به گزارش خبرنگار ایمنا، این روزها محیط زیست ایران با چالش‌های فراوانی روبه‌روست مشکلات محیط زیستی مانند مسائل آب، تالاب‌ها، فرونشست و آلودگی هوا، اوضاع نابسامان مدیریت پسماندها، فرسایش، آلودگی خاک، گردوغبار، تخریب زیستگاه‌ها و انقراض گونه‌ها و … با این وجود نه این مشکلات رفع می‌شوند و نه مطالبه‌گری جدی و عمومی در این حوزه صورت می‌پذیرد که قطعاً محدودیت‌های سازمان حفاظت محیط زیست مانع اتفاق نظر و هم‌افزایی دغدغه‌مندان این حوزه می‌شود.
مسائل محیط زیستی هر روز پیچیده‌تر و مشکلاتش بزرگ‌تر می‌شوند و نگرانی و سرخوردگی خانواده بزرگ محیط زیست نیز بیشتر می‌شود. در چنین وضعیتی اصلاح حکمرانی محیط زیستی به‌عنوان نخستین گام در جهت رفع مشکلات این حوزه مؤثر است در بسیاری از موارد باید نظرات کارشناسان محیط زیستی را شنید و با همفکری برای مشکلات پیش رو چاره‌اندیشی کرد مشکلات بسیار زیاد محیط زیستی که حتی شاید سازمان حفاظت محیط زیست هم در آن چندان دخالتی ندارد؛ از مسائل مربوط به بخش کشاورزی گرفته تا آب و انرژی بنابراین نخستین اقدامی که باید صورت گیرد، شکل‌گیری همکاری و هماهنگی بین فعالان اصلی و تأثیرگذار حوزه محیط زیست از جمله بخش کشاورزی، صنعت، نیرو و جوامع محلی است که نظرات همه این بخش‌ها لازم است در کنار هماهنگی و نظرگیری از کارشناسان محیط زیست باشد تا از بهترین راهکارها برای حل مشکلات محیط زیستی استفاده شود.
متأسفانه سال‌های بسیاری است که به نظرات کارشناسان این حوزه کمتر بها می‌دهند و گره‌های محیط زیستی بیش از گذشته درهم می‌پیچد. محیط زیست بدون در نظر گرفتن نظر کارشناسان تنها یک شعار است، تا زمانی که جایگاه کارشناسان محیط زیست به رسمیت شناخته نشود، فعالیت‌ها در این حوزه پر ابهام است بنابراین جامعه و رسانه‌ها باید اقدامات حمایتی از کارشناسان، فعالان و دوستداران محیط زیست انجام دهند اگر در این زمینه تلاشی صورت نگیرد، آینده محیط زیست همچنان ابهام برانگیز باقی خواهد ماند.
دانشجویان محیط زیست به هدف این رشته دست نیافته‌اند
صیاد شیخی کارشناس ارشد محیط زیست به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: کارشناسان محیط زیست در دانشگاه‌ها با توجه به ماهیت بین رشته‌ای بودن محیط زیست، علاوه بر درس‌های علوم طبیعی و بوم‌شناسی که به عنوان علوم پایه رشته محیط زیست به شمار می‌روند، واحدهای درسی مرتبط با علوم مختلف مانند مدیریت، علوم پایه، جامعه‌شناسی و علوم مهندسی را نیز پشت سر می‌گذارند.
وی می‌افزاید: در واقع کارشناسان محیط زیست به عنوان مدیران و کارشناسانی تربیت می‌شوند که بتوانند با تسلط و شناخت موضوع در علوم گوناگون توانایی به‌کارگیری و تصمیم‌گیری در خصوص نظرات ارائه شده از سوی متخصصان مختلف را جمع‌بندی و راهکارهای مبتنی بر واقعیت را بیان کنند هرچند نظام آموزشی مورد انتقاد بوده است و نتوانسته‌ایم دانشجویان محیط زیست را به اهدافی که در این رشته گنجانده شده است برسانیم.
حل چالش‌های محیط زیستی نیازمند نظر متخصصان
این کارشناس تنوع زیستی خاطرنشان می‌کند: کارشناسان محیط زیست نقش یک بخش مرکزی و اصلی را ایفا می‌کنند، آنها افرادی هستند که با توجه دانش اولیه کسب شده از علوم مختلف توانایی تشخیص اثرگذاری رویکردهای مطرح شده از سوی دیگر متخصصان رشته‌های مرتبط با علوم محیط زیست را دارا هستند.
وی می‌افزاید: آنها می‌توانند با کنار هم قرار دادن راه حل‌های گفته شده و شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی موجود نسبت به اجرایی شدن این راه حل‌ها کمک کنند. یک کارشناس محیط زیست در این سیستم به عنوان راهبر عمل کرده و می‌توانند چالش‌های پیش روی نظرات عنوان شده از سوی متخصصان مختلف را سنجیده و در راستای بهبود و حل این چالش‌ها راهکارهایی پیشنهاد دهند.
نگاه سیستمی به محیط زیست نداریم
شیخی خاطرنشان می‌کند: مشکل اصلی در خصوص عدم ورود یا استفاده از کارشناسان محیط زیست در بخش‌های مختلف دولتی و غیردولتی نداشتن نگاه سیستمی به موضوع محیط زیست است، در واقع هر یک از بخش‌های مختلف با نگاه و تخصص خود تلاش می‌کنند به حل مشکل بپردازند، در حالی که از چالش‌های تأثیرگذار بر اجرایی شدن راه حل‌ها آگاهی ندارند.
وی ادامه می‌دهد: در رشته‌هایی که موضوع آنها بین رشته‌ای نباشد صرفاً مطالب مرتبط با آن موضوع تخصصی به دانشجویان آموزش داده شده است، بنابراین کارشناسان آنها نگاه جامعی نسبت به چالش‌ها در حوزه اجرا و تأثیرگذاری دیگر عوامل ندارند. تا زمانی که این نگاه تک بعدی و بخشی‌نگر را رها نکنیم دیدگاه ما به کارشناسان محیط زیست و الزام حضور آنها در سیستم را نمی‌توانیم تغییر دهیم.
این کارشناس تنوع زیستی می‌گوید: از دیگر مشکلات این حوزه نیز عدم ارتباط مؤثر بین حوزه‌های دانشگاهی و اجرایی در کشور است. به طوری که کارشناسان فارغ‌التحصیل از دانشگاه عملاً هیچ آشنایی با سیستم اجرایی که به میزان زیادی با فضای دانشگاهی متفاوت است، را ندارند. پس برای حل این مشکل ابتدا باید به حل دو موضوع و نگاهی که بیان شد، پرداخته شود.
توسعه پایدار بر کمترین آسیب تاکید می‌کند
وی اضافه می‌کند: توسعه پایدار باید بر اساس اصول و قواعد آمایش سرزمین و همراه با گزارش‌های ارزیابی اثرات باشد. موضوع توسعه پایدار بر روی پایدار بودن توسعه بدون آسیب به محیط زیست یا با کمترین آسیب ممکن تاکید می‌کند. در واقع هرگونه توسعه‌ای که در آینده نتواند به روند فعالیتی خود به هر دلیلی ادامه دهد و یا اینکه ضرر و زیان‌های جبران ناپذیری را به محیط زیست و منابع طبیعی وارد کند، یک توسعه ناپایدار محسوب می‌شود.
شیخی ادامه می‌دهد: در واقع پایداری رکن اصلی خروج از بحران‌های محیط زیستی است، اگر به این مسئله توجه و اهمیت داده نشود نه تنها پروژه‌های عمرانی و توسعه‌ای ما مقرون به صرفه نبوده است بلکه هزینه‌های زیادی را به دولت و ملت تحمیل خواهد کرد. وقتی توسعه به صورت پایدار انجام شود، از ظرفیت‌های بومی و طبیعی حداکثر استفاده شده است و کمترین فشار را بر روی منابع زیستی خواهد داشت، بنابراین باید به این اصول پایبند باشیم تا از بسیاری از بحران‌ها دور بمانیم.
وی ادامه می‌دهد: رسانه‌ها به دلیل قدرت ارتباطی می‌توانند در انعکاس نظرات تخصصی و مقابله با محتواها و خبرهای زرد منتشر شده در فضای مجازی نقش ارزشمندی ایفا می‌کنند. در واقع رسانه‌ها با جهت دهی درست به روند مطالبات عمومی و نظرات متخصصان می‌توانند در اجرایی شدن توسعه پایدار و برون رفت از بحران‌های محیط زیستی نقش مهمی ایفا کنند. امروزه حضور هر چه بیشتر رسانه‌های متعهد می‌تواند بزرگترین سرمایه برای کشور باشد همچنین در بخش آگاهی عمومی و انتشار نتایج اقدامات اثربخش می‌توانند در راستای رسیدن به توسعه پایدار و حل مشکلات محیط زیست گام‌های اساسی بردارند.
آگاهی و مطالبه‌گری راه عبور از بحران‌های محیط زیست
این کارشناس ارشد محیط زیست تصریح می‌کند: برای نجات محیط زیست باید آگاهی‌های فردی و جمعی در خصوص اهمیت حفاظت از محیط زیست و راهکارهای برون رفت از آنها افزایش یابد، باید علاوه بر مطالبه‌گری درست در خصوص حفاظت از محیط زیست با استفاده از نظریه‌های منتشر شده از سوی متخصصان به سوی افزایش آگاهی‌های خود و فرزندان خود در خصوص محیط زیست حرکت کنیم.
وی اظهار می‌کند: لازم است بخشی از زمان و تخصص خود را در اختیار گروه‌ها و انجمن‌های داوطلبانه فعال در حوزه محیط زیست بگذاریم و آنها را در این مسیر همراهی کنیم. از فعالیت‌های آموزشی و ترویجی در حوزه محیط زیست در شبکه‌های اجتماعی حمایت کرده و خود نیز در آنها حضور داشته باشیم. به فعالیت‌های کارآفرینی در حوزه محیط زیست کمک کرده و از آنها حمایت کنیم. همه این اقدامات فردی و جمعی نقش بسزایی در جهت حل مشکلات محیط زیست ایفا خواهد کرد و ما برای عبور از بحران‌های محیط زیست نیاز به آگاهی و مطالبه‌گری درست در خصوص توسعه پایدار را داریم.
بی‌توجهی به نظرات کارشناسان محیط زیست
حمیدرضا میرزاده فعال محیط زیست در خصوص اهمیت به‌کارگیری و استخدام افراد متخصص در سازمان محیط زیست به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: طبیعی است که افراد متخصص باید در سازمان‌های تخصصی مشغول به کار شوند و با توجه به ظرفیت افراد پذیرش شوند اما میزان خروجی دانشگاه‌ها در رشته‌های مرتبط با محیط زیست زیاد و ظرفیت سازمان حفاظت محیط زیست نسبت به تعداد فارغ‌التحصیلان اندک است، کل ظرفیت سازمان در تهران ۷۰۰ نفر و در کشور هفت هزار نفر است.
وی خاطر نشان می‌کند: نظر کارشناسان محیط زیست در مسائل مختلف در نظر گرفته نمی‌شود که این امر علت‌های بسیاری دارد متأسفانه نگاه بلندمدت به توسعه نداریم و در بهترین حالت برنامه‌های توسعه در بازه زمانی پنج ساله نوشته می‌شود و در مجلس به تصویب می‌رسد که در اکثر اوقات هم بیشتر آنها به مرحله اجرا نمی‌رسد و مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در این جریان نقش دارد.
دیدگاه اقتصاد با دیدگاه‌های محیط زیستی مخالف است
این فعال محیط زیست اضافه می‌کند: کارشناسان محیط زیست نگاه بلندمدت به موضوع توسعه دارند، یکی از دلایل نادیده گرفتن کارشناسان محیط زیست همین مسئله است، مورد دیگر بازار کار و فرصت شغلی است، زمانی که دیدگاه‌های توسعه متفاوت است این موضوع سبب می‌شود کارشناسان مصرف کننده سرمایه و ثروت باشند و در کوتاه مدت نمی‌توانند تولیدکننده باشند مشاغلی که مناسب این افراد باشد در جامعه نداریم بنابراین بیکاری این قشر در جامعه افزایش می‌یابد.
وی تصریح می‌کند: دیدگاه اقتصاد با دیدگاه‌های محیط زیستی مخالف است و این موضوع یکی از ایرادات مهم است که بخشی مربوط به کارشناسان محیط زیست و بخشی مربوط به نگاه توسعه است که این موضوع را پیچیده می‌کند اگر کارشناسان محیط زیستی نگرش تولید ثروت داشته باشند این اتفاق رخ نمی‌دهد در کشورهای اروپایی فعالیت‌های بسیاری انجام شده است مالیات برای پلاستیک دریافت می‌کنند و با کاهش مصرف انرژی، انرژی‌های جدید تولید می‌کنند.
میرزاده اظهار می‌کند: زمانی که کارشناسان محیط زیست صاحب قدرت شوند و بیاموزند که ثروت تولید کنند بخشی از این جریان منجر به حفاظت بهتر از محیط زیست می‌شود البته با تنها حفاظت نمی‌توان ثروت تولید کرد اما با آن ثروت می‌توان حفاظت را انجام داد در کشور متأسفانه نگاه دولت کلی است و از خصوصیات فرهنگی نشأت گرفته است و در چند دهه اخیر توسعه را کوتاه مدت و سریع ارزیابی کردیم.
نظر شما