چالش‌های واکسیناسیون کودکان در پاندمی کرونا

به گزارش خبرنگار ایمنا، برای تکمیل پوشش واکسیناسیون و رسیدن به ایمنی جمعی ۸۵ درصدی باید در مورد واکسیناسیون دو گروه تصمیم گیری شود، اول کودکان و دوم گروه‌هایی که به هر دلیل از جمله ترس یا اعتقاد نداشتن به واکسن، از تزریق واکسن کرونا اجتناب می‌کنند. در مورد گروه اول تجربیات جهانی در مورد عوارض احتمالی یا ایمنی بخشی واکسن برای کودکان زیر ۱۲ سال هنوز کامل نیست و سازمان بهداشت جهانی نیز هنوز هیچ واکسنی را برای این گروه سنی به طور قطعی تأیید نکرده است.

بنابراین توصیه کارشناسان این است که برای واکسیناسیون کودکان با شتاب اقدام نشود و احتیاط لازم برای جمع آوری شواهد علمی کافی با توجه به مجوزهای بین‌المللی انجام شود. تولید و تأیید یک واکسن شامل مراحل متعدد آزمایشات بالینی و سنجش عوارض جانبی احتمالی است. یکی از سوالات اساسی در مواجهه با بیماری نوظهور کووید ۱۹ و واکسن‌های عرضه شده توسط شرکت‌های دارویی مختلف علاوه بر اثربخشی، آگاهی از عوارض ثانویه آنهاست و طبیعتاً وقتی پای کودکان در میان باشد این نگرانی دو چندان است.

تزریق واکسن کرونا به کودکان آری یا خیر؟

با آمدن موج‌های اول و دوم کرونا ویروس تشویق مسئولان بهداشتی دنیا به تزریق واکسن به بزرگسالان در بحبوحه موج جدید پاندمی و ظهور سویه جدید اومیکرون که هنوز ابعاد ناشناخته بسیاری دارد در حالی صورت می‌گیرد که در بسیاری از کشورها روند واکسیناسیون جمعیت نوجوان در حال پیش روی است و گروه سنی ۵ تا ۱۱ سال هم به زودی در برخی کشورها واکسینه خواهند شد. آمریکا، کانادا و اسرائیل واکسیناسیون این گروه سنی را در دستور کار قرار دادند و مسئولان بهداشتی دارویی اروپا هم چند روز پیش به این مسئله چراغ سبز نشان دادند.

سازمان غذا و داروی آمریکا، به عنوان عالی‌ترین مرجع دارویی ایلات متحده اواخر ماه اکتبر مجوز تزریق واکسن فایزر بایونتک به کودکان پنج تا ۱۱ ساله را صادر کرد. با این حال بسیاری از والدین نسبت به واکسینه شدن فرزندان خود شک و تردید دارند. آمارها نشان می‌دهد تنها یک چهارم پدر و مادرهای آمریکایی برای واکسینه شدن سریع فرزندانشان در برابر کووید آمادگی دارند، این در حالیست که حدود دو سوم والدین از عوارض جانبی که این واکسن می‌تواند روی کودکان داشته باشد بشدت نگرانند. حساسیت‌ها پس از آن افزایش یافت که آکادمی متخصصان اطفال آمریکا با انتشار ویدئویی هر گونه امکان تأثیر واکسن بر روند بلوغ یا باروری کودکان را به چالش کشید.

پاسخ به نگرانی‌های مشروع والدین در حالی به یکی از دغدغه‌های پزشکان و مسئولان بهداشتی در همه کشورهای دنیا بدل شده که امکان بروز عوارض جانبی در اثر تزریق واکسن کووید همانند بزرگسالان در کودکان هم صفر نیست. این مهم در مورد واکسن‌های دیگر و داروهایی که به صورت عمومی تجویز می‌شود همواره وجود داشته است.

موج دلتا و ابتلای بالای کودکان

شیوع ویروس جهش‌یافته کرونا موسوم به واریانت دلتا، میزان ابتلاء و بستری کودکان را به میزان قابل‌توجهی افزایش داد. این موضوع باعث شد کشورهای مختلف دنیا واکسیناسیون را در گروه‌های سنی زیر ۱۸ سال با واکسن‌های معتبر مانند فایزر و مدرنا و یا واکسن‌های تحت مطالعه مثل سینوفارم آغاز کنند.

با شیوع کرونا دلتا بنای سیاست‌های بهداشتی کشورها بر این است که ترجیحاً گروه سنی بالای ۱۲ سال واکسینه شوند، به این دلیل که مطالعات واکسن‌ها در گروه‌های سنی زیر ۱۲ سال کامل نیست و از طرف دیگر این گروه مانوریتی و از لحاظ سیستم ایمنی حساس هستند، برای تصمیم‌گیری بر پایه علم و مستندات باید تا تکمیل نتایج تحقیقات و اطمینان از کارایی و عوارض واکسن‌ها در مورد واکسیناسیون گسترده در این گروه صبر کرد.

کودکان چه واکسنی و به چه میزانی دریافت می‌کنند؟

همانطور که شرکت‌های داروسازی برای تأیید واکسن بزرگسالان با هم رقابت دارند، در تولید واکسن کودکان هم سعی دارند با تکرار آزمایش‌های مختلف در مورد «بی خطری» و همچنین مؤثر بودن آن بر نوجوانان و کودکان به یقین برسند.

تاکنون تنها واکسن فایزر مجوز لازم را در اروپا و آمریکا برای تزریق به کودکان زیر ۱۲ سال به دست آورده است. آزمایش‌ها نشان دهنده آن است که این واکسن از یک تأثیر ۹۱ درصدی روی کودکان برخوردار است. این در حالی است که واکسیناسیون کودکان زیر ۱۲ سال در کشورهای دیگری نظیر کلمبیا، کاموج و امارات با واکسن‌های ساخت چین در دستور کار قرار گرفته است.

پروفسور "دینان پیلای" استاد ویروس شناسی در دانشگاه کالج لندن در بریتانیا اظهار کرد: «در مورد واکسن‌ها آزمایش‌های زیادی انجام شده. ما همواره نگران تأثیر نامطلوب داروها به طور کلی در کودکان هستیم. نمی‌توانیم تنها به داده‌هایی که از بزرگسالان به کودکان به دست آمده، بسنده کنیم. باید منتظر بمانیم تا اطمینان حاصل شود که ایمنی در کودکان وجود دارد و فکر می‌کنم اکنون این اتفاق افتاده است.»

تاکنون واکسن‌های آر. ان. ای پیام رسان از فایزر و مدرنا برای کودکان بالای ۱۲ سال در ایالات متحده تأیید شده است. واکسن فایزر نیز برای کودکان پنج تا ۱۲ سال در پایان اکتبر ۲۰۲۱ تأیید شده است و این شرکت در نظر دارد واکسن خود را بر روی کودکان ۶ ماهه تا ۵ ساله هم امتحان کند. نتایج فاز دوم و سوم مرحله آزماشی فایزر روی کودکان پنج تا ۱۱ ساله از مثبت بودن آن حکایت دارد. دُوز واکسنی که این گروه سنی دریافت می‌کنند ۱۰ میکرو گرم یعنی یک سوم میزانی است که یک بزرگسال دریافت می‌کند. میزانی که می‌تواند عوارض ثانویه را در صورت بروز خفیف کند.

کودکان آسیب پذیر واکسینه می‌شوند؟

عمده عوارض احتمالی واکسیناسیون همانند گروه بزرگسالان مربوطه به آن دسته از کودکانی است که ایمنی عمومی پایینی دارند و از نظر پزشکی در گروه «آسیب پذیر» طبقه بندی می‌شوند. مطالعات کمی در مورد این کودکان گروه اقلیت انجام شده است. با این حال، یک مطالعه که در مجله «بایگانی بیماری‌های دوران کودکی» ( Archives of Disease in Childhood) منتشر شده است، هیچ عارضه جانبی مشکل‌زایی را در یک گروه ۲۰ نفره از نوجوانان ۱۲ تا ۱۵ ساله مبتلا به بیماری‌های عصبی نشان نداده است.

این در حالی است که روز سه شنبه ۳۰ نوامبر ۲۰۲۱ مسئولان بهداشتی فرانسه تزریق واکسن به گروه سنی پنج تا ۱۱ سال کودکان آسیب پذیر را توصیه کرده است. گفته می‌شود بیش از ۳۰۰ هزار نفر کودک آسیب پذیر در فرانسه زندگی می‌کند.

مضرات و فواید واکسینه کردن کودکان

فواید واکسینه شدن کودکان از نظر بسیاری از کارشناسان به اندازه‌ای است که ارزش «ریسک» کردن دارد. بنابراین وقتی عوارض جانبی احتمالی را بررسی می‌کنیم نمی‌توانیم به راحتی از کنار نکات مثبت واکسن گذر کنیم. واقعیت آن است که هر چه تعداد بیشتری واکسینه شوند احتمال انتقال و آلوده شدن افراد کمتر می‌شود. طبق آمارها کودکان مدرسه‌ای نقش مهمی در انتقال این ویروس به بزرگسالان دارند. با توجه به اینکه در کودکان شکل شدید کووید ۱۹ کمتر دیده شده است، واکسیناسیون این گروه سنی می‌تواند در تأمین امنیت بزرگسالان مفید واقع شود.

با این حال هستند متخصصانی که کماکان نسبت به واکسینه شدن کودکان نظر مثبتی ندارند. مارتین بلانشیه، متخصص بیماری‌های واگیر دار در این باره می‌گوید: «با توجه به اینکه کودکانی که به کووید مبتلا می‌شوند بیماری شأن خیلی شدید نیست نمی‌توانم درک کنم که فایده واکسن زدن آنها در چه چیزی می‌تواند باشد.» او می‌گوید بهتر است اجازه دهیم کودکان به صورت طبیعی و احتمالاً از راه ابتلاء به ویروس، مصونیت به دست آورند.

شروع واکسیناسیون کودکان در اروپا

۲۴ آذرماه امسال بود که در خبرها اعلام شد برخی کشورهای اروپایی روز چهارشنبه واکسیناسیون کودکان پنج تا ۱۱ سال را در تلاش برای مهار همه‌گیری کووید – ۱۹ و باز نگه داشتن مدارس آغاز کردند و آلمان، اسپانیا، یونان و مجارستان کشورهایی بودند که واکسیناسیون کودکان را شروع کرده‌اند. «نیکی کرامیوس» وزیر آموزش یونان جزو اولین کسانی بود که وارد بیمارستانی در آتن شد تا پسرش را واکسینه کند. تاکنون در این کشور بیش از ۳۰ هزار وقت واکسیناسیون برای کودکان ثبت شده است.

سازمان نظارت بر داروی اتحادیه اروپا ماه گذشته تائید کرد واکسن فایزر-بایون تک برای کودکان ۵ تا ۱۱ سال تزریق شود، گروهی سنی که موارد بالای ابتلاء به کرونا را در این قاره تجربه کرده‌اند. واکسن‌های مربوط به این گروه سنی در دُزهای پایین‌تر به نسبت واکسن‌های فایزر متناسب افراد بالای ۱۲ سال در نظر گرفته می‌شود. دانمارک که شاهد افزایش موارد ابتلاء به کرونا به دلیل شیوع سویه اومیکرون است و همچنین برخی مناطق اتریش واکسیناسیون کودکان کم سن و سال را در ماه گذشته میلادی آغاز کردند.

آمریکا اولین کشور بزرگی بود که این کار را آغاز کرد و تاکنون بیش از ۵ میلیون کودک ۵ تا ۱۱ ساله آمریکایی واکسن زده‌اند. کمیسیون واکسن STIKO آلمان به طور رسمی واکسن را فقط برای کودکانی با شرایط خاص توصیه می‌کند، اما حتی کودکان سالم نیز می‌توانند واکسینه شوند اگر والدین شأن خواستار آن باشند. برخی شهرهای آلمان قصد دارند واکسیناسیون کودکان را در موزه‌ها و باغ وحش‌ها انجام دادند و سایرین نیز اعزام تیم‌های واکسیناسیون سیار در خارج از مدارس را مورد بررسی قرار می‌دهند.

در اسپانیا که یکی از بالاترین نرخ واکسیناسیون کووید در اروپا را داراست، عملیات ایمن سازی کودکان پنج تا ۱۱ ساله با هدف شکست زنجیره انتقال در محیط‌های خانوادگی، مدارس و جامعه آغاز شده است. اسپانیا حدود ۳.۳ میلیون کودک در این رده سنی دارد. نتایج یک بررسی نشان داد ۷۴ درصد از والدین اسپانیایی کودکان پنج تا ۱۱ سال می‌خواهند کودکانش واکسن زنند.

شماری از کشورهای اروپایی شامل ایتالیا، پرتغال، لهستان، کشورهای حوزه دریای بالتیک و جمهوری چک نیز از روزهای آینده واکسیناسیون کودکان این گروه سنی را آغاز می‌کنند و سایرین همچنان در حال نهایی کردن برنامه و طرح‌های شأن هستند. در فرانسه، واکسیناسیون تنها برای کودکان پنج تا ۱۱ ساله‌ای که در معرض خطر بیماری جدی هستند، تائید شده، اگرچه دولت پاریس گفته است که این مساله را برای تعمیم به همه کودکان بر مبنای داوطلب بودنشان مورد بررسی قرار می‌دهد.

قبرس از روز پنجشنبه کودکان پنج تا ۱۱ سال را شروع کرد و بلژیک نیز منتظر توصیه‌های نهاد ملی سلامت این کشور برای انجام این کار است. نهاد درمانی سوئیس نیز چراغ سبز واکسیناسیون کودکان را صادر کرده است، اما این فرآیند از اوایل ژانویه (دی) آغاز می‌شود. در انگلیس نیز کارشناسان همچنین در حال ارزیابی این مساله هستند که واکسیناسیون کودکان پنج تا ۱۱ سال را تائید کنند و تصمیم‌گیری در مورد آن احتمالاً تا قبل از کریسمس گرفته می‌شود.

بایدها و نبایدهای تزریق واکسن کرونا به کودکان

در اخبار منتشر شده اعلام شده است که چالش پیش روی جامعه پزشکی جهانی کودکان این است که به طور مؤثر و شفاف خطر اندکی از اثرات سو ناشی از واکسیناسیون را با احتمال بسیار بالاتری از منافع قابل توجه و پایدار برای فرد و جامعه انتقال دهند. توزیع واکسن ایمن و مؤثر در سراسر جهان برای کاهش اثرات تهدید کننده زندگی در اثر بیماری کووید ۱۹ به معنای واقعی کلمه باعث نجات جان میلیون‌ها نفر در سراسر جهان خواهد شد. بنابراین واکسیناسیون گسترده ابزاری اساسی برای کمک به توقف همه‌گیری است.

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری برای محافظت در برابر کووید ۱۹، واکسیناسیون ویروس کرونا را برای افراد ۱۲ سال به بالا توصیه می‌کند. در حال حاضر کودکان بین ۱۲ تا ۱۵ سال در ایالات متحده، کانادا و اتحادیه اروپا تحت برنامه تزریق واکسن فایزر قرار دارند. باید به این نکته نیز اشاره کرد که در حال حاضر تنها واکسن کووید ۱۹ که آزمایش‌های انسانی آن برای کودکان ۱۲ تا ۱۷ سال انجام و ایمنی و اثرگذاری آن اثبات شده، واکسن آمریکایی فایزر – بیونتک است که استفاده و تزریق آن برای کودکان مناسب شناخته شده و همان طور که گفته شد در ایالات متحده، کانادا و اتحادیه اروپا در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

واکسن مدرنای آمریکایی نیز آزمایش‌های بالینی خود را برای کودکان ۱۲ تا ۱۷ سال به پایان رسانده و گزارش آن، خبر از ایمنی و اثرگذاری آن دارد و فقط منتظر تأیید آن در ایالات متحده است. در این میان اما واکسن‌هایی نیز وجود دارند که در حال گذران آزمایش‌های لازم برای ایمنی سنجی و اثرگذاری آنها برای کودکان هستند. واکسن کوواکسین - باهارات بیوتک یک واکسن هندی که در حال حاضر طی آزمایش فاز سوم انسانی برای ارزیابی ایمنی، واکنش‌زایی و ایمنی‌زایی در این کشور بین افراد ۲ تا ۱۸ سال مورد آزمایش قرار دارد. واکسن اسپری بینی باهارات بیوتک که یک واکسن هندی یک بار مصرف است که در حال حاضر تحت آزمایش انسانی بوده و کودکان را نیز شامل می‌شود، از این گروه محسوب می‌شوند.

از آنجا که این واکسن، در واقع اسپری بینی است، بنابراین این امر برای واکسیناسیون کودکان بسیار مناسب است. واکسن دیگری که در این رابطه مطرح شده، Zydus Cadila’s ZyCov-D نام دارد که به غیر از بزرگسالان، در حال آزمایش روی کودکان گروه سنی ۱۲ تا ۱۸ سال است. واکسن نواواکس هندی نیز آزمایش‌های بالینی خود را برای کودکان در هند از اواسط ماه تیر آغاز می‌کند. یکی از مزایای این واکسن نگهداری آن در دمایی بین دو تا هشت درجه سانتیگراد است. واکسن اسپوتنیک V روسی نیز آزمایش‌های واکسن اسپری بینی کووید ۱۹ خود را برای کودکان هشت تا ۱۲ سال آغاز کرده است.

سویه «اومیکرون» و توصیه‌های متخصصان عفونی برای واکسن زیر ۱۲ سال

پس از گذشت دو سال از شیوع ویروس کرونا تا کنون هنوز این همه‌گیری به پایان نرسیده است، بنابراین بهترین روش برای محافظت از کودکان در برابر بیماری کووید -۱۹ واکسیناسیون است. علاوه بر این، از آنجایی که میزان انتقال‌پذیری گونه اومیکرون بسیار زیاد است و ممکن است به زودی به گونه غالب تبدیل شود، توصیه شده است که کودکان در اسرع وقت واکسن کرونا را دریافت کنند...

این در حالی است متخصصان عفونی درباره واکسیناسیون کودکان و روند همه‌گیری کرونا تاکید دارند واکسیناسیون افراد بالای ۱۲ سال با واکسن‌های معتبر موجود مشکلی ندارد. ثابت شده برای آنان بی خطر است و در کشورهای مختلف از جمله ایران انجام می‌شود. در مورد افراد زیر ۱۲ سال مطالعات در دنیا در حال انجام است و اگر بی خطر بودن و اثربخشی آن ثابت شود، برای کودکان هم استفاده می‌شود.

برخی کشورهای دنیا واکسیناسیون افراد زیر ۱۲ سال را هم شروع کرده اند اما هنوز مطالعات آن تکمیل نشده است و در این مورد بهتر است با احتیاط برخورد شود. فعلاً در ایران برای افراد بالای ۱۲ سال از واکسن سینوفارم استفاده می‌شود. شرایط این افراد مانند سایر بزرگسالان است و منعی برای واکسیناسیون آنان وجود ندارد. برای واکسیناسیون کودکان زیر ۱۲ سال نیز همین واکسن مطرح است، در برخی استان‌های چین از این واکسن برای کودکان استفاده شده است اما در همه کشور چین از این واکسن برای واکسیناسیون کودکان استفاده نمی‌شود و کشورهای محدودی از این واکسن برای کودکان استفاده می‌کنند.

متخصصان عفونی اعلان می‌کنند بیماری کووید ۱۹ موج‌های سینوسی مختلف دارد، اکنون که پیک پنجم کرونا را پشت سرگذاشته‌ایم باید منتظر بروز پیک ششم باشیم. این مسأله‌ای دور از انتظار نیست و همواره بعد از فروکش کردن یک موج دوباره با روند افزایشی و پیک بعدی مواجه شده‌ایم، بنابراین حتماً با سیر بالارونده موارد این بیماری مواجه می‌شویم. پیش بینی می‌شود این خیر در ماه‌های آتی باشد ممکن است زمان پیش بینی دقیق نباشد اما سیر افزایشی این بیماری را خواهیم داشت. امیدواریم با گسترش واکسیناسیون این بار به یک خیز سنگین مانند پیک‌های قبلی مواجه نشویم و خفیف‌تر باشد.