به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرداری به عنوان بالاترین مقام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، خدمات‌رسانی به شهروندان را به عهده داشته است و این خدمت‌رسانی با اجرای پروژه‌ها و برنامه‌های مشخص و با هدف ایجاد محیطی قابل قبول و با پیش‌بینی درست درآمد و هزینه‌های شهر محقق می‌شود.
درآمدهای شهرداری گاهی به صورت پایدار و گاهی ناپایدار به دست می‌آید. امروزه در بسیاری از شهرهای کشور، نحوه کسب درآمد توسط شهرداری‌ها به مسئله مهمی تبدیل شده است؛ دسترسی آنها به منابع درآمدی مطلوب و پایدار باعث می‌شود شهرداری، نقش فعال‌تری در محیط شهری ایفا کرده و پاسخگویی مناسبی به نیازهای شهروندان داشته باشد.
حدود ۷۳ درصد مردم کشور، ساکن شهرها هستند و شهرداری‌ها طبق وظیفه قانونی خود باید حدود ۳۰۰ نوع خدمت متمایز ارائه می‌دهند که در این مسیر بزرگ‌ترین معضل پیش‌روی شهرداری‌ها، مسئله مالی است. مشکلات مالی شهرها، از نبود منابع مالی پایدار، وابستگی شدید به منابع دولتی و منابع غیرمحلی و نبود توازن هزینه و درآمد، سرچشمه می‌گیرد. شهرها نیازمند به‌کارگیری سیستم مدیریتی مؤثر و کارآمد در راستای هدایت توسعه شهری و ارائه خدمات به شهروندان هستند.
این معضل در شهرهای بزرگ کشور بیشتر خودنمایی می‌کند زیرا فراهم آوردن بسترهایی متناسب با جمعیت و گستره فیزیکی شهر از جمله تأمین زیرساخت‌های حمل و نقلی در کلانشهرها بسیار ضروری و در عین حال هزینه‌بر است، بنابراین در صورتی که مدیریت شهر نتواند منابع درآمدی پایداری برای خود در نظر بگیرد، روند رشد و توسعه پایدار شهر نیز تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد. در این رابطه «سید مرتضی افقه، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصاد شهری» می‌گوید مهم‌ترین دلیل نرسیدن شهرداری‌ها به درآمد پایدار وضعیت نامطلوب اقتصاد کشور است؛ در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:
چرا بسیاری از شهرداری‌ها به جای تراکم فروشی، از راهکارهای دیگری برای کسب درآمدهای خود استفاده نمی‌کنند؟
شهرداری و دولت توان افزایش تولید را ندارند و دنبال درآمدهای آسان هستند؛ در سه دهه اخیر فروش نفت فقط برای پرداخت هزینه‌ها و پیشبرد اهداف بود. در مدیریت شهری نیز به دنبال آسان‌ترین راه مانند تراکم فروشی بودیم که سبب شد ساختار شهری به شدت بهم بریزد و مشکلات بسیاری ایجاد کند.
این نابسامانی در کسب درآمدهای ناشی از تراکم فروشی، به دیگر شهرها تسری پیدا کرده و به عنوان درآمد آسان برای شهرداری‌ها تلقی می‌شود.
آیا عوارض نوسازی، کسب و پیشه و عوارض خودروها درآمدی مؤثر برای شهرداری‌ها تلقی می‌شود؟
با توجه به اینکه دولت و مدیریت شهری در ازای خدماتی که به شهروندان ارائه می‌دهند مبلغی را دریافت می‌کنند، تمام افرادی که در شهرها از خدمات شهری بهره می‌برند باید مبلغی را تحت عنوان عوارض پرداخت کنند؛ به عنوان مثال دارندگان خودرو با توجه به استفاده از معابر عمومی، به صورت سالیانه مبلغی به عنوان عوارض خودرو به شهرداری‌ها می‌پردازند. این مبالغ باید، متناسب با میزان استفاده و بهره‌برداری شهروندان از خدمات شهری، منابع معین و مشخصی برای کسب درآمد شهرداری‌ها باشد.
شهرداری‌ها در حوزه علم و فناوری نیز به شهروندان خدمت ارائه می‌کنند و زیرساخت‌های مطلوبی در این خصوص دارند، آیا می‌توان از این راه نیز کسب درآمد کرد؟
شهرداری با فروش خدمات تحت وظایف خود کسب درآمد می‌کند که خدمات علم و فناوری نیز یکی از آن‌هاست و می‌تواند از منابع درآمد مناسب و پایدار برای شهرداری باشد اما به دلیل اینکه بخش قابل توجهی از درآمد دولت در کشور و شهرداری در مقیاس شهری از مردم است، اگر اقتصاد کشور رونق داشته باشد دولت و شهرداری نیز می‌تواند از درآمد پایدار از سوی مردم بهره‌مند شود. البته در حال حاضر اقتصاد به دلیل کاهش درآمدهای مالیاتی دولت رونق ندارد و در شهر نیز با کاهش منبع درآمد یا بیکاری و مهاجرت مردم از روستاها به حاشیه شهر، شهرداری نمی‌تواند از مردم درآمد خوبی کسب کند.
با این توضیح، آیا می‌توان ادعا کرد که مهم‌ترین عاملی که شهرداری‌ها نمی‌توانند به درآمد پایدار برسند چالش‌های فعلی اقتصاد کشور است؟
مهم‌ترین دلیل نرسیدن شهرداری‌ها به درآمد پایدار همین موضوع است زیرا بخش عمده مردم درآمد پایداری ندارند تا هزینه خدمات شهرداری‌ها را بپردازند.
آیا اهدافی برای رسیدن به درآمدهای پایدار شهری در شهرهای کشور تعیین شده است؟
با توجه به رابطه مستقیم درآمد پایدار شهرداری‌ها با درآمد پایدار مردم، اقتصاد زیگزاگی کشور و وابستگی شدید به نفت از یک سو و تحریم‌های ظالمانه که روز به روز در حال تقلیل درآمد ملی و مردم است از سوی دیگر، سبب کاهش درآمد شهرداری‌ها شده و با این حساب به درآمد پایدار شهرداری‌ها نمی‌توان امیدوار بود.
تأثیر شرایط درونی و بیرونی شهرداری‌ها بر تحقق درآمد پایدار چقدر است؟
در شرایط بیرونی به دلیل وابستگی به نفت، بسیار آسیب‌پذیر هستیم اما ریشه این موضوع به ناکارآمدی اداری، اجرایی و به‌ویژه مدیریتی برمی‌گردد زیرا در بسیاری از موارد دیده شده که مبنای انتخاب مدیران و کارکنان عواملی غیر از شایسته سالاری است.
در شرایط درونی نیز شاید بهتر بود تشکیل شوراهای اسلامی شهر و اضافه شدن آنها به فرایند تصمیم‌گیری‌ها با آمادگی بیشتر مردم اتفاق می‌افتاد و یا اکنون مانند بسیاری از کشورهای پیشرفته که احزاب سیاسی با محوریت اهداف کشور فعالیت دارند و نگرش‌ها و مدیران در سطح کلان تغییر می‌کند، باید شوراهای اسلامی نیز بالغانه و به دور از رانت و روابط سیاسی با نگاهی کلان عمل کنند تا درآمد پایدار به معنای واقعی محقق شود.
تأثیر درآمد ناپایدار شهرها بر توسعه آنها چگونه است؟
زمانی که شهرداری‌ها از درآمد سال‌های آتی خود مطمئن باشند، می‌توانند برنامه‌ریزی‌های بلندمدت داشته باشند و بدانند چه مواردی در زمینه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری برای مردم لازم است؛ اما زمانی که درآمدها ناپایدار باشد، شهرداری دچار روزمرگی شده و مشکلات را بر اساس اولویت رفع خواهد کرد.
انجام چه اقداماتی می‌تواند به درآمد پایدار کمک کند؟
با توجه به اینکه بخش عمده این موضوع مربوط به اقتصاد کلان کشور است، شهرداری‌ها باید با همکاری مدیران دیگر دستگاه‌ها بستر فعالیت‌های اقتصادی را فراهم کنند. با فراهم‌سازی زمینه فعالیت‌های اقتصادی، می‌توان به درآمد پایدار شهرداری‌ها امیدوار بود. از مزایای این اقدام می‌توان به رونق اقتصادی، کاهش موانع کسب و کار، ترغیب افراد به سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال اشاره کرد.
همچنین برای اینکه مردم با میل و رغبت وظایف خود را در قبال شهرداری‌ها و دولت انجام دهند و فرار از پرداخت عوارض و مالیات کاهش یابد، لازم است که مردم شهرداری یا دولت را نماینده خود بدانند؛ به عبارت دیگر شهرداری باید نماینده افکار اکثریت شهروندان باشد.
گفت‌وگو از امین شبانی، خبرنگار شهری ایمنا
نظر شما