات سینمایی و تلویزیونی برای کودکان و نوجوانان با کاهش کیفیت بسیاری مواجه شده است؛ تا آنجا که حتی کودکان نیز تمایلی به دیدن آن‌ها ندارند؛ این موضوع به داستان و موسیقی و هر آنچه بازمی‌گردد که در تولید یک برنامه ویژه این گروه سنی اهمیت دارد. در این میان، موسیقی جایگاه قابل توجهی دارد چراکه اولین برخورد کودک با یک شعر و یا داستان، آهنگین بودن آن است. در این میان، آنچه مشهود است کاهش گرایش آهنگسازان در تولید موسیقی فاخر برای برنامه‌های گروه سنی کودک و نوجوان است که می‌توان یکی از دلایل آن را کم‌اهمیت خواندن این گروه سنی از نگاه سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان دانست. البته پاسخ به این کاهش تمایل در تولید موسیقی فاخر برای برنامه‌های ویژه کودکان و نوجوانان علت‌های گوناگونی دارد که قابل‌تأمل و بررسی است.
در این خصوص با علیرضا قاسمی، مدیر آموزشگاه موسیقی «سرایش مهر» و نوازنده نی و آرش مشتاقی مدیر آموزشگاه موسیقی «سار بانگ»، نوازنده تار و سه‌تار و پژوهشگر موسیقی به گفت‌وگو پرداختیم.
ضعف فرهنگی و تلقی نادرست درباره موسیقی کودک
علیرضا قاسمی، مدیر آموزشگاه موسیقی «سرایش مهر» درباره علت کاهش گرایش آهنگسازان بزرگ به موسیقی کودک، به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: این موضوع از ابعاد موسیقایی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، اجتماعی و رویدادهای متفاوت دیگری قابل بحث و بررسی است؛ اگر از بُعد موسیقایی به این مسئله بپردازیم در گام نخست باید به تعبیری نسبی از بزرگی یک آهنگساز به این معنی رسید که آهنگساز بزرگ کیست؟ کسی که در یک ژانر موسیقی و متفاوت، بیشترین تخصص و فعالیت موفق را داشته که باعث وجاهت و بزرگی او شده است.
وی ادامه می‌دهد: از آنجا که آهنگسازی در حوزه کودک صرف‌نظر از تخصص موسیقایی در هر ژانر به دانش‌های پایه‌ای غیر موسیقایی از جمله آشنایی با دنیای کودک، ارتباط آهنگساز با کودک درونِ خودش، روانشناسی کودک، آشنایی با بازی‌های کودکان و قصه و داستان وابستگی دارد، که مجموع دانسته‌ها، پیچیدگی‌های فراوان ساخت موسیقی در این حوزه را برای آهنگساز آسان‌تر می‌کند. آهنگساز با اشراف به این موضوعات، می‌تواند اثری را خلق کند که خدشه و تنزل به جایگاه آن آهنگساز بزرگ را در برنداشته باشد، صدالبته افرادی که از آن‌ها به نام آهنگسازان بزرگ یاد می‌کنیم، ممکن است تمام این شرایط را نداشته باشند، پس نتیجه می‌گیریم گروهی از آهنگسازان بزرگ از قدم گذاشتن به این عرصه به دلیل نداشتن شرایط لازم و ترس از تنزل درجه از ارائه کار کودک دوری می‌کنند.
این نوازنده نی می‌افزاید: از منظر فرهنگی نیز چون یکدستی در جامعه موسیقی وجود ندارد و تمامی نوازندگان و آهنگسازان عرصه موسیقی را نمی‌توان از قشر فرهیخته دانست، بنابراین ضعف فرهنگی موجود در لایه‌های زیرین این جامعه، طرز تلقی‌های نادرستی را در مورد آهنگسازی در زمینه موسیقی کودک رواج داده که هر فعالیتی در این زمینه را کارهای سطح پایین می‌دانند و آهنگسازان بر اساس این دیدگاه، تمایل به فعالیت در این زمینه را ندارند اما شاهد هستیم که آهنگسازان بزرگ دنیا مشغول ساختن آثار مختلف موزیکال برای بازی‌های رایانه‌ای، انیمیشن‌ها و خلق کاراکترها، تئاترهای موزیکال برای کودکان هستند و از همین مسیر موفق به کسب شهرت و اعتبار در عرصه‌ی بین‌المللی شده‌اند.
موسیقی در زمینه کودک خواهان چندانی ندارد
قاسمی با بیان اینکه موسیقی در حوزه کودک خواهان چندانی ندارد، می‌گوید: از سوی دیگر متأسفانه موسیقی کودک، بازار و سفارش قابل‌توجهی در مقایسه با دیگر آثار ندارد چراکه چنین آثاری با تعداد و کیفیت بالا برای کودک ساخته نمی‌شود. از بُعد اقتصادی اگر این موضوع را بررسی کنیم؛ بسیار دردآور است چون کمتر نهادی در حال حاضر بار برنامه‌سازی برای کودکان را به‌طور شایسته و پیوسته به دوش می‌کشد.
وی تصریح می‌کند: در گذشته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این حوزه بسیار فعالیت می‌کرد و آثار باکیفیت و ارزشمند و متنوعی برای کودکان خلق کرده و با همکاری و حمایت صداوسیما، نسل گذشته را ضمن سرگرمی با ریتم‌ها، وزن‌ها و ملودی‌ها و همچنین قصه‌ها و تمثیل‌های آموزنده آشنا می‌کرد. فعالیت مفید و شایسته آن زمان بر کسی پوشیده نیست و تعداد بسیاری از جوانان و میان‌سالان که اکنون در کارهای هنری موفق هستند همان کودکانی هستند که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم تحت تأثیر فعالیت‌ها و فضای آن روزگار رشد کردند، اما متأسفانه بعد از اواخر دهه ۷۰ یعنی از دهه ۸۰ کانون پرورش فکری به یک‌نهاد منفعل تبدیل و بعد از انقلاب به آموزش و پرورش وابسته شد و بودجه اندکی دارد؛ بنابراین فعالیت‌های خود را به برگزاری جشنواره‌های کودک، آن‌هم به‌صورت ناپیوسته محدود کرده است و شرایط مالی سبب شده است تا مانند گذشته سفارش کار به آهنگ ساران و هنرمندان ارائه نشود.
مدیر آموزشگاه موسیقی «سرایش مهر» بابیان اینکه برنامه‌های سینمایی و تلویزیونی تولیدشده فعلی در حوزه کودک و نوجوان محتوای خوب و مناسب ندارند، اظهار می‌کند: متأسفانه در حال حاضر شاهد کارهای سطحی از تلویزیون هستیم در حد برنامه‌هایی که به تک‌گویی‌های مجری برنامه بسنده می‌شود، داستان و راوی قصه و روایتی وجود ندارد که نیاز به آهنگسازی داشته باشد و به کاربرد موسیقی مصرفی، انتخابی غیر ارزشی تبدیل‌شده است؛ همین امر سبب شده افراد غیرمتخصص در موسیقی فعالیت کنند.
قاسمی ادامه می‌دهد: اگر نخواهیم به فعالیت در این حوزه با بسته حمایتی امیدوار باشیم باید به دنبال بازاری برای تأمین هزینه‌های ساخت و تولید و بازگشت سرمایه باشیم که متأسفانه با بازار ضعیف مالی و عدم تمایل سرمایه‌گذاران و تهیه‌کنندگان مواجه می‌شویم که علت آن عدم برگشت سرمایه اولیه و یا نداشتن سود قابل‌توجه می‌توان اشاره کرد و این خود، معلول عوامل متعددی است که یکی از اصلی‌ترین آن نبود قانون کپی‌رایت برای حفاظت از حقوق خالق و ناشر و تهیه‌کنندگان این آثار است. مورد دیگر عدم اقبال و درک عمومی از ضرورت استفاده از چنین بسته‌های فرهنگی است و متأسفانه در جهت تبیین اهمیت استفاده خانواده‌ها، اقدام تبلیغاتی و آموزشی از سوی نهادهای مربوطه صورت نمی‌گیرد.
به دنیای کودکان بی‌توجهی می‌کنیم
این هنرمند می‌افزاید: سازمان آموزش و پرورش درگذشته به امور تربیتی و پرورشی می‌پرداخت و حتی در مدارس معلم پرورشی حضور داشت که امروز جای آن در مدارس ما خالی است و از گروه‌های موسیقی و سرود در مدارس، گروه‌های تواشیح و گروهای تئاتر مدارس خبری نیست و حتی در پاره‌ای موارد مدیران، دانش آموزان را از تمرین و کلاس موسیقی بازمی‌دارند و هرگونه تبلیغ موسیقی از سوی آموزشگاه‌ها در مدارس ما در حال حاضر ممنوع است. چنانچه ضرورت ساخت آثار متفاوت و باکیفیت برای کودکان شامل سرود، تئاتر موزیکال، فیلم کوتاه و سینمایی و انواع بازی موزیکال برای کودکان وجود نداشته نباشد آهنگسازان نیز دغدغه ندارد چون بازار قوی برای تمایل به سرمایه‌گذاری وجود ندارد و سازمان‌ها نیز فعالیت و سفارشی برای کودکان خواهند داشت.
وی می‌گوید: تنها کانون توجه صداوسیما هنوز نسل‌های دهه ۶۰ و ۷۰ هستند و بیشتر برنامه‌های آن متناسب آنان ساخته می‌شود که این به دلیل رشد انبوه موالید در این دهه‌ها است و این توجه منجر به‌غفلت بیشتر از متولدین دهه‌های اخیر شده و دنیای کودکان ما در بی‌توجهی و نوعی غفلت به سر می‌برد.
این نوازنده خاطرنشان می‌کند: چنانچه این روال ادامه پیدا کند آینده خوبی در انتظار ما نیست و جامعه با زوال فرهنگ و هویت ملی مواجه خواهد شد، زیرا کودکان امروز بزرگ می‌شوند و بدون هیچ خاطره موزیکال خوب و بی‌اعتنا به فرهنگ میهنی و سکان‌داران آینده هستند بنابراین تبعات این بی‌توجهی دامان خود ما را در زمان کهولت خواهد گرفت، روزی که دیگر برای انجام هر کاری دیر است.
موسیقی کودک، تخصصی و متفاوت است
آرش مشتاقی، مدیر آموزشگاه «سار بانگ» نیز در خصوص تمایل اندک آهنگسازان به حوزه کودک می‌گوید: حوزه کودک پیچیده و حساس است؛ نه فقط در حوزه موسیقی بلکه در حوزه‌های دیگر نیز به شکل خاص موردبررسی و تحلیل قرار می‌گیرد بنابراین این مسئله از چند حیث قابل‌بررسی است. درصد بسیاری از مخاطبان موسیقی بزرگ‌سال هستند بنابراین آهنگسازان بزرگ از منظر موسیقی بزرگ‌سال شناخته می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: آهنگسازان در حوزه کودک نیز فعالیت داشته و همچنان فعال هستند اما شناخته‌شده نیستند. موسیقی کودک تخصصی است و انتظار منطقی نیست که آهنگسازان بزرگ در ایران و خارج، موسیقی کودک کار کنند چون این دو موسیقی از هم جداست و اگر در حوزه کودک مشغول شوند باید مدتی در این حوزه فعال باشند و شناخت کاملی از دنیای کودکان داشته باشند و این منطقی نیست که اگر کسی در حوزه خاصی فعالیت کرده است در حوزه کودک هم کار کند.
این نوازنده و پژوهشگر موسیقی اضافه می‌کند: موسیقی کودک متفاوت است، این تصور اشتباهی است که برخی فکر می‌کنند موسیقی کودک باید توسط کودکان اجرا شود بلکه باید توسط بزرگ‌سالان اجرا و درنهایت به رشد فکری کودک منجر شود و بدآموزی نداشته باشد.
موسیقی کودک در تدریس خلاصه شده است
این نوازنده و آهنگساز با بیان اینکه رسانه‌ها و تبلیغات نقش مهمی‌دارند، می‌افزاید: متأسفانه آهنگسازان کودک شناخته‌شده نیستند چون اکثر تبلیغات در حوزه موسیقی بزرگ‌سالان است و زمانی که به موضوع موسیقی کودک می‌پردازیم که در سنین بزرگ‌سالی هستیم؛ اما والدین در برخی موارد ملاحظاتی را رعایت می‌کنند؛ در حوزه موسیقی کودک آگاهی و اطلاعات کمتر است و والدین باید دقت کنند و بدانند موسیقی می‌تواند آثار مخرب داشته باشد چراکه موسیقی هنری انتزاعی است و شناخت آسیب‌ها و فواید آن دشوار است بنابراین والدین باید پیگیر باشند و موسیقی‌هایی را دنبال کنند که مناسب کودک است، این پیگیری و تمایل سبب می‌شود تولیدات در این حوزه افزایش پیداکرده و آهنگسازان این حوزه شناخته شوند.
مشتاقی بابیان اینکه پیگیری مخاطبان در فعالیت آهنگسازان مؤثر است، اظهار می‌کند: در کشور ما موسیقی کودک بیشتر در تدریس خلاصه می‌شود و متأسفانه آهنگسازان به فعالیت در حوزه کودک علاقه ندارند چراکه ممکن است آینده شغلی آن‌ها به خطر افتد. ضمن اینکه و موسیقی کودک، تخصصی است و نباید انتظار داشت همه آهنگسازان در این حوزه فعالیت کنند.
گزارش از: فاطمه براتی، خبرنگار سرویس فرهنگ و هنر ایمنا
نظر شما