به گزارش خبرنگار ایمنا، در حالی که زاینده‌رود، شاهرگ حیاتی شکل‌گیری تمدن اصفهان و جریان آن حیات بخش این شهر و در آخر حیات بخش تالاب بین‌المللی گاوخونی بوده است، در ۲۰ سال اخیر به رودخانه موقتی تبدیل شده و جاری نبودن آن در ۱۰ سال اخیر نه تنها خشکی تالاب بین‌المللی گاوخونی را به دنبال داشته، بلکه اصفهان را با پدیده‌های زیست محیطی از جمله آلودگی هوا و فرونشست زمین مواجه کرده است.
تا سال گذشته آب سد زاینده‌رود در پاییز برای کشت پاییزه کشاورزان رهاسازی می‌شد تا بخشی از معیشت آنان که حقابه‌دار آب رودخانه زاینده‌رود هستند تأمین شود، اما امسال با توجه به کاهش قابل توجه بارندگی‌ها و در پی آن کاهش حجم آب پشت سد نه تنها وعده‌ای برای رهاسازی آب برای کشت پاییزه داده نشد، بلکه بارها تاکید شد که امکان رها سازی آب وجود ندارد.
اما کشاورزان معتقدند جریان طبیعی زاینده‌رود خود می‌تواند مصارف طبیعی آن را هم تأمین کند و در آنچه اکنون خشکی این رودخانه را به دنبال داشته در واقع سو مدیریت بر حوضه آبریز زاینده‌رود است، موضوعی که پس از اعتراضات گسترده کشاورزان اصفهانی در دو هفته اخیر و تحصن آنان در بستر خشک زاینده‌رود و در پی آن هم صدایی هزاران نفر از مردم اصفهان با کشاورزان در روز جمعه (۲۸ آبان ماه)، مسئولان کشوری را هم به آنجا رساند که وزیر نیرو از مردم اصفهان عذر خواهی کرده و رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود در گفت و گو با خبر صدا و سیما سو مدیریت این حوضه را تأیید کرد.
کشاورزان خواهان جریان دائمی زاینده‌رود هستند
یکی از کشاورزان اصفهانی که بیش از ۱۰ روز است در بستر زاینده‌رود به اعتراض نشسته است به خبرنگار ایمنا می‌گوید: ما کشاورزان اصفهان امروز برای احقاق حقوق گذشته در اینجا حضور یافته‌ایم. تا کنون کسی به خواسته ما رسیدگی نکرد، مردم اصفهان با آرامش از کشاورزان حمایت کردند و از دولت خواستند تا آب در زاینده‌رود جاری شود. اگر آب در زاینده‌رود جاری شود، گرانی را می‌توان تحمل کرد، آب باید برای همیشه و دائمی در رودخانه جریان یابد.
وی اضافه می‌کند: مردم اصفهان انقلاب و کشور خود را دوست دارند، این افراد خانواده شهدا ایثارگران و کشاورزان هستند و خواستار آن هستند که آب زاینده‌رود جاری شده و دیگر شاهد چنین تجمعاتی نباشیم.
حق کشاورزان از هزاران سال گذشته مشخص بوده است
کشاورز مسن دیگر می‌گوید: بیش از ۲۲ سال است هر سال به نحوی سهم کشاورزان از زاینده‌رود کاسته شده و بیش از ۱۰ سال است آب رودخانه زاینده‌رود خشک شده است. زمین‌های ما خشک شده و فرونشست هم در آن مشاهده می‌شود.
کوه‌ها و بیابان‌ها در ازای خشکی دشت‌های زاینده‌رود آباد شده است
به گفته آقای کریمی، آب رودخانه زاینده‌رود با برق رایگان به کوه‌ها پمپاژ می‌شود، کوه‌ها آباد شده و بهترین آبرفت‌های زاینده‌رود از جمله رودشتین، غرب اصفهان و جی کویر شده است. باید از این کار جلوگیری شود، ۲۲ سال است آب زاینده‌رود به بهانه شرب به یزد منتقل شده و در صنایع موزائیک سازی و سرامیک این شهر مصرف می‌شود. اصفهانی‌ها رضایت ندارند این آب با این شیوه منتقل شود. از مردم اصفهان تشکر می‌کنم که فقط از آب زاینده‌رود و حقابه کشاورزان دفاع می‌کنند، اما اجازه نمی‌دهیم برخی غرض‌ورزی‌های شخصی خود را در این بین مطرح کنند و از اعتراض کشاورزان سو استفاده کنند.
همچنین یکی از شهروندان اصفهانی که کتاب شیخ بهایی را در دست دارد، سند دست‌نویس طومار شیخ بهایی که در این کتاب به چاپ رسیده است را به خبرنگار ایمنا عرضه می‌کند و می‌گوید: بر اساس طومار شیخ بهایی که یک سند تاریخی بوده و اصل آن در اداره ثبت اسناد اصفهان موجود است از ۵۰۰ سال گذشته کشاورزی در اصفهان به وسیله مادی‌ها انجام می‌شده و چاه‌ها در ۴۰ سال اخیر حفر شده است. پیش از سال ۵۷، در جانمایی صنایع استان اشتباه رخ داده است، بیشترین آب در این بخش‌ها استفاده می‌شود که سو مدیریت هم در آن بی تأثیر نبوده است.
برداشت اضافه از آب و انتقال آب به سایر شهرها از جمله علل خشکی زاینده‌رود
وی ادامه می‌دهد: برداشت اضافه از آب و انتقال آب به سایر شهرها هم منجر به خشکی زاینده‌رود شده است، برخی افراد معتقدند سدسازی اشتباه است، زاینده‌رود ۷۰۰ سال گذشته به تالاب گاوخونی ریخته و از کرمان سر در می‌آورده است. دخالت بشر در طبیعت منجر به تغییرات اقلیمی شده است. مشکل فعلی از مدیریت ۲۰ سال اخیر ایجاد شده است.
حتی توان تأمین نیاز معیشت خانواده خود را نداریم
پیرمرد کشاورز دیگر به خبرنگار ایمنا می‌گوید: ما برای آب اینجا هستیم، من کشاورزی هستم که ۱۰ هکتار زمین دارم اما آب ندارم. مجبور به فروش دام‌های خود شده‌ایم و حتی توان تأمین نیاز معیشت خانواده خود را نداریم.
کشاورزان برای احیا حقابه تجمع کرده و قصد آشوب ندارند
فرزند این کشاورز به خبرنگار ایمنا تاکید می‌کند: ۲۲ سال است آب نداریم و این آب به دیگران فروخته شده است، وعده‌های زیادی در این سال‌ها به کشاورزان داده شده اما به هیچ‌یک از آنها عمل نشده است، کشاورزان برای احیا حقابه تجمع کرده‌اند و قصد آشوب ندارند، جاری بودن این آب به حیات زاینده‌رود گره خورده است، در شرق اصفهان کشاورزان به نان شب خود محتاج هستند که آسیب‌های زیادی را به دنبال داشته است. این در حالی است که این کشاورزان صاحب زمین بوده و هر کدام می‌توانستند برای صدها نفر اشتغال ایجاد کنند.
زنان کشاورز برای مطالبه حقابه خود چه می‌گویند؟
اما زنان کشاورزان هم از قافله مطالبه حقوق خود باز نماندند و دوشادوش مردان در سرما و گرما، گرد و خاک و آلودگی هوا و بارندگی، صحنه را ترک نکرده‌اند. یکی از این زنان که سالهاست ساکن شرق اصفهان بوده و همسر او کشاورز است به خبرنگار ایمنا می‌گوید: برای مطالبه حق ۲۲ ساله از دست رفته خود به اینجا آمده‌ایم، زندگی کشاورزان ویران شده است، توان فراهم سازی زمینه ازدواج فرزندانمان را نداریم، مردهای ما یک شغله‌اند و غیر از کشاورزی کار دیگری نمی‌توانند انجام دهند. حتی توان کارگری هم ندارند. حقابه‌ای که سال‌ها پیش پدران ما خرید کرده‌اند را از دولت می‌خواهیم. اگر دولت مصوبات ۹ ماده‌ای زاینده‌رود را اجرایی کند مطالبه دیگری نداریم. اگر آب نیست برای همه نیست، نباید صنعت، استان‌های دیگر و دیگر بخش‌ها از این آب بهره ببرند و آب به کشاورزان که حقابه دار آن هستند نرسد، مسئولان هم اعلام کنند کشاورزان نماز باران بخوانند.
عدالت برای همه محقق شود
خانم احمدی که جوان‌تر از سایرین است و دیگر زنان می‌گویند در شش ماهگی پدرش به شهادت رسیده است ادامه می‌دهد: حقابه این رودخانه مشخص است و ما خواهان تقسیم عادلانه آن هستیم، سرچشمه رودخانه آب دارد اما آب آن به وسیله لوله کشی‌ها منحرف شده است. زاینده‌رود نه تنها برای کشاورز، برای استان و ایران امری حیاتی است، ریه‌های اصفهان به زاینده‌رود گره خورده است، اگر این رودخانه جاری نشود اصفهان به ویرانه تبدیل می‌شود هم اکنون هم آثار فرونشست در همه خانه‌های ما مشخص است.
وی تاکید می‌کند: ما همان مردمی هستیم که برای بر پا بودن این نظام شهید داده‌ایم و اکنون حق خود را طلب می‌کنیم، اینکه به ما می‌گویند شغل خود را عوض کنید صحیح نیست، ما صاحب ملک و زمین و حقابه هستیم و باید عدالت برای ما هم برقرار شود.
پاسخگویی مسئولان در رسانه ملی
اما فریاد کشاورزان اصفهانی زمانی که مردم اصفهان هم با آنها هم صدا شدند بالاخره مسئولان کشور را بر آن داشت تا پاسخگوی آنها باشند و در همین رابطه هوشنگ ملایی، رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود در گفت‌وگوی ویژه خبری صدا و سیما اظهار می‌کند: یکی از مصوبات دولت ستاد احیا زاینده‌رود به ریاست معاون اول رئیس جمهور است که در سال‌های گذشته هم جلساتی برگزار کرده و تابلو منابع و مصارف حوضه زاینده‌رود در این جلسات تهیه شده است.
وی ادامه می‌دهد: در سال ۹۹ این ستاد برنامه و نقش راه زاینده‌رود را تصویب کرد، این نقشه راه در بهار امسال در شورای عالی آب هم مصوب شد که ابعاد گسترده‌ای در بخش‌های مختلف از جمله وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، صمت، سازمان محیط زیست و استانداری چهار استان دارد و هر کدام از این دستگاه‌ها بر اساس برنامه سازگاری با کم آبی کشور باید از این برنامه‌ها برای انجام مطالعات احیا زاینده‌رود اقدام کنند.
بخشی از مصوبات ۹ ماده‌ای زاینده‌رود اجرایی شده است
رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود می‌گوید: بخشی از مصوبات ۹ ماده‌ای زاینده‌رود اجرایی شده و بخش دیگر آن در زمان مناسب اجرا خواهد شد، معیشت کشاورزان هم از جمله این مصوبات بوده که نیازمند تدوین طرح و سیاست گذاری بوده است، اقدامات سخت افزاری و نرم افزای انجام شده در این حوضه بر اساس همین مصوبات بوده است.
ملایی اضافه می‌کند: در سال آبی گذشته با مصوبات کارگروه سازگاری با کم آبی استان چهار محال وظایفی بر عهده جهاد کشاورزی، نظام صنفی کشاورزان و آب منطقه‌ای این استان گذاشته شد که به کمک آن مصارف این استان انجام شد و همین اتفاق در استان اصفهان هم انجام شد و بخش عمده‌ای از مصارف غیر مجاز شناسایی شده و با همکاری دادستانی با آن برخورد شده و امسال هم این برنامه‌ها با دقت بیشتر اجرایی خواهد شد.
اجرای طرح تعادل بخشی آب در حوضه زاینده‌رود ضروری است
وی ادامه می‌دهد: علاوه بر نقشه راه زاینده‌رود، کارگروه سازگاری با کم آبی کشور تکالیفی برای استان‌های حوضه آبریز زاینده‌رود مشخص کرده است که ابلاغ شده و اجرایی شدن آن در حال پیگیری است. طرح تعادل بخشی آب در حوضه زاینده‌رود هم به منابع و مصارف این حوضه توجه دارد، نشست آب زیر زمینی هر ساله به بیش از ۶۰ سانتی متر یکی از معضلات این حوضه بوده و لازم است تعادل بخشی منابع کنترل شود.
رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود در بیان خشکسالی حاکم بر این حوضه آمار و ارقامی هم ارائه داد.
به گفته ملایی متوسط بارش دراز مدت در حوضه آبریز زاینده‌رود ۲۴۴ میلیمتر است، ۲۷ هزار کیلومتر مربع سطح حوضه بوده که ۹۰۰ کیلومتر آن در استان چهار محال و بختیاری و مابقی در استان اصفهان قرار گرفته است. سالانه ۸۰ میلیمتر از سطح آب زیر زمینی افت می‌کند و بیش از ۲۰۰ میلیون متر مکعب در بارش نرمال اضافه برداشت داریم که در شرایط غیر نرمال شدت خشکسالی بر افت سطح آب زیر زمینی می‌افزاید. علاوه بر این در دوره دراز مدت حدود ۱۴۵۰ میلیمتر در متوسط ۵۱ ساله در کوهرنگ بارش داشته‌ایم در ۱۰ سال اخیر این متوسط به ۱۲۷۳ میلیمتر کاهش یافته است، در سال آبی گذشته با ۵۸۳ میلیمتر کاهش در ایستگاه کوهرنگ ۸۲۲ میلیمتر بارش در این منطقه اتفاق افتاد. همچنین در ۵۰ سال اخیر متوسط دمای حوضه زاینده‌رود حدود دو درجه افزایش یافته است، بنابراین از سطح پوشش برفی مناطق کاسته شده که رواناب‌های ورودی به حوضه را از حدود یک و نیم میلیارد متر مکعب به حدود ۸۲۲ میلیون متر مکعب رسانده که تأثیر این کاهش‌ها در سفره‌های آب زیر زمینی اصفهان به شدت قابل مشاهده است.
چه اقداماتی تاکنون برای اجرایی شدن مصوبات ۹ ماده‌ای زاینده‌رود انجام شده است؟
وی درباره اقداماتی که تاکنون برای اجرایی شدن مصوبات ۹ ماده‌ای زاینده‌رود انجام شده است می‌گوید: وزارت جهاد کشاورزی برای اراضی حوضه زاینده‌رود که حدود ۲۰۰ هزار هکتار بوده الگوی کشت تدوین کرده است اما برنامه جامعه تغییر الگوی کشت هنوز پیاده سازی نشده و الگوی کشت فعلی این حوضه تغییرات کمی داشته است. در بخش عمده‌ای از اراضی این حوضه گندم کاشت می‌شود و کشت جایگزین برنج هنوز اجرایی نشده است، تغییر الگوی کشت نباید رد معیشت کشاورزان خلل ایجاد کند تا کشاورزان هم از این طرح‌ها استقبال کنند.
رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود تاکید می‌کند: در همین راستا شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده‌رود تشکیل شده و تا سال ۹۸ فعال بود، پس از آن دولت مصوب کرد کارگروهی با مدیریت معاون اول رئیس جمهور برای مسائل حوضه زاینده‌رود تشکیل شود که پس از آن هر دو کارگروه با یکدیگر ادغام شده و ذیل شورای عالی آب فعالیت می‌کند.
آبیاری نیمی از اراضی حوضه آبریز زاینده‌رود با روش آبیاری تحت فشار
ملایی با بیان اینکه میزان تبخیر در برخی مناطق حوضه زاینده‌رود زیاد است، ادامه می‌دهد: بر اساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، حدود ۵۰ درصد از اراضی کشاورزی این حوضه با روش آبیاری تحت فشار آبیاری می‌شود.
وی معتقد است: در حوضه زاینده‌رود علاوه بر تغییر الگوی مصرف، الگوی کشت هم باید تغییر کند، بخشی از اراضی که در گذشته توان آبیاری آن وجود داشته هم باید کاهش داده شود زیرا منابع آبی کاهش قابل توجهی داشته است، دوره خشکسالی بر این حوضه حاکم شده و امسال یکی از خشک‌ترین سال‌ها در حال تجربه است.
سرانه آب برای هر اصفهانی بسیار کمتر از میانگین کشوری است
رئیس حوضه آبریز زاینده‌رود با بیان اینکه در مدیریت حوضه آبریز زاینده‌رود غفلت‌هایی انجام شده است، می‌گوید: اکنون در استان اصفهان سرانه آب برای هر اصفهانی بسیار کمتر از میانگین کشوری است، همچنین در هر سال ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب در کل استان اصفهان برداشت می‌شود، که ۵۰ میلیون متر مکعب آن در صنعت مصرف می‌شود.
بیش از توان اکولوژیک بر رودخانه زاینده‌رود بارگذاری شده است
ملایی تصریح می‌کند: بیش از توان اکولوژیک بر رودخانه زاینده‌رود بارگذاری شده است که بحران آن در سال‌های ابتدایی به دلیل توان رودخانه مشخص نبوده است، خشکسالی ۱۰ سال اخیر و افزایش بارگذاری‌های منجر به بحران کنونی شده است، ابتدا باید از این بارگذاری‌های اضافه جلوگیری شود.
گزارش از: فرشته بابایی، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما