آگاهی، عامل مؤثر در پیشگیری از ایدز

به گزارش خبرنگار ایمنا، ایدز تا به حال جان میلیون‌ها انسان را گرفته است و در سرتاسر جهان هر ساله میلیون‌ها انسان به ویروس HIV آلوده می‌شوند و تاکنون هیچ راهی برای درمان قطعی آن پیدا نشده است. اعتقاد دانشمندان بر این است که در ابتدا HIV از یک ویروس مخصوص شامپانزه‌ها در غرب آفریقا در دهه ۱۹۳۰ به وجود آمده و زمانی که انسان‌ها، شامپانزه‌ها را برای گوشت شکار می‌کردند به انسان منتقل شده است. طی چند دهه، ویروس به آرامی در سراسر آفریقا و سپس به سایر نقاط جهان گسترش یافت. اوایل دهه ۱۹۸۰، زمانی که انواع نادر پنومونی، سرطان و سایر بیماری‌ها به پزشکان گزارش شد، جهان از HIV و ایدز نیز مطلع شد.

در سال ۱۹۸۷ اولین داروی ضد رتوویروسی برای درمان ساخته شد و از سال ۱۹۸۸ اولین روز دسامبر را روز جهانی این بیماری نامیدند. در سال ۱۹۹۱ روبان قرمز نماد بین‌المللی آگاهی ایدز شناخته شده و به‌عنوان نماد محبت برای افراد مبتلا آن و مراقبین آن‌ها معرفی شد.

HIV ویروس نقص ایمنی انسان

HIV به معنای ویروس نقص ایمنی انسان است. این ویروس می‌تواند از طریق برخی از ترشحات بدن فرد آلوده به ویروس به فرد سالم منتقل شود. معمولاً آلودگی به این ویروس مدت‌ها پیش از بروز علائم بیماری روی می‌دهد. این ویروس با از بین بردن سلول‌های مهم بدن به نام لنفوسیت‌های T که با بیماری و عفونت مبارزه می‌کنند، سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند.

هنگامی‌که تعداد لنفوسیت‌های T در فرد آلوده به HIV تا حد معینی سقوط کند، شخص مستعد ابتلاء به مجموعه‌ای از بیماری‌ها می‌شود که در حالت معمول، بدن توان مهار کردن آن‌ها را دارد. عفونت HIV بدون درمان، می‌تواند منجر به ایدز (نشانگان اکتسابی کمبود ایمنی) شود. افرادی مبتلا به ایدز، سیستم ایمنی بسیار آسیب‌دیده دارند که باعث عفونت‌های شدید می‌شود و درنهایت امکان منجر شدن عفونت به مرگ وجود دارد.

ایدز، عفونتی مزمن

ایدز عبارت است از مجموعه نشانه‌ها که به علت عفونت مزمن HIV ایجاد شده‌اند. در این مرحله پس از یک دوره طولانی که حتی می‌تواند بیش از ده سال طول بکشد، ویروس زیاد شده و با کاهش تعداد لنفوسیت‌های T CD۴+، سطح ایمنی فرد سقوط کرده و مستعد ابتلاء به عفونت‌های فرصت‌طلب است. فاصله ابتلاء به بیماری تا زمان آشکار شدن علائم آن دوره کمون یا نهفتگی بیماری نامیده می‌شود. دوره نهفتگی در بیماری ایدز بسیار متغیر بوده و به طور متوسط حدود ۱۰ سال طول می‌کشد در صورتی که فردی در مرحله نهفتگی می‌تواند عفونت را به افراد دیگر منتقل کند.

الگوی شایع در بیماران مبتلا به HIV

سیر عفونت اچ‌آی‌وی در بیماران ممکن است متغیر باشد، اما الگوی شایعی در بیماران دیده می‌شود. از زمان ورود ویروس به بدن تا ورود به مرحله عفونت پیشرفته اچ آی وی، بیمار مراحل مختلف تحت عنوان سندروم حاد، دوره بدون علامت و بیماری آشکار بالینی را طی می‌کند.

در سندروم حاد HIV حدود سه تا شش هفته اچ‌آی‌وی بعد از تماس با ویروس، بیمار علائم بالینی مشابه یک سرماخوردگی یا آنفولانزا شامل تب، سردرد، زکامی و تورم غدد لنفاوی را تجربه می‌کند. این علائم تنها در ۵۰ تا ۷۰ درصد بیماران مشاهده می‌شود. در این دوره تعداد ویروس در خون بسیار بالاست. طی یک تا سه هفته پاسخ ایمنی در بدن ایجاد شده و بار ویروس کاهش می‌یابد. علائم بالینی این مرحله پس از مدتی حدود حداکثر دو ماه از زمان ورود ویروس فروکش کرده و بیمار وارد مرحله بدون علامت نهفتگی بیماری می‌شود.

پس از عفونت اولیه، تکثیر ویروس و تغییرات ایمیونولوژیک ویژه اچ‌آی‌وی، اغلب بیماران یک دوره نهفته را تجربه می‌کنند که سال‌ها طول می‌کشد و شخص آلوده به ویروس در ظاهر سالم به نظر می‌رسد. طی این دوره سیستم ایمنی تخریب شده که این تخریب با کاهش تعداد سلول‌های CD۴ همراه است و بیماری در حال پیشرفت است.

علائم ابتلاء به HIV

تخریب پیشرونده سیستم ایمنی که در اغلب بیماران رخ می‌دهد، سرانجام به بیماری آشکار بالینی با علائم و نشانه‌های بیماری زمینه‌ای و یا عفونت‌ها و بدخیمی‌های فرصت‌طلب می‌انجامد.

علائم آشکار بالینی بیماری ایدز شامل کاهش وزن بدون توجیه، عفونت مکرر دستگاه تنفس فوقانی مانند سینوزیت، برونشیت، اوتیت مدیا، فارنژیت، علائم پوستی مانند زخم‌های مکرر دهانی، درماتیت، اسهال مزمن بیش از یکماه، تب بیش از یک ماه، برفک دهانی، سل ریوی در یکسال اخیر و یا سل خارج ریوی، عفونت‌های باکتریایی شدید شامل باکتریمی، پنومونی، مننژیت، عفونت مفصل، در گیری‌های مغزی، هرپس یا تبخال تناسلی مزمن بیش از یک ماه می‌شود. البته علائم ذکر شده را نمی‌توان به طور قطع علائم ابتلاء به اچ‌آی‌وی یا ایدز دانست و این امر معمولاً مستلزم آزمایش اچ‌آی‌وی است.

راه‌های انتقال ویروس HIV به فرد سالم

ویروس HIV از طریق خون وفراورده‌های آن، تزریق مشترک، انتقال از مادر به جنین و تماس جنسی منتقل می‌گردد. هر گاه خون فردی آلوده به ویروس باشد در صورتی که به خون فرد دیگری وارد شود می‌تواند بیماری را انتقال دهد. این حالت ممکن است در زمان انتقال خون اتفاق بیفتد اما توجه به این نکته ضروری است که در حال حاضر در تمام کشورهای دنیا، تمام خون‌های اهدایی از نظر احتمال آلودگی به ویروس HIV ارزیابی می‌شوند و در صورت آلوده بودن استفاده نمی‌شوند اما به هر روش دیگری اگر خون آلوده به ویروس وارد خون فرد سالم شود می‌تواند آلودگی را منتقل کند که این حالت در زندگی روزمره و معمولی با رعایت اصول بهداشتی بندرت اتفاق می‌افتد.

هر جسم برنده و نوک تیزی که آغشته به خون آلوده به ویروس HIV هستند در صورتی که موجب ایجاد خراش یا بریدگی در بدن فرد سالم شود می‌تواند سبب انتقال بیماری شوند؛ لذا اعمالی مانند خالکوبی، حجامت، سوراخ کردن گوش، ختنه، اعمال جراحی و خدمات دندانپزشکی اگر با وسایل غیر استریل و آلوده بخون انجام شود از راه‌های انتقال بیماری هستند.

ویروس HIV خارج از بدن با مواد ضدعفونی کننده و حرارت سریعاً از بین می‌رود. از آنجا که اغلب معتادین تزریقی رعایت اصول بهداشتی را نمی‌کنند و از یک سرنگ و سوزن تعداد زیادی به صورت مشترک استفاده می‌کنند، خطر انتقال ویروس در این گروه بسیار زیاد است و یکی از شایع‌ترین راه‌های انتقال در بعضی کشورها از جمله ایران اعتیاد تزریقی است.

یکی دیگر از مایعات بدن که حاوی تعداد زیادی گلبول سفید است ترشحات جنسی است. ترشحات جنسی در فرد آلوده به ویروس HIV آلوده است و در صورت وارد شدن این ترشحات به مخاط تناسلی فرد سالم، می‌تواند باعث انتقال ویروس شود. خطر انتقال ویروس از مرد به زن دو و نیم برابر است. وجود عفونت‌های دیگر دستگاه تناسلی خطر این انتقال را افزایش می‌دهند و انتقال جنسی ویروس HIV در بسیاری از کشورهای دنیا از شایع‌ترین راه‌های انتقال است. بیشترین احتمال انتقال از مادر آلوده به کودک در اواخر زمان بارداری، به ویژه هنگام زایمان و شیردهی اتفاق می‌افتد.

مسیر ورود ویروس از قسمت‌های مختلف بدن مانند منفذ سر آلت تناسلی مرد، مقعد، خراش‌های پوستی، زخم‌های باز، التهاب در لثه و …می باشد. انتقال از فرد آلوده در صورت استفاده از روش‌های پیشگیری طبیعی و کاندوم به حداقل می‌رسد. رعایت بهداشت جنسی، داشتن سبک زندگی سالم و اخلاقی مطلوب گام مهمی در کاهش انتقال و ابتلاء به این نوع بیماری‌های خطرناک است.

عدم پذیرش مطلوب و درک صحیح از بیماران مبتلا به HIV

بیماری ایدز از معدود مشکلاتی است که اجتماع حال حاضر پذیرش مطلوبی از مبتلایان به آن ندارد. دیده تحقیرآمیز و عدم اطلاع از بیماری، منجر به پیشرفت بیماری است. با الگوسازی و روان درمانی مناسب باید همراه این بیماران بوده و در بهبود سریع‌تر و بازگشت به زندگی عادی از مبتلایان به این بیماری حمایت کنیم.
ویروس ایدز از طریق تماس‌های عادی مانند کار کردن با یکدیگر، هم صحبت شدن، همسفر بودن، دست دادن، بوسیدن، روابط اجتماعی مانند سوار شدن به اتوبوس و تاکسی سرایت نمی‌کند و از طریق استفاده از حمام عمومی، استخر، توالت، لباس، پوشاک، پتو و رختخواب قابل انتقال نیست. همچنین عطسه، سرفه و نیش حشرات نیز نمی‌تواند باعث انتقال آلودگی به شخص سالم شود.

درمان قطعی ایدز در راه است

پژوهشگران انگلیسی به تازگی موفق شدند با استفاده از روش‌های جدید بیماری ایدز را درمان کنند. مارک ساموئل مدیرکل سازمان بین‌المللی تحقیقات پزشکی اعلام کرده است که درمان قطعی ایدز در راه است. ویروس سیستم دفاعی بدن را مختل می‌کند و با گلبول‌های سفید ادغام می‌شود، در نتیجه سیستم ایمنی بدن به جای مبارزه با ویروس، به عنوان تبدیل کننده آن وارد عمل شده و درمان را مشکل می‌کند. درمان جدید ضد ویروسی یا anti-retrovial نام دارد. این درمان به ویروس‌های HIV حمله کرده و مانع تولید گلبول‌های مخفی می‌شود.

درمان جدید در دو مرحله تزریق واکسن برای کشف گلبول‌های آلوده در خون و تجویز داروی فورینوستات انجام می‌شود. این دارو گلبول‌های مخفی آلوده به ویروس را شناسایی و از بین می‌برد. پژوهشگران آلمانی فرانک بوخهولتس و یوآخیم هاوبر در طی آزمایشاتی آنزیمی تولید کرده‌اند که به کمک آن می‌توان سلول‌های آلوده به ویروس ایدز را از سایر سلول‌ها جدا نمود و این گام بزرگی در درمان قطعی بیماری ایدز است. همچنین محققان بریتانیایی اعلام کردند که در حال دست‌یابی به روش جدیدی برای درمان ایدز هستند که در آن سه مرحله تجویز داروهای ضد بازگشت بیماری برای از بین بردن سلول‌های لنفاوی آلوده و جلوگیری از تکثیر آنها، بهبود سیستم ایمنی و مشخص شدن علائم حیاتی امیدوار کننده در فرد آلوده و خارج کردن سلول‌های آلوده از خون با استفاده از دارو انجام می‌شود.

درمان با استفاده از سه داروی مهم و روش Late therapy نیز یکی از روش‌های درمان این بیماری ویروسی است که در حال حاضر از آن در ایران استفاده می‌شود. در این روش به منظور پیشگیری از عود عفونت و مقابله با آن، داروهای آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. اولین قدم در درمان این بیماری، آگاه‌سازی بیمار نسبت به اقدامات پزشکی و روان درمانی است. پس از شروع درمان بعد از یک ماه تقریباً علائم بهبود دیده خواهد شد. داروهای ضد ویروسی مانند زالسی تابین، زیدوودین، استاوودین و داروهای مهارکننده پروتئاز جهت به تأخیر انداختن پیشرفت بیماری تجویز می‌شود.