به گزارش خبرنگار ایمنا، میزان آسیب‌پذیری سازه‌های مناطق مختلف ایران در برابر زلزله همواره به عنوان چالشی مهم مطرح و لزوم مقاوم سازی بناها مورد تاکید بوده است.
طبق هشدار کمیته اضطراری فجایع طبیعی (DEC)، در سال‌های اخیر اکنون بیشترین نگرانی‌های سازمان‌های امدادرسان جهان در مورد وقوع زلزله در شهرهای بزرگ جهان از جمله تهران، استانبول در ترکیه و کاتماندو در نپال است.
نگاهی گذرا به مطالعات مربوط به لرزه‌خیزی فلات ایران و گسل‌های متعدد موجود در تهران، این هشدار را می‌دهد که پایتختی که از ۱۹۱ سال گذشته تاکنون دچار آسیب شدیدی بر اثر زلزله نشده، هر لحظه ممکن است تنوره‌های این دیو خاموش دامنگیرش شود.
فلات ایران شامل گسل‌های فعال و ارتفاعات آتشفشانی جوان در طول کمربند زلزله‌های آلپ - هیمالیا است. مطالعات لرزه زمین‌ساختی ایران نشان می‌دهد که این منطقه دارای چگالی بالایی از گسل‌های فعال و جدید است؛ بنابراین مناطق زیادی در خطر زلزله‌های مخرب قرار دارد.
بر اساس داده‌های زمین لرزه‌های تاریخی، تهران زمین لرزه‌های بزرگی را در گذشته دور تجربه کرده است. داده‌های موجود نشان می‌دهد از سال ۱۲۰۹ شمسی تاکنون زلزله مخربی این شهر را تحت تأثیر قرار نداده و به این دلیل زلزله‌شناسان وقوع زلزله‌ای ویرانگر را در آینده برای تهران پیش‌بینی می‌کنند.
پیشینه شتاب گرانش افقی زمین (PGA) در زلزله سال ۲۳۴ شمسی مشاهده شده است و به ترتیب زمین لرزه‌های سال ۳۳۶ و ۱۲۰۹ شمسی در درجات بعدی قرار دارد. همچنین زلزله‌های ۱۰۴۴ شمسی را به گسل مشا و رویدادهای ۳۳۶ و ۵۴۹ را به گسل شمال تهران نسبت داده‌اند. همچنین زمین لرزه سال ۲۳۴ شمسی به گسل ری منتسب شده، اما فعالیت گسل شمال تهران مبهم است.
تحلیل رفتار دینامیکی سازه‌های مهم در برابر زلزله با نرم‌افزار ایرانی امکان‌پذیر شد
محقق پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله حاصل زحمات ۱۵ سال گذشته تیم تحقیقاتی خود را در قالب سامانه نرم‌افزاری به منظور تحلیل دینامیکی سدهای خاکی پیاده‌سازی کرده که با ارتقای این سامانه، امکان شبیه‌سازی رفتار دینامیکی ابنیه‌های ژئوتکنیکی مانند سدهای خاکی، پی‌ها و تونل‌ها در هنگام زلزله در کشور فراهم می‌شود و به گفته آنها تاکنون بیش از ۲۰۰ تحلیل دینامیکی با موفقیت به اتمام رسیده و نتایج آن در اختیار کاربران قرار گرفته است.
محمد داوودی، مجری طرح و دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه در فعالیت‌های مهندسی با سازه‌های مختلفی سر و کار داریم، اظهار کرد: بخشی از این سازه‌ها از قبل ساخته شده‌اند و در حال بهره‌برداری است و تعدادی نیز در مرحله طراحی قرار دارد و بر اساس ارتقای آئین‌نامه‌ها در گذر زمان، نیاز است تا رفتار سازه‌های موجود بر اساس آئین‌های جدیدتر سنجیده شود و در صورت لزوم نسبت به مقاوم‌سازی آنها اقدام شود.
وی ادامه داد: در سازه‌های در حال طراحی نیز نیاز است تا رفتار آنها تحت بارگذاری‌های مختلف همچون زلزله که بزرگترین نیروی محتمل وارده به سازه می‌تواند، باشد، تخمین زده شده و بر اساس برآوردها، طراحی بهینه‌ای ارائه شود.
داودی با تاکید بر اینکه تمام این موارد مستلزم ابزاری است که بتوان در این قبیل تحلیل‌های عددی به کمک مهندسین آمد و نتایجی با دقت مناسب در اختیار آنها قرار داد تا تصمیمات لازم را اتخاذ کنند، اضافه کرد: در تمامی سازه‌ها به خصوص سازه‌های بزرگ و حیاتی همچون سدها، کوچک‌ترین خطا در تحلیل‌ها و برآورد نتایج، می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری چه از بعد اقتصادی و چه از بعد اجتماعی به همراه داشته باشد.
بر این اساس از سال‌های گذشته، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در راستای اهداف بلندمدت، مطالعاتی را در زمینه تولید نرم‌افزارهای تحلیل دینامیکی سازه‌ها آغاز کرده است.
زلزله‌ای که بدون هیچ سابقه‌ای، شهری را ویران کرد
مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با بیان اینکه ایران در جایی قرار دارد که با موقعیت پویا و پرلرزه خود، یکی از کشورهای لرزه خیز دنیا محسوب می‌شود، اظهار کرد: نمونه آن زلزله منجیل در ۳۱ خرداد ۶۹ در محل تلاقی ساختاری در شمال غرب ایران در مرز البرز و تالش و در پهنه ایران مرکزی و اولین زلزله کشور است که در منطقه مدرن شهری رخ داده است.
وی زلزله منجیل را هشداری برای کشور دانست که زلزله مشابه آن در مناطق شهری نیز رخ خواهد داد، گفت: تا قبل از زلزله منجیل اکثر زلزله‌های کشور در مناطق کم جمعیت‌تر و به دور از مناطق مدرن شهری بوده است و ما در جاهایی در برابر زلزله آسیب پذیر می‌شویم که در محل‌هایی نزدیک به شهرها و نقاط پرجمعیت کشور رخ می‌دهد.
زارع، زلزله بم را از دیگر رخدادهای لرزه‌ای مهم کشور نام برد و گفت: این زلزله پنجم دی‌ماه سال ۱۳۸۲ رخ داد و امسال در هجدهمین سالگرد این زلزله قرار داریم و طی آن گسل بم در منطقه محدوده شرقی شهر بم دچار گسیختگی‌های جدیدی شد و این در حالی بود که تا قبل از این زلزله هیچ زلزله مهم دیگری در این منطقه رخ نداده بود.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، با اشاره به تلاقی دو گسل "بم" و "پشت‌رود" در این شهر، اظهار کرد: در این محل، نُود تکنوتیکی مهمی ایجاد و احتمالاً بعد از پنج سال، دچار گسیختگی شده است.
زارع با اشاره به سازه ارگ بم در این شهر با بیان اینکه این سازه تاریخی طی دو هزار سال فاقد هیچ گونه رکورد زلزله بوده است، افزود: این زلزله بزرگ بم بدون هیچ سابقه قبلی بوده است و باید این درس مهم را از زلزله بم بگیریم که ممکن است چنین اتفاقاتی در محل آسیب‌پذیرتری چون شهرهای بزرگی مانند تهران، مشهد، تبریز و یا کرج رخ دهد.
وی ادامه داد: کلیه بررسی‌های بعد از زلزله بم نشان می‌دهد که پهنه گسل بم، پهنه‌ای با خطر نسبی بالا است.
این استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله گفت: بعد از زلزله بم بر روی لرزه‌خیزی تهران متمرکز شدیم و آسیب‌های آن را با رویکرد مخاطرات و تحلیل داده‌های زلزله، زمین لغزش و سیلاب مورد مطالعه قرار دادیم و نتایج آن نشان داد که بیشترین ریسک مخاطرات در شهر تهران مربوط به مناطقی است که جمعیت بیشتر با ساختمان‌های آسیب‌پذیری دارد.
همچنین تشکیل رصد خانه ملی زلزله و سوانح طبیعی در ایران با مأموریت توسعه زیرساخت پایش زلزله‌شناسی و تغییر شکل زمین در کشور جهت حمایت از شبکه‌های موجود و به روز رسانی و استانداردسازی این پایش بر پایه آنچه امروزه در جهان انجام می‌شود. این رصدخانه ملی برای تسهیل استفاده یکپارچه از داده‌ها، تولید داده و امکانات حاصل از زیرساخت‌های زلزله شناختی مطابق آنچه در کشورهای پیشرفته برای مناطق مهم با گسل‌های فعال انجام می‌شود، شکل می‌گیرد. با این رصدخانه در واقع دوره جدید در نحوه فعالیت‌های علمی در زلزله شناسی ایران آغاز می‌شود. از اهداف رصدخانه ملی زلزله ایران درک دقیق و علمی فرآیندهای فیزیکی زمین لرزه‌ها، و سایر سوانح طبیعی مرتبط با زمین لرزه‌ها در ایران خواهد بود. ایجاد پلی برای همکاری‌های بین‌المللی برای مؤسسات، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های داخلی برای ارتقای کیفیت زیرساخت‌های کلی به سطح روز بین‌المللی از اهداف دیگر این رصدخانه خواهد بود.
نظر شما