چه کسانی باید دز سوم واکسن کرونا را تزریق کنند؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، طبق مطالعاتی که منتشر شده به نظر می‌رسد ایمنی ناشی از واکسن‌ها شش تا هشت ماه پایدار باشد و بعد از این مدت ایمنی حاصل از واکسن افت نسبی پیدا می‌کند، برای افزایش حداکثر ایمنی همزمان با ادامه برنامه واکسیناسیون نوبت اول و دوم؛ تزریق دز یادآور هم دنبال می‌شود.

مطالعات نشان داده است افرادی که دز سوم واکسن را دریافت کرده‌اند، در مقایسه با افرادی که از دز دوم واکسن‌شان حداقل پنج ماه گذشته است، ۹۳ درصد کمتر در خطر بستری شدن در اثر ابتلاء به کووید- ۱۹ هستند. همچنین شدت بیماری و خطر مرگ ناشی از ویروس کرونا در افرادی که دز سوم واکسن را دریافت کرده‌اند به‌ترتیب ۹۲ و ۸۱ درصد کمتر خواهد شد.

به دنبال اجرای طرح تزریق دز سوم واکسن کرونا به سالمندان بالای ۶۰ سال و افراد با بیماری‌های خاص، کمیته علمی کشوری ستاد مقابله با کرونا در جلسه اخیر خود تصویب کرد که تمامی افراد ۱۸ تا ۶۰ سال کشور نیز به ترتیب اولویت، دز سوم واکسن کرونا را دریافت کنند.

سویه «اومیکرون» و جلوگیری از موج جدید

این کمیته به دلیل احتمال شیوع سویه جدید ویروس کرونا به عنوان «اومیکرون» که اخیراً در آفریقا مشاهده شده است، برای جلوگیری از ایجاد موج جدید ابتلاء در کشور، این مصوبه را به وزارت بهداشت ابلاغ کرده است، با این حال برخی افراد هنوز نمی‌دانند باید برای تزریق دز بوستر (تقویتی)، به چه مراکزی مراجعه کنند یا چه مدارکی می‌بایست همراه خود داشته باشند.

یکی از مرجع‌های قابل اطمینان برای دریافت اطلاعات کامل در خصوص مراکز واکسیناسیون، اپلیکیشن «بلد» است که تلاش کرده است علاوه بر ارائه آدرس و مسیریابی مراکز واکسیناسیون، اطلاعات دقیقی در خصوص تزریق دز سوم واکسن کرونا نیز به کاربران ارائه دهد. می‌توانید در اپلیکیشن «بلد»، به بخش مربوط به مراکز تزریق واکسن کرونا وارد شوید تا علاوه بر آدرس و تلفن و مسیر دقیق دستیابی به این مراکز، اطلاعات کاملی درباره تزریق دوز سوم نیز به دست آورید.

در هر مرکز به طور تفکیکی مشخص شده که آیا دز سوم نیز تزریق می‌شود یا خیر و در صورت تزریق، چه نوع واکسنی برای دز سوم موجود است. همچنین شما می‌توانید از میزان خلوتی یا شلوغی و ساعت کار مراکز تزریق واکسن کرونا نیز از طریق همین اپلیکیشن مطلع شوید.

نگرانی‌های دنیا درباره دوام ایمنی واکسن‌ها

سرعت فراتر از باور تحقیقات، آزمایش بالینی و ساخت واکسن‌های کووید -۱۹ بی‌سابقه بوده است، در سه ماهه اول سال ۲۰۲۱، بعضی کشورها به پوشش بالای واکسیناسیون دست یافتند. در کشور ما نیز با واردت واکسن کرونا واکسیناسیون سرعت گرفته است، با این حال، نشانه‌هایی از کاهش ایمنی در سطح جمعیت در کشورها در حال افزایش است.

با سوالاتی که در مورد میزان دوام محافظت حاصل از واکسن مطرح می‌شود، نیاز به واکسیناسیون با دز سوم یا تقویتی موضوع بحث و بررسی در سراسر جهان است و البته بسیاری از کشورها اکنون برای تزریق دز سوم واکسن کرونا اقدام کرده‌اند.

علاوه بر بعضی تحقیقات و آمارها که نشان‌دهنده کاهش ایمنی ناشی از واکسن‌ها با گذشت زمان و پس از چندین ماه است، دو دلیل جدی برای استفاده از دز سوم یا تقویتی واکسن کرونا وجود دارد که عبارتند از:

دلیل اول، لزوم حفظ ایمنی جمعیت در برابر انواع نوظهور ویروس کرونا یا همان به اصطلاح واریانت‌های ویروس مانند دلتا، گاما و مو که درباره آن‌ها این نگرانی وجود دارد که توان فرار از سیستم ایمنی را داشته باشند.

دلیل دوم، نیاز به افزایش اثربخشی واکسن در جمعیت‌های آسیب‌پذیر مانند افراد مبتلا به نقص ایمنی اولیه، کسانی که از درمان‌های سرکوب‌کننده ایمنی استفاده می‌کنند و البته سالمندان.

دز سوم چه زمانی باید تزریق شود؟

بر اساس اعلام رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، افرادی که دو دز واکسن سینوفارم یا برکت (واکسن‌های غیرفعال) دریافت کرده‌اند و حداقل چهار ماه از تزریق دز دوم آن‌ها گذشته باشد، می‌توانند با مراجعه به مراکز تزریق واکسن (بر اساس اولویت اعلام شده توسط وزارت بهداشت)، دز سوم واکسن کرونا را دریافت کنند.

چه مدارکی برای تزریق دز سوم لازم است؟

همراه داشتن کارت واکسن و کارت ملی برای تزریق دز سوم ضروری است. توصیه شده افراد برای دریافت دز سوم ترجیحاً به همان مرکزی مراجعه کنند که دز اول و دوم را دریافت کرده‌اند؛ اما در غیر این صورت، واکسیناسیون در همه مراکز قابل انجام است و نیازی نیست از این بابت نگرانی داشته باشید.

برای تزریق دوز سوم نیاز به نوبت‌گیری اینترنتی نیست؛ اما قبل از مراجعه به مراکز واکسیناسیون، حتماً سری به «بلد» (لیست مراکز واکسیناسیون) بزنید تا بتوانید مراکز خلوت را انتخاب کرده و در صف‌های طولانی معطل نشوید.

واکسن دز سوم از چه نوع باید باشد؟

بر اساس مصوبه کمیته فنی واکسیناسیون، دریافت کنندگان واکسن «سینوفارم» می‌توانند برای دز سوم «سینوفارم» یا «آسترازنکا» یا «پاستو کووک پلاس» تزریق کنند. همچنین کسانی که در دوز اول و دوم واکسن «برکت» دریافت کرده‌اند، برای دز سوم می‌توانند واکسن «برکت» یا «سینوفارم» یا «آسترازنکا» دریافت کنند.

دریافت کنندگان «اسپوتنیک» در دز اول و دوم، باید برای دوز سوم واکسن «آسترازنکا» و دریافت کنندگان «آسترازنکا» نیز باید برای دز سوم حتماً واکسن «آسترازنکا» تزریق کنند.

افراد واجد شرایط برای دریافت دوز سوم واکسن کرونا

۲۷ مهرماه امسال بود که متخصصان بیماری‌های عفونی اعلام کردند در حال حاضر دز یادآور یا بوستر در سه گروه توصیه شده که شامل افراد بالای ۶۵ سال، افراد ۵۰ تا ۶۵ سال که بیماری زمینه‌ای دارند (بیماران سرطانی، پیوند اعضا، مصرف کنندگان داروهای نقص ایمنی) و گروه دیگر افراد کمتر از ۵۰ سال مانند پرستاران، پزشکان، غسال‌ها که تماس شغلی دارند.

هنوز مبارزه با کرونا تمام نشده، درست است از فاجعه دلتا بیرون آمدیم اما رتبه ایران در موارد جدید و مرگ و میر بالا است و خطر همچنان وجود دارد، سال قبل با همین آمار وضعیت قرمز را اعلام می‌کردیم لذا باید همچنان هشدارها برقرار باشد.

سهل انگاری می‌تواند هر لحظه وضعیت را بدتر کند، زمانی ترس کم می‌شود که بالای ۸۵ درصد جامعه دو دز واکسن کرونا را زده و سه تا چهار هفته از دز دوم گذشته باشد، با توجه به اینکه هنوز بخش زیادی از جامعه واکسن نزده‌اند، باید شهروندان دستورالعمل‌های بهداشتی را خیلی دقیق رعایت کنند.

متخصصان بیماری‌های عفونی درباره موضع‌گیری برخی افراد در برابر واکسن کرونا تاکید دارند در هر مسئله علمی باید ببینیم مجامع علمی و کارشناسان مربوطه چه می‌گویند؛ در مورد واکسیناسیون کرونا نیز باید ببینیم علم موجود چه می‌گوید و چه نتایجی حاصل شده است، اطلاعات موجود است و می‌بینیم کسانی که در پیک پنجم کرونا، بیماری شدید گرفته، منتقل به آی سی یو و برخی فوت شدند کسانی بودند که واکسن نزده بودند.

نزدیک به ۱۰۰ درصد بیمارانی که واکسن زده بودند، منتقل به آی سی یو نشدند و کاهش چشمگیر مرگ و میر را در این گروه افراد شاهد بودیم، در دنیا هیچ واکسنی مدعی نشده ۱۰۰ درصد جلوی ابتلاء به کرونا را می‌گیرد، کسانی که واکسن می‌زنند، یکسری عوارض را به دلیل تحریک و واکنش سیستم ایمنی تجربه کنند که این عوارض شامل تب، سرگیجه، سردرد، حالت تهوع و کسلی می‌شود و در حد یکی دو روز ایرادی ندارد و با مصرف استامینوفن و استراحت رفع می‌شود اما اگر این علائم طول کشید و رو به شدید شدن رفت، باید به پزشک مراجعه کنند.

متخصصان بیماری‌های عفونی درباره دریافت دز سوم واکسن کرونا اظهار کردند از نظر علمی دو دز واکسن کرونا کفایت می‌کند و ممکن است بعد از هفت تا هشت ماه میزان آنتی‌بادی در بدن کاهش یابد اما چون سیستم ایمنی در مقابل کرونا مؤثر است، پوشش را ایجاد می‌کند؛ در حال حاضر دز یادآور یا بوستر در سه گروه توصیه شده که شامل افراد بالای ۶۵ سال، افراد ۵۰ تا ۶۵ سال که بیماری زمینه‌ای دارند (بیماران سرطانی، پیوند اعضا، مصرف کنندگان داروهای نقص ایمنی) و گروه دیگر افراد کمتر از ۵۰ سال که تماس شغلی دارند مانند پرستاران، پزشکان، غسال‌ها که این گروه اخیر قرار است در صورت گذشت شش ماه از تزریق دز دوم واکسن کرونا، دز یادآور را تزریق کنند.

عوارض جانبی در تزریق دوز سوم کرونا

در حال حاضر واکنش‌های گزارش‌شده پس از تزریق دز سوم واکسن کرونا مشابه با واکنش‌های پس از تزریق دو دز قبلی بوده است. تب، سردرد، خستگی و درد در محل تزریق شایع‌ترین عوارض جانبی گزارش شده با دز سوم واکسن بودند و در مجموع، اکثر عوارض جانبی خفیف تا متوسط بودند. با این حال، مانند سری اولیه، عوارض جانبی جدی اما نادر ممکن است رخ دهد.

آغاز تزریق دوز سوم واکسن کرونا به افراد بالای ۴۰ سال

رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت ضمن اشاره به شرایط تزریق دوز سوم واکسن کرونا، از آغاز واکسیناسیون دز سوم واکسن برای افراد بالای ۴۰ سال خبر داد و گفته بود هدف برنامه واکسیناسیون کرونا، حصول حداکثر ایمنی در حداکثر جمعیت هدف است مطالعات نشان داده که افرادی که واکسن‌هایی با پلتفرم ویروس غیرفعال را دریافت کرده‌اند بعد از مدت زمانی ممکن است سطح ایمنی آنها افت کند و باید نوبت سوم واکسن کرونا را نیز دریافت کنند؛ در کشور ما واکسن‌های " سینوفارم"، "برکت" و " بهارات" از جمله واکسن‌هایی با پلتفرم ویروس غیرفعال هستند.

محسن زهرایی اظهار کرده بود در ابتدا گروه بالای ۶۰ سال برای دریافت دوز سوم واکسن کرونا فراخوان شدند، در حال حاضر، همه افراد بالای ۴۰ سال که در نوبت‌های اول و دوم خود، واکسن‌های سینوفارم، یا برکت یا بهارات را دریافت کرده‌اند اگر سه ماه از نوبت دومشان گذشته به مراکز واکسیناسیون کرونا مراجعه و نوبت سوم واکسن خود را نیز تزریق کنند، افرادی که «اسپوتنیک» و «آسترازنکا» دریافت کرده‌اند اگر بالای ۶۰ سال سن دارند و شش ماه از نوبت دوم واکسنشان گذشته مشمول دریافت دز سوم واکسن کرونا هستند.

وی در مورد اینکه دز سوم با توجه به نوع واکسن‌های تزریق شده در دوز اول و دوم انجام خواهد شد یا خیر اعلام کرده بود دریافت نوع واکسن در دوز سوم بستگی به پلتفرم واکسنی دارد که افراد در نوبت اول و دوم تزریق کرده‌اند. واکسن‌های کووایران برکت و سینوفارم از دسته واکسن‌های غیر فعال هستند بنابراین افراد بالای ۶۰ سال که در نوبت اول و دوم این واکسن‌ها را تزریق کرده‌اند می‌توانند در نوبت سوم از واکسن‌های مشابه خود یا از واکسن آسترازنکا یا پاستوکووک پلاس استفاده کنند بنابراین امکان انتخاب نوع واکسن تزریقی به نوع واکسنی که در نوبت اول و دوم دریافت کرده‌اند، بستگی دارد.

افراد در معرض ریسک کاهش ایمنی‌زایی واکسن

این دز باقی‌مانده یا همان دوز سوم واکسن کرونا که معمولاً چند ماه پس از دز دوم تزریق می‌شود، برای تقویت اولین پاسخ ایمنی بدن در به خصوص در افراد آسیب‌پذیر است، زیرا:

• افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، بیشتر در معرض بیماری جدی و طولانی‌مدت ناشی از COVID-۱۹ هستند.

• سیستم ایمنی ضعیف‌تر ممکن است به اندازه کافی به واکسن پاسخ ندهد و بنابراین ممکن است آنتی‌بادی کافی برای مبارزه با عفونت و بیماری جدی ناشی از COVID-۱۹ تولید نکند.

دز " بوستر" یا دوز تقویتی واکسن کرونا چیست؟

دز بوستر یا دز تقویتی واکسن کرونا، در واقع دز سوم واکسن است که در افرادی که قبلاً دو دوز واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند، به بهبود ایمنی ناشی از دو دز قبلی کمک می‌کند. در حقیقت دوز سوم واکسن کرونا کمک می‌کند تا در درازمدت محافظت و ایمنی در برابر بیماری شدید کووید -۱۹ حفظ شود.

دوز تقویتی واکسن کرونا باعث تکثیر سلول‌های B می‌شود که آنتی‌بادی می‌سازند و سطح ایمنی را یک بار دیگر افزایش می‌دهد. اگرچه با گذشت زمان، تعداد آن‌ها دوباره کاهش می‌یابد، اما مجموعه سلول‌های ایمنی از قبل بیشتر خواهد شد. این یعنی ایمنی حاصل از دز سوم واکسن کرونا منجر به واکنش سریع‌تر و قوی‌تر در دفعات بعدی مقابله با ویروس و دوام طولانی‌تر ایمنی بدن می‌شود.

انواع واکسن موجود برای دوز سوم: از mRNA تا پروتئین نوترکیب

اصلی‌ترین پلتفرم‌های در دسترس برای واکسن کرونا شامل mRNA، وکتور ویروسی، ویروس غیرفعال‌شده و پروتئین نوترکیب (مانند واکسن اسپایکوژن) است. هر کدام از این واکسن‌ها با روش خاصی باعث تحریک سیستم ایمنی بدن و ایجاد پاسخ ایمنی علیه ویروس کرونا، به خصوص پروتئین اسپایک ویروس می‌شود. ویروس کرونا به کمک اسپایک با اتصال به گیرنده خاصی در بدن (ACE۲) وارد سلول‌های بدن شده و باعث عفونت کووید -۱۹ می‌شود. به همین خاطر است که اکثر واکسن‌ها بر تولید پاسخ ایمنی در بدن علیه پروتئین اسپایک تمرکز دارند.

واکسن‌های با پلتفرم پروتئین نوترکیب (مانند واکسن اسپایکوژن) حاوی همه یا بخشی از پروتئین اسپایک هستند که با استفاده از تکنولوژی مهندسی ژنتیک و نوترکیبی ساخته می‌شود. واکسن استرالیایی-ایرانی اسپایکوژن دارای همه بخش‌های پروتئین اسپایک کرونا است، پس می‌تواند پاسخ ایمنی در بدن در برابر تمامی قسمت‌های اسپایک کرونا را تحریک کند.

دیدگاه سازمان جهانی بهداشت درباره دوز سوم واکسن کرونا

از نگاه سازمان جهانی بهداشت (WHO) هدف اصلی فعلی ایمن‌سازی در همه‌گیری COVID-۱۹ محافظت در برابر بستری شدن در بیمارستان، بیماری شدید و مرگ است. توصیه به تزریق دز تقویتی یا دوز سوم، به عواملی چون میزان کاهش ایمنی بعد از واکسیناسیون اولیه و ارتباط آن با میزان کاهش اثربخشی واکسن‌های کرونا در جلوگیری از ابتلای به کرونا بستگی دارد.

کارشناسان علمی سازمان جهانی بهداشت (WHO) توصیه می‌کنند که افراد با نقص ایمنی متوسط و شدید باید دز اضافی یا دز سوم از همه واکسن‌های تأیید شده WHO را دریافت کنند، زیرا این افراد پاسخ ایمنی کمتری به واکسیناسیون اولیه دارند و در معرض خطر بالای نوع شدید بیماری کووید -۱۹ هستند.

نکته مهم‌تر این است که کارشناسان سازمان جهانی بهداشت برای افراد بالای ۶۰ سال که در دو دز قبلی، واکسن با تکنولوژی ویروس غیرفعال شده مانند سینوفارم دریافت کرده‌اند، توصیه‌ای مخصوص و مشخص داشته‌اند.

برای واکسن‌های غیرفعال چون سینوفارم (که در ایران بخش زیادی از پوشش واکسیناسیون با آن انجام شده است)، افراد بالای ۶۰ سال باید دز سوم واکسن را دریافت کنند. طبق اعلام WHO استفاده از یک واکسن با پلتفرم متفاوت با نوع واکسن در دوزهای قبلی، برای دز تقویتی با توجه به منابع و شرایط دسترسی به انواع واکسن‌ها امکان دارد.