به گزارش خبرنگار ایمنا، هفتم دی‌ماه، سالروز تشکیل نهضت سوادآموزی است. نهادی که همانند بسیاری از نهادها و ارگان‌های کشور از ثمرات انقلاب اسلامی است و تحولی بزرگ در کشور پدید آورد. در هفتم دی‌ماه سال ۱۳۵۸، امام خمینی (ره) فرمانی مبنی بر تشکیل نهضت سوادآموزی صادر فرمودند که آثار و نتایج فراوانی به همراه داشت.
سازمان نهضت سوادآموزی با هدف با سواد کردن خیل عظیم بی‌سوادان کشور تشکیل شد. این سازمان از سال ۱۳۵۹ تا سال ۱۳۶۳ زیر نظر شورای نهضت سوادآموزی فعالیت می‌کرد. هیئت وزیران در جلسه مورخ سوم بهمن ۱۳۶۳ تشکیلات اداری سوادآموزی را تصویب کرد، بر این اساس نهضت سوادآموزی برای اجرای وظایف خود در اساسنامه، دارای سطوح تشکیلاتی حوزه مرکزی و خارج از مرکز بود.
بر اساس آمار سازمان نهضت سوادآموزی، نرخ باسوادی کشور قبل از انقلاب ۴۸ درصد بود که بعد از انقلاب و مطابق سرشماری سال ۹۵، با ۴۸ درصد افزایش به ۹۶ درصد رسیده است. در حوزه سوادآموزی قبل از انقلاب و مطابق سرشماری سال ۵۵، تعداد افراد بی‌سواد ۹ تا ۴۹ ساله کشور ۵۲ درصد بود که اکنون این نرخ به چهار درصد کاهش یافته است.
بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود دو میلیون و ۶۰۰ هزار بی‌سواد در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال وجود دارد که ۳۶۰ هزار نفر آنها اتباع خارجی هستند. همچنین سالانه ۴۰۰ هزار بی‌سواد تحت پوشش سازمان نهضت سوادآموزی قرار می‌گیرند که ۵۰ درصد آنها بی‌سواد صرف هستند. در حال حاضر تعداد بی‌سوادان کمتر از یک میلیون نفر است، از این تعداد، ۶۰۰ هزار اطلاعات سنی دریافت و راستی آزمایی شده است. همچنین از ۶۰۰ هزار نفر ۵۵ هزار نفر جذب شدند؛ در حال حاضر هم از هر ۱۰۰ نفر ایرانی تنها پنج نفر بی‌سواد هستند.
ایجاد ۱۲۰ مرکز یادگیری محلی سوادآموزی
۱۳ دی‌ماه سال گذشته بود که معاون وزیر آموزش و پرورش اعلام کرده بود طرح ملی پیوند سواد و زندگی در ۱۲۰ مرکز یادگیری محلی سوادآموزی در سراسر کشور اجرا می‌شود که با توجه به توانایی‌های استان فارس ۱۲ مرکز تنها، در این استان دایر خواهد شد، مراکز یادگیری محلی برای نظام تعلیم و تربیت و آموزش بزرگسالان آن قدر مهم است که یکی از بسته‌های تحولی ۲۵ گانه آموزش و پرورش با عنوان بسته تحولی پیوند سواد و زندگی در مراکز یادگیری محلی به این امر اختصاص دارد.
وی آموزش مهارت‌های اجتماعی را حلقه مفقوده در سوادآموزی دانست و اظهار کرد: مراکز یادگیری محلی این نقیصه را برطرف می‌کند زیرا در این مراکز مهارت‌ها، حرفه‌ها و آموزش‌های مختلفی ارائه می‌شود، سواد امروزه به‌معنای توانایی ایجاد تغییر است، مخاطب سوادآموزی در شرایط امروز باید بتواند با استفاده از آموخته‌های علمی و عملی، در ابعاد مختلف زندگی فردی و اجتماعی خود تغییر مثبت ایجاد کند.
نرخ ۸۹ درصدی باسوادی بزرگسالان در ایران
۱۸ شهریورماه امسال بود که در خبرها اعلام شد تأثیر چند برابری سواد، به افراد قدرت می‌بخشد، آنها را قادر می‌کند تا به طور کامل در جامعه مشارکت داشته و به بهبود معیشت کمک کنند، با این وجود در سطح جهانی بالغ بر ۷۵۰ میلیون جوان و بزرگسال هنوز نمی‌توانند بخوانند و بنویسند و ۲۵۰ میلیون کودک در دستیابی به مهارت‌های اولیه سوادآموزی موفق نیستند. این نتایج منجر به محرومیت جوانان و بزرگسالان باسواد و کم مهارت از مشارکت کامل در جوامع خود می‌شود.
نرخ سواد بزرگسالان در ۲۰ کشور زیر ۵۰ درصد است که افغانستان، بنین، بورکینافاسو، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، کومور، ساحل عاج، اتیوپی، گامبیا، گینه، گینه بیسائو، هائیتی، عراق، لیبریا، مالی، موریتانی، نیجر، سنگال، سیرالئون و سودان جنوبی از این جمله هستند. در حالی که نرخ باسوادی بزرگسالان در ایران طبق برآورد سال ۱۳۹۹ قریب به ۸۹ درصد است.
طبق اعلام سازمان نهضت سوادآموزی، نرخ باسوادی جوانان ایرانی، برای جمعیت ۱۵ تا ۲۴ سال، به طور کلی بالاتر از نرخ باسوادی بزرگسالان است که افزایش دسترسی به مدرسه در بین نسل‌های جوان را نشان می‌دهد. با این وجود نرخ سواد جوانان در چندین کشور کم است، اما در ایران نرخ باسوادی این گروه سنی ۹۷.۴ درصد بوده و بالغ بر شش درصد بیشتر از میانگین جهانی است.
نرخ سواد بین زن و مرد در هر منطقه نشان می‌دهد که در آسیای میانه، اروپا و آمریکای شمالی، آسیای شرقی و جنوب شرقی، آمریکای لاتین و کارائیب، بین میزان سواد بزرگسالان زن و مرد تفاوت کمی وجود دارد. از طرف دیگر، شکاف‌های جنسیتی نسبتاً زیادی به ضرر زنان در آفریقای شمالی و آسیای غربی، آسیای جنوبی و جنوب صحرای آفریقا وجود دارد.
در بین جوانان، اختلافات جنسیتی در مهارت‌های سوادآموزی معمولاً کمتر است و با گذشت زمان سریع‌تر بهبود می‌یابد و این نرخ در ایران در بزرگسالان ۹۱ و در جوانان ۲۴-۱۵ ساله حدود ۹۸ درصد است این در حالی است که رئیس سازمان نهضت سوادآموزی ضمن بیان وضعیت سواد کشور اظهار کرده است از زمانی که حضرت امام خمینی (ره) دستور تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی را صادر کرد، این سازمان در این مدت عمر ۴۱ ساله خود طرح‌ها و برنامه‌های متعددی را در زمینه آموزش خواندن، نوشتن و حساب کردن، روخوانی قرآن، تحکیم و تعمیق سواد و آموزش مهارت‌های اساسی زندگی اجرا کرده و خوشبختانه دستاوردها و موفقیت‌های خوبی به دست آمده است.
بررسی عملکرد سازمان نهضت سوادآموزی از ابتدای فعالیت تا پایان سال ۱۳۹۹ نشان می‌دهد قریب به ۴۰ میلیون نفر سوادآموز در دوره‌های مختلف آموزشی شناسایی، جذب و در کلاس‌ها ثبت نام شده‌اند که از این تعداد قریب به ۹ میلیون نفر در حد قبولی سوم ابتدایی، قریب به دو میلیون نفر در حد پایان ابتدایی و بالغ بر پنج هزار نفر از آنها ادامه تحصیل داده، به دانشگاه‌ها راه یافته و آموزش عالی و تکمیلی را گذرانده‌اند.
بر همین اساس تعداد بی‌سوادان کشور در گروه سنی شش سال و بالاتر، از ۱۴.۲ میلیون نفر سال ۱۳۵۵ به ۸.۸ میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ و به ۷.۶ میلیون نفر در برآورد سال ۱۳۹۹ کاهش یافته است و درصد باسوادی از ۴۷.۵ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۸۷.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ و به ۹۰ درصد در برآورد سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.
اگر این وضعیت را در گروه سنی ۴۹-۱۰ ساله مورد بررسی قرار دهیم تعداد بی‌سوادان از ۹.۸ میلیون نفر سال ۱۳۵۵ به ۲.۷ میلیون نفر در سال ۱۳۹۵ و به ۱.۵ میلیون نفر در برآورد سال ۱۳۹۹ کاهش داشته است. البته ناگفته نماند این اعداد زمانی صادق است که شرایط کرونایی به عملکرد آموزش و پرورش در جذب و آموزش کودکان واجب‌التعلیم تأثیر به سزایی نگذاشته باشد و درصد باسوادی از ۴۸.۸ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۹۴.۷ درصد در سال ۱۳۹۵ در گروه سنی ۴۹-۱۰ ساله و به ۹۶.۶ درصد در برآورد سال ۱۳۹۹ افزایش یافته است.
در راستای کاهش اختلاف درصد با سوادی بین زنان و مردان گروه سنی شش سال و بالاتر، بیش از ۷۷ درصد از فعالیت سوادآموزی به زنان اختصاص یافته است. به عبارت دیگر با ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی بین زنان و مردان، تفاوت نرخ باسوادی از ۲۳.۴ درصد سال ۱۳۵۵ به ۶.۸ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است و در برآورد سال ۱۳۹۹ این رقم به ۶.۳ درصد رسیده است.
آموزش مهاجران خارجی در کلاس‌های سوادآموزی
در راستای کاهش اختلاف درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی در گروه سنی شش سال و بالاتر، بالغ بر ۵۵ درصد از فعالیت‌های سوادآموزی به مناطق روستایی اختصاص یافته است؛ به طوری که تفاوت نرخ باسوادی بین مناطق شهری و روستایی از ۳۵ درصد سال ۱۳۵۵ به ۱۲.۳ درصد در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته و در برآورد سال ۱۳۹۹ این رقم به ۱۱.۳ درصد رسیده است.
در کمک به نظام آموزشی رسمی کشور تعداد یک میلیون و ۵۹۸ هزار و ۵۰۴ نفر تحت آموزش قرار گرفته و از بین آنها یک میلیون و ۳۲۹ هزار و ۳۲۰ کودک لازم‌التعلیم طی مدت ۱۴ سال در نهضت سوادآموزی موفق به دریافت مدرک قبولی در پایه‌های مختلف آموزش ابتدایی شده‌اند.
همچنین آموزش قریب به ۸۵۰ هزار نفر از مهاجران خارجی در کلاس‌های سوادآموزی از ابتدا تا پایان سال ۱۳۹۹ انجام شده و قریب به ۵۰۰ مرکز یادگیری محلی با هدف آموزش ترکیبی سواد و مهارت‌های اساسی زندگی راه‌اندازی شده که از مجموع مراکز تأسیس شده تعداد ۱۲۰ مرکز یادگیری محلی با بالغ بر هشت هزار نفر سوادآموز آموزش سواد و مهارت‌های اساسی زندگی را در قالب بسته تحولی گذرانده‌اند.
به اذعان رئیس سازمان نهضت سوادآموزی، این سازمان در زیست بوم جدید آموزشی نیز تلاش‌های زیادی انجام داده تا سوادآموزی استمرار داشته باشد و با ترکیب آموزش‌های حضوری و از راه دور برنامه‌های مختلفی طراحی، تولید و پخش شوند که برخی از آنها عبارتند از: پخش مکرر برنامه آموزش تلویزیونی «لوح و قلم» برای سوادآموزان دوره سوادآموزی از شبکه آموزش و مراکز استانی، تولید و پخش ۴۵۰۰ دقیقه برنامه آموزشی شش کتاب درسی دوره انتقال برای سوادآموزان این دوره با عنوان «قلم و بیان» از شبکه آموزش و شبکه شاد، تولید و پخش آموزش‌های کوتاه دروس دوره سوادآموزی از طریق سایت و سامانه تحت وب سوادآموزی برای بی‌سوادان ثبت‌نام شده دوره سوادآموزی در سال‌های ۱۳۹۸، ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، آموزش سمعی و بصری به خصوص آموزش رادیویی از شبکه‌های استانی، راه‌اندازی رادیو اینترنتی سوادآموزی و تهیه، تولید و پخش ۲۸ برنامه آموزشی و ترویجی تاکنون، راه اندازی شبکه شادنمای سوادآموزی و تهیه، تولید و پخش ۳۵ برنامه آموزشی و ترویجی تصویری تاکنون، استفاده از ابتکارات و نوآوری‌های استان‌ها و آموزش دهندگان در آموزش سوادآموزان در شرایط کرونایی بوده است.
۹۰.۵ درصد جمعیت ایران باسوادند
تازه‌ترین اخبار حاکی از آن است که شاپور محمدزاده رئیس سازمان نهضت سوادآموزی با اشاره به جمعیت شش سال و بالاتر کشور با رقم ۷۱ میلیون و ۵۰۶ هزار و ۳۹۲ نفر اظهار کرده است در مجموع ۶۲ میلیون و ۶۶۶ هزار و ۷۶۰ نفر این افراد باسواد و هشت میلیون و ۷۹۵ هزار و ۵۵۳ نفر نیز فاقد سواد هستند، براساس این آمارها، درصد باسوادی در کشور از ۴۷.۵ درصد سال ۱۳۵۵ به ۸۷.۶ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است و در برآورد سال ۱۴۰۰ به عدد ۹۰.۵ درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر میزان باسوادی در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیش از ۴۲.۵ درصد افزایش یافته است.
وی در مورد کل جمعیت ۱۰ تا ۴۹ ساله در ایران گفته است ۵۱ میلیون و ۷۳۱ هزار و ۳۳۴ نفر در این رده سنی هستند که ۴۹ میلیون و شش هزار و ۷۹۶ نفر باسواد و دو میلیون و ۶۹۲ هزار و ۳۸۹ نفر بی سواد و ۳۲ هزار و ۱۴۹ نفر نیز اظهار نشده هستند، درصد باسوادی در این جمعیت حدود ۴۸.۸ درصد در سال ۱۳۵۵ بوده است در حالی که طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ این رقم به ۹۴.۷ درصد و قریب به ۴۶ درصد رشد نشان می‌دهد و این رقم در برآورد سال ۱۴۰۰ به رقم ۹۷.۱ درصد افزایش یافته است.
آمار بیسوادی در رده سنی ۱۰ تا ۴۹ ساله ۱.۵ میلیون نفر است
محمدزاده تاکید دارد طبق سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی، از کل جمعیت ۲۷.۱ میلیون نفری شش سال به بالا، ۱۴.۲ میلیون نفر (۵۲.۵ درصد) بی‌سواد بودند وی اعلام کرده است پس از تأسیس نهضت سوادآموزی تا سال ۱۳۶۵ نزدیک به ۱۱ میلیون نفر به باسوادان کشور افزوده شد و نرخ باسوادی کشور از ۴۷.۵ درصد به حدود ۶۱.۸ درصد رسید. اما به علل گوناگون و از جمله رشد سریع جمعیت و فقدان امکانات آموزشی برای همه خردسالان، قدر مطلق بیسوادی نه تنها کاهش نیافته بلکه حدود ۶۰۰ هزار نفر نیز افزایش داشته است.
رئیس سازمان نهضت سوادآموزی اظهار کرد است با اجرای طرح بسیج عمومی سوادآموزی در سال ۱۳۶۹ و آموزش بیش از ۴.۱ میلیون نفر بی سواد مطلق در طول یک دهه، در سال ۱۳۷۵ نرخ باسوادی در ایران به ۷۹.۵ درصد رسید (۱۸ درصد افزایش). این افزایش در سرشماری ۱۳۸۵، ۹۰ و ۱۳۹۵ به ترتیب به ۸۴.۶ درصد، ۸۴.۸ درصد و ۸۷.۶ درصد ادامه پیدا کرد و در برآورد سال ۱۴۰۰ این رقم به ۹۰.۵ درصد افزایش یافته است. اما هنوز جامعه ما با حدود ۷.۵ میلیون بی‌سواد روبروست اما آمار بیسوادی در گروه هدف سازمان که ۴۹ - ۱۰ ساله‌ها را شامل می‌شود حدود ۱.۵ میلیون نفر است.
آموزش ۳۲۶ هزار نفر از زنان و دختران عشایری
معاون وزیر آموزش و پرورش در مورد سواد آموزی عشایر گفته است با هدف ارتقای شاخص باسوادی و بالا بردن سطح آگاهی جامعه عشایری کشور با هماهنگی سازمان امور عشایری ایران در حال اجرا است. این طرح از آغاز به کار خود تاکنون با توانمندسازی هزاران نفر از آموزش‌دهندگان باسواد جامعه عشایری و روستایی توانسته است بیش از ۳۲۶ هزار نفر از زنان و دختران عشایری را تحت پوشش دوره سوادآموزی برده و آموزش دهد.
محمدزاده همچنین در خصوص راه‌اندازی مراکز یادگیری محلی در راستای تحقق شعار آموزش برای همه اعلام کرده است این موضوع گام مهمی است در کاربردی کردن آموزش بزرگسالان است، در این مراکز علاوه بر آموزش پایه سواد، مهارت‌های زندگی، اجتماعی، حقوق شهروندی و شغلی و حرفه‌ای را به افراد سوادآموز ارائه می‌کنند. در سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۶ تعداد سه هزار و ۵۱۲ مرکز یادگیری محلی راه‌اندازی شد و دوباره بر اساس مصوبه هیئت دولت از سال ۱۳۹۴ با شیوه جدید و به شکل دولتی، غیردولتی و مشارکتی راه‌اندازی شد و در سال ۱۳۹۹ به تعداد ۴۹۳ مرکز فعال رسید و در سال ۱۴۰۰ این رقم به ۵۱۰ مرکز در سراسر کشور رسیده است که دارای فعالیت‌های سوادآموزی هستند.
وی در مورد سوادآموزی پایه تاکید کرد که براساس بخشنامه مراکز یادگیری محلی، در هر مرکز حداقل تعداد ۷۵ نفر از بی‌سوادان و کم سوادان حوزه استحفاظی آن مرکز در دوره‌های سوادآموزی ثبت‌نام کرده و آموزش خواندن، نوشتن و حساب کردن و روخوانی قرآن را تا پایان دوره ابتدایی می‌گذرانند. در سال ۹۹ قریب به ۴۵ هزار و ۸۸۷ نفر در این مراکز آموزش دیده‌اند و این رقم تاکنون در سال ۱۴۰۰ تعداد هشت هزار و ۴۸۳ نفر است که تا پایان سال مداومت و افزایش خواهد داشت.
آموزش مهارت‌های زندگی و توانمندسازی مخاطبان
مطابق آخرین اخبار اعلام شده موضوع آموزش مهارت‌های زندگی و توانمندسازی مخاطبان برای ایفای نقش مناسب‌تر در رویدادهای زندگی بر اساس هنجارهای ایرانی- اسلامی در سال ۱۳۹۶ مجموعه راهنمای آموزش مهارت‌های اساسی زندگی و حقوق شهروندی را در چهار موضوع اعتقادی، اجتماعی، فرهنگی، و مهارت‌های زندگی و ۴۰ عنوان با همکاری دفتر برنامه‌ریزی و توسعه خدمات آموزشی مؤسسه آموزش عالی علمی و کاربردی بهزیستی و سازمان نهضت سوادآموزی تدوین شد.
معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به بسته تحولی پیوند سواد و زندگی گفته است یکی از ویژگی‌های سوادآموزان بزرگسال، داشتن مسئولیت‌های مختلف شغلی، خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی است، به همین دلیل رغبت به آموزش مهارتی دارند که با به کار بستن آن بتوانند مشکلات آنی و ضروری اجتماعی، خانوادگی یا اقتصادی خود را برطرف کنند؛ لذا لحاظ شدن این خواسته در برنامه آموزشی سبب رغبت سوادآموزان برای حضور در برنامه‌های سوادآموزی می‌شود. به همین منظور پروژه «پیوند سواد و زندگی» در راستای جلسات شورای راهبردی سند تحول، مبتنی بر راهکارهای سند و برنامه‌های زیر نظام‌های شش‌گانه به تصویب رسید.
این امر از مهرماه ۱۳۹۹ تا آبان ۱۴۰۰ با وجود شرایط حاد کرونا و محدودیت‌های مادی در ۳۱ استان کشور در ۱۳۱ مرکز در حال انجام است. بر اساس آمار به دست آمده؛ جذب سوادآموز در مراکز یادگیری محلی مجری بسته تحولی «پیوند سواد و زندگی» در مقایسه با مراکز یادگیری محلی عادی به طور متوسط ۵۰ نفر سوادآموز برابر ۱۰۰ درصد بیشتر بوده است و میزان حضور سوادآموزان در این مراکز نسبت به مراکز عادی ۲۲ درصد بیشتر است.
نظر شما