به گزارش خبرنگار ایمنا، شهرها در گذشته دارای شخصیت و هویتی منحصر به فرد بوده‌اند؛ آنچه که امروزه از شهر استنباط می‌کنیم از هم پاشیدگی ساختارهای هویتی در شهر است؛ شهرها واقعیتی شکل گرفته توسط عموم مردم یک جامعه و محصول اراده ساکنین آن است. فرایند شکل‌گیری شهر با توجه به تفکرات عمومی، برخاسته از فرهنگ و باورهایی است که برای ساکنان آن دارای ارزش باشد. این تفکرات حاصل تعاملات اجتماعی و حیات مدنی در شهر است و هویت شهر نامیده می‌شود. هویت را می‌توان یکی از مؤثرترین نقاط اتصال عاطفی بین شهر و شهروندان قلمداد کرد که آرامش شهروندی در بستر شهر و در محیط شهری تحقق می‌یابد.
کلانشهر اهواز دارای نمادهای هویتی زیادی است که هر کدام به نوبه خود می‌تواند معرف بخشی از تاریخ، فرهنگ و شرایط اجتماعی زندگی مردم باشد؛ در این راستا برای آگاهی از تأثیر فرهنگ و هنر بر هویت کلانشهر اهواز با «سمانه شاه‌ولی، کارشناس ارشد هنر و پژوهشگر هویت شهری» به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید؛
فرهنگ و هنر در هویت بخشیدن به یک شهر تا چه اندازه تأثیرگذار است؟
هنجارها و ضوابط حاکم بر شهرسازی، رفتارها و مناسبات شهروندی مبتنی بر اصول، قواعد و سیاست‌هایی است که در فرهنگ هر جامعه ریشه دارد. فرهنگ، ارزش‌ها و باورها نقش بسیار بزرگی در رویکرد رفتار انسانی و تأثیر بسزایی در پیشرفت و توسعه و یا رکود جوامع دارد.
اگر فرهنگ را مجموعه‌ای از ارزش‌ها، عقاید، سنت‌ها و رسوم و جز آن دانست که در خدمت تعیین هویت و بهم پیوستن یک گروه است، باید گفت که فرهنگ بر نحوه فکر و عمل افراد در گروه تأثیر می‌گذارد و تأثیر مهمی بر نحوه رفتار گروه به عنوان یک کل دارد، فرهنگ بر پیامدهای اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و سایر جوانب تأثیر گسترده دارد. بنابراین اهمیت فرهنگ در دو جنبه خلاصه می‌شود: نخست جایگاهی که در هویت و موجودیت جامعه دارد و دیگری نقشی که در پیشرفت جوامع ایفا می‌کند.
چگونه می‌توان با غنا بخشیدن به فضاهای فرهنگی و هنری در فضای شهری آنها را به عنوان یک مؤلفه در هویت شهری قلمداد کرد؟
شهر کانون اصلی و میراث دار عواطف احساسی، اجتماعی و فرهنگی شهروندان است. بسیاری از کشورها و شهرها بدون توجه به فرهنگ و هنر، مواهب طبیعی و صنعتی را به عنوان بن مایه هویت شهری خود قرار داده‌اند، اما با پیشرفته‌تر و متمدن شدن بشریت و شهرنشینی نقش فرهنگ و هنر در هویت سازی مکانی پررنگ‌تر می‌شود. فضاهای فرهنگی و هنری مکانی برای گذران اوقات خوش و اشتغال ذهنی شهروندان است که این روزها در اهواز مورد بی‌مهری قرار گرفته است، در واقع اکنون فضاهای فرهنگی و هنری به مکان‌های کم رونقی تبدیل شده که شهروندان با حضور در آنها احساس بی‌هویتی و عدم تعلق خاطر دارند.
ایجاد فضاهای شهری در محیط موجود برای گذران اوقات فراغت به ویژه برای جوانان و ارتباط دادن این مکان‌ها به خصوص معماری داخلی با هویت تاریخی، فرهنگی شهر می‌تواند سبب یادآوری هویت فراموش شده شهر به جوانان باشد، مهمترین عنصری که می‌توان در غنا بخشیدن به مکان‌های فرهنگی و هنری مؤثر باشد این است که فضایی ایجاد شود که شهروندان در آن احساس نزدیکی و آشنایی داشته باشند.
پتانسیل فرهنگی و هنری کلانشهر اهواز برای ارتقای هویت شهری کدام است؟
برای شناخت پتانسیل‌های فرهنگی و هنری اهواز نیاز به تجسس زیادی نیست چرا که اماکن و بناهای با ارزش از پل‌های احداث شده بر رود کارون گرفته تا ابنیه تاریخی و سبک معماری در بازار شهر؛ همه و همه گویای قدمتی دیرینه و اصالت فراموش نشدنی اهواز است. استفاده از فرم هلال در ساخت و طراحی ساختمان‌ها که از دوران ساسانیان در این خطه کاربرد داشته؛ پل‌های احداث شده بر کارون به ویژه پل‌های قدیمی‌تر که در جان و خاطرات مردمان بومی و غیربومی بخشی از خاطرات و هویت آنها محسوب می‌شود، از سفیدی پل سفید تا سیاهی پل سیاه هرکدام گویای داستان‌های تلخ و شیرینی است که برای مردمان این شهر آشناست.
اماکن تاریخی با قدمت دیرینه چون هتل قو، خانه ماپار، دانشکده ادبیات، دانشگاه شهید چمران و میادینی چون میدان مولوی، فلکه ساعت و فلکه سنگر، پتانسیل‌های فرهنگی از جمله وجود قومیت‌های متنوع در این شهر از جمله فارس، بختیاری، عرب، صبی مسیحی و آشوری، با آداب و سنن مخصوص به خود و سبک گویش یا زبان هر کدام؛ پتانسیل‌های جغرافیایی از نظر قرارگیری بخش مهمی از رود کارون در این منطقه، بافت پوشش گیاهی آن چون نخل‌های سر به فلک کشیده و درختان کهور از جمله پتانسیل‌های تاریخی، فرهنگی و هنری کلانشهر اهواز است.
برای هویت بخشی به فضای شهری اهواز و تبدیل آن به جلوه‌گاهی از فرهنگ و هنر چه باید کرد؟
توجه بیشتر به پتانسیل‌های فرهنگی، تاریخی و هنری شهر که نقش ویژه‌ای در هویت آن دارند، احیا اماکن تاریخی که سال‌هاست متروکه مانده است و در معرض فرسایش و تخریب‌اند که خوشبختانه در چندسال اخیر اقداماتی در این راستا شکل گرفته چون احیای خانه ماپار یا هتل قو که در آبان ۱۴۰۰ با همکاری فعالان اجتماعی و مالک آن احیا شده و در معرض دید عموم قرار گرفته است، توجه ویژه به پتانسیل‌های هویتی در راستای زیباسازی شهر، دیوارها و معابر شهری، زیرگذرها، مبلمان‌های شهری و المان‌ها، برگزاری نمایشگاه‌ها، بازارچه‌ها و تجمعات فرهنگی تفریحی در مکان‌ها و میادین تاریخی به منظور زنده نگاه داشتن آیتم‌های هویتی شهر، فرهنگ‌سازی از راه‌های مختلف چون بیلبوردهای شهری، تبلیغات تلویزیونی و انواع رسانه‌های جمعی در راستای حفظ و احترام به قومیت‌ها و مشاهیر آنها، نوع لباس و سبک پوشش و گویش و بسیاری موارد دیگر که می‌توان از آنها برای تبدیل اهواز به یک شهر با هویت فرهنگی و هنری استفاده کرد.
بحران هویت و عدم هویت سازی فرهنگی چه عواقبی می‌تواند داشته باشد؟
بحران هویت در شهروندان نه تنها خود یکی از عوامل آسیب‌زای اجتماعی بلکه دارای پیامدهای منفی نیز است که می‌توان به بحران آسیب‌های اجتماعی از قبیل بحران اعتیاد، طلاق، بزهکاری و انواع انحرافات اجتماعی اشاره کرد؛ از این جهت که سیستم کنترل درونی (فرد) و سیستم کنترل بیرونی (اجتماعی) دچار اضمحلال و فرد دچار یک نوع ناهنجاری و یا حتی بی هنجاری می‌شود، فرار مغزها، بیکاری، آموزش و پرورش، از آن جهت که فرد را که به لحاظ درونی دچار اضمحلال می‌کند و بی هدفی، رخوت، سستی و انزوا را بر او مستولی می‌سازد، مهاجرت و حتی محیط زیست، از آن جایی که محیط پیرامونی افراد را با مشکل مواجه کرده، امنیت روانی فرد را مضمحل می‌کند. از طرفی هویت دینی که ریشه در فطرت آدمی دارد، می‌تواند با تکوین و شکوفایی‌اش پیامدهای مثبتی در حوزه‌های فردی و اجتماعی به دنبال داشته باشد.
نظر شما