اعلام برنامه‌های «نوری»؛ از هدفمندسازی یارانه‌های آموزشی تا بازطراحی صندوق ذخیره فرهنگیان

به گزارش ایمنا، در مقدمه برنامه گزینه پیشنهادی وزارت آموزش و پرورش آمده است که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، نقشه جامع علمی کشور، نقشه مهندسی فرهنگی کشور و سایر اسناد بالادستی تعلیم و تربیت از جمله سیاست‌های کلی ابلاغی تحول در آموزش و پرورش، حاصل تلاش چندین ساله دانشمندان و نخبگان، صاحب‌نظران و خبرگان تعلیم و تربیت، استادان دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه و دست‌اندرکاران نهادهای قانونی کشور بوده که طراحی، تدوین و تصویب شده و از اعتبار بالایی برخوردارند.

در دو سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و سند ملی برنامه درسی تمام راهبردها و راهکارهای مبتنی بر اصول، مبانی و ارزش‌های اسناد و حتی رهنامه تحول بنیادین آموزش و پرورش به صورت عرضی و طولی مرتبط با آرمان‌ها، مبانی و اهداف سند است اما به علت غفلت‌های صورت گرفته در آموزش و پرورش هنوز بدنه آموزش و پرورش آن طور که مورد انتظار است نمی‌دانند سند تحول چیست؟ لذا مدرسه صالح و معلم طراز انقلاب اسلامی و معلم تمدن ساز و معلم به مثابه مربی و ... باید به درستی تبیین و آموزش داده شوند.

در صورتی که اصطلاحات و واژگان این سند به درستی تبیین شود، جلوی ابهامات، تفسیرها و اقدامات سلیقه‌ای و موازی کاری ها و برخوردهای سلیقه ای دولت‌ها در عرصه تعلیم و تربیت را خواهد گرفت، فرسودگی نظام آموزش و پرورش کشور و ایجاد تحول با عملیاتی کردن سند تحول بنیادین قابل تحقق و مشاهده خواهد بود.

مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم، نیروی انسانی را بزرگترین سرمایه کشور دانسته‌اند و تعلیم و تربیت را رکن اصلی تمدن سازی معرفی کردند. این بیانیه نیز در راستای تمدن‌سازی بر سه عنصر کلیدی «تربیت و مسئولیت پذیری جوانان کشور»، «جایگاه علم و پژوهش» و «خودسازی، جامعه‌سازی و تمدن‌سازی» استوار است و روح حاکم بر این سه نکته کلیدی توجه ویژه به نظام تعلیم و تربیت و مشخصا آموزش و پرورش بوده و تضمین تحقق هفت توصیه انتهایی بیانیه نیز مشروط به تحول بنیادین در نظام آموزشی و تربیتی کشور است.

در این برنامه همچنین اشاره شده است که به رغم گام‌های بلندی که در چهار دهه گذشته به‌ویژه تصویب سیاست‌های کلی و سند تحول بنیادین، برای بازسازی نظام تعلیم و تربیت کشور و استوارسازی آن بر پایه اندیشه‌های ناب اسلامی و آرمان‌ها و رویکردهای انقلاب اسلامی برداشته شده است، همچنان فرهنگ و تربیت کشور ما در جهت پاسخگویی به نیازهای اساسی و گره‌گشایی مشکلات اجتماعی با آسیب‌ها و چالش‌های جدی مواجه بوده و هست. روشن است در گام دوم انقلاب اسلامی، نظام آموزش و پرورش نمی‌تواند با روش‌های کنونی به اهداف اسناد فرادستی دست یافته و به جایگاه ترسیم شده در سند چشم انداز ۱۴۰۴ برسد. برای خروج این نظام از روش‌های سلیقه‌ای و منسوخ در دولت سیزدهم نیازمند برنامه های راهبردی و عملیاتی مبتنی بر اسناد فرادستی تحول بنیادین، نیروهای تخصصی، خلاق، متعهد و انقلابی است. این برنامه چارچوبی برای نیل به آموزش و پرورش طراز جمهوری اسلامی ایران در دولت انقلابی (سیزدهم) این مهم است.

رویکردهای آموزش و پرورش دولت مردمی ایران قوی

۱. ارتقای امر حاکمیتی آموزش و پرورش در تراز نظام جمهوری اسلامی ایران

٢. دستیابی به عدالت تربیتی

٣. مدرسه محوری و استقرار مدرسه صالح

۴. خروج از نظام برنامه درسی تک‌ساحتی و تربیت مبتنی بر ساحت‌های شش‌گانه تربیت

۵. ارتقای شأن و جایگاه معلم

نشانگرهای وضعیت مطلوب

۱. ارتقای عدالت تربیتی و افزایش دسترسی افراد جامعه به خدمات آموزش و پرورش رایگان و با کیفیت

۲. آماده سازی همه ساحتی کودکان و نوجوانان برای زندگی طیبه ی فردی، خانوادگی و اجتماعی

٣. افزایش مشارکت اجتماعی-تربیتی اولیا، معلمان، نهادهای دولتی و عمومی، مردمی و غیردولتی برای بهسازی آموزشی و پرورشی

۴. ارتقای فزاینده موقعیت آموزشی و تربیتی در منطقه، جهان اسلام و جهان

توصیف وضعیت موجود

۱. ضعف دسترسی به آموزش رایگان و با کیفیت

۲. بازماندگی از تحصیل ۱۷ درصد از افراد مشمول دوره متوسطه دوم

۳. عدم دسترسی ۱.۲ میلیون دانش‌آموز به خدمات آموزش و پرورش مجازی در دوره کرونا

۴. تحصیل بیش از ۱۴ درصد از دانش‌آموزان کشور در مدارس غیردولتی شهریه ای

۵. پایین بودن میانگین معدل آزمون‌های نهایی دوره متوسطه دوم (متوسطه نظری: ۱۲.۵؛ متوسطه فنی و حرفه ای ۷.۴۵

۶. نیاز شدید ۳۰ درصد از دانش آموزان به توانمندسازی مرتبط با آسیبهای اجتماعی

۷. تقلیل مشارکت و ضعف مشارکت پذیری

۸. سهم ۴ درصدی مدارس هیئت امنایی

۹. سهم ۳۰ درصدی خیرین در تعهدات مدرسه سازی وزارت آموزش و پرورش

۱۰. رتبه پایین ایران در آزمون های بین المللی دانش آموزی (از جمله رتبه ۴۸ از ۵۸ کشور شرکت کننده در آزمون علوم پایه چهارم و رتبه ۵۰ از ۵۹ کشور شرکت کننده در آزمون ریاضی هشتم در تیمز - ۲۰۱۹؛

۱۱. چالش نیروی انسانی (کسری، مازاد، ورودی و فرایند انتخاب معلمین، میانگین دریافتی معلمین)

چرخش‌های تحول‌آفرین

۱. از تضمین صرف دسترسی به خدمات آموزشی به تضمین آموزش و پرورش باکیفیت برای همه؛

۲. از آموزش متکی بر انباشت اطلاعات به تقویت آموزش‌های مهارتی و کاربردی در همه ساحت‌های تربیتی؛

٣. از تصمیم‌گیری متمرکز دولتی به افزایش تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری اجتماعی و مردمی؛

۴. از یکسان‌نگری مدیریتی - آموزشی به تنوع و نوآوری در الگوهای مدیریتی و برنامه‌های آموزشی و پرورشی؛

۵. از مشارکت صرفا مالی خانواده‌ها به مشارکت چندوجهی اجتماعی - تربیتی خانواده‌ها، مردم و نهادهای دولتی و عمومی و غیردولتی؛

۶. از مدرسه انتفاعی به مدرسه غیرانتفاعی؛

۷. از شأن اجرایی مدیر و معلم به مشارکت جویی فعال فرهنگی تربیتی ایشان.

چالش‌های نظام آموزش وپرورش

چالش اول: ناکارآمدی نظام حکمرانی آموزشی کشور

عامل اول: بخشی‌نگری در امر آموزش و پرورش

راهبرد: ارتقای آموزش و پرورش به مثابه امر حاکمیتی ودغدغه ملی با حضور همه بازیگران و ارکان

راهکارها: ۱.سازماندهی و ارائه خدمات وزارتخانه ها و سازمان های دولتی و عمومی کشور به مدارس با هماهنگی تسهیل گرانه وزارت آموزش و پرورش با تقسیم کار و تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، سازمان مدیریت برنامه و بودجه)

۲. بازطراحی فعالیت‌ها و رویه‌های آموزشی و پرورشی مدارس در کمک مسئولانه به حل مسائل اجتماعی ملی و محلی با ابلاغ مقررات لازم میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور)

عامل دوم: تمرکزگرایی شدید وزارت آموزش و پرورش

راهبرد : مردمی سازی نظام حکمرانی آموزش و پرورش

راهکارها: ۱. متناسب سازی تدریجی ساختار مدارس دولتی و غیردولتی با الگوی» هیئت امنایی غیرانتفاعی با امکان سنجی الزم متناسب با سیاست ها و اسناد کلان و تأکید بر اعمال نظارت حاکمیتی در چارچوب آموزش رایگان و مدیریت شورایی مرکب از معلمان، نمایندگان اولیا، نمایندگان مدیریت محلی، نمایندگان نهادهای فعال مذهبی و انقلابی بدون سودبری شخصی ذی ربطان برای پیاده سازی الگوهای متنوع و بهینه مدیریتی و آموزشی و تربیتی با فراهم کردن شرایط نما نام سازی مدارس به صورت مجتمعی یا شعبه ای و مدیریت یکپارچه و حمایت از آنها با بهره گیری از ظرفیت نذر و وقف و خیریه و خدمات و کمک های داوطلبانه و امکان واگذاری و بهره برداری از کالبد و امکانات مدارس دولتی با اولویت مناطق حاشیه شهر و محروم در عین حفظ مالکیت و راهبری و نظارت دولت از طریق اصلاح قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز آموزشی و پرورشی غیردولتی و آیین نامه توسعه مشارکت های مردمی به شیوه مدیریت هیات امنایی میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)

۲. تقویت قاعده گذاری، حمایت و نظارت محلی و نقش آفرینی فعال خانواده‌ها و فرهنگیان با بازطراحی شوراهای استانی و منطقه‌ای آموزش و پرورش با اصلاح قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق کشور (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).

۳ .تسهیل راه‌اندازی و فعالیت قانونی نهادهای صنفی و علمی معلمان با به رسمیت شناختن شأن و حق کنش‌گری و اظهارنظر تخصصی آنها در ساختارهای سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی حوزه آموزش و پرورش رسمی و عمومی برای دفاع قانونمند از حقوق فرهنگیان و کمک به بهبود کیفیت و عدالت آموزشی و پرورشی با تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت کشور، معاونت حقوقی ریاست جمهوری)

عامل سوم: تداخل ساختاری و مأموریتی در سیاست گذاری و نظارت فرا وزارتخانه‌ای

راهبرد: یکپارچه‌سازی و هماهنگی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی نظام آموزشی

راهکارها: ۱.اجرایی سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به صورت تمهیدی با همکاری همه دستگاه ها و نهادهای ذیربط با تکمیل و ترمیم این سند در چارچوب ماده واحده مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، تدوین لوایح قانونی مورد نیاز به عنوان پشتوانه حقوقی و تمهید و تأمین استلزامات زیرساختی، ساختاری، فرآیندی، انسانی، محتوایی و مالی و اشاعه و فرهنگ‌سازی اقناعی آن در میان ذیربطان (میان مدت شورای عالی آموزش و پرورش و وزارت آموزش و پرورش).

۲. ارتقای اثربخشی شورای عالی آموزش و پرورش با اجرای کامل قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش و آیین‌نامه اجرایی آن و طراحی نظام ارتباطی شورا با سایر نهادهای تصمیم‌گیر ذیربط و موظف کردن دبیرخانه آن به رصد و پایش شاخص های پیشرفت تعلیم و تربیت کشور برای کمک به راهبری و تصمیم‌سازی آموزشی و پرورشی در چارچوب سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (میان مدت - شورای‌عالی آموزش و پرورش).

عامل چهارم: ضعف پیشگیری از فساد در ساختارها و سازوکارهای وزارت آموزش و پرورش

راهبرد: صیانت از سلامت اداری و اقتصادی وزارت آموزش و پرورش و حذف بسترهای فسادزا کشور

راهکارها: ۱.اتخاذ تدابیر لازم برای مدیریت تعارض منافع نیروهای انسانی وزارت آموزش و پرورش در تمامی موارد از جمله اتحاد ناظر و منظور، اشتغال همزمان، سهامداری و مالکیت، استفاده از رانت اطالعاتی، قرارداد با کارکنان دولت و تأسیس و اداره مدرسه غیردولتی و برقراری شفافیت با ارائه گزارش عمومی، برخط و به روز از موارد الزم نظیر مجوزها، قراردادها و گزارش مالی شرکت‌ها، سازمان‌های وابسته و تمام مدارس در سامانه شفافیت وزارت آموزش و پرورش با تدوین قوانین و مقررات لازم (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)

۲. بازطراحی ساختار وزارت آموزش و پرورش متناسب با زیرنظام های شش‌گانه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و تقویت زیرساخت‌های تنظیم‌گری، نظارت، کوچک و چابک کردن وزارتخانه و واحدهای تابعه با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات و هوشمندسازی خدمات و فرآیندها و حذف واحدهای زائد واسط میان ستاد وزارتخانه و مدرسه و کاهش نیروهای ستادی غیرضرور (میانمدت - وزارت آموزش و پرورش).

٣. بازطراحی صندوق ذخیره فرهنگیان و اساسنامه آن برای تقویت بنیه مالی فرهنگیان شاغل و بازنشسته و رفع مشکلات معیشتی آنها و ارتقای شفافیت و رفع تعارض منافع و تعیین وضعیت حقوقی آن با اجرای بند ک ماده ۱۲ قانون بودجه سال ۱۴۰۰(کوتاه مدت - وزارت آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری).

چالش دوم: جهت‌گیری‌های ضدعدالت در آموزش و پرورش

عامل اول: توزیع نامتوازن و غیرهدفمند یارانه‌های آموزشی دولت

راهبرد: تحقق آموزش رایگان

راهکارها:۱.هدفمندسازی یارانه های آموزشی از جمله با تخصیص سرانه حمایتی به مدارس دولتی خاص نظیر سمپاد و نمونه دولتی حداقل معادل هزینه کرد دانش آموزان مدارس دولتی و جهت دهی این مدارس به سمت مخاطبان اختصاصی با اصلاح قوانین و مقررات(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)

٢. جهت‌دهی تدریجی مؤسسان مدارس غیردولتی موجود و افراد متقاضی ذیصلاح به سمت تبدیل وضعیت یا راه‌اندازی مدرسه با الگوی هیئت امنایی غیرانتفاعی (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)

عامل دوم: غلبه رویکرد خصوصی سازی در وزارت آموزش و پرورش

راهبرد:حاکم کردن رویکرد عدالت آموزشی-تربیتی در عین حفظ کرامت مردم کشور

راهکارها: ۱ . تدوین و اعمال ملاحظات تضمین کننده دسترسی برابر همه به فرصت‌ها و توجه به تفاوت‌های محلی و جنسیتی و فردی آموزشی تربیتی در قالب پیوست های عدالت تربیتی در همه اقدامات و برنامه‌های وزارت آموزش و پرورش (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)

۲.طراحی و اجرای بسته‌های عدالت آموزشی-تربیتی (تبعیض مثبت برای جامعه هدف نظیر مناطق روستایی، محروم و مرزی و حاشیه‌شهرها با بهره گیری از ظرفیت نهادهای ذیربط حاکمیتی و خدمات داوطلبانه مردمی و جهادی برای ایجاد فرصت دسترسی برابر به خدمات با کیفیت آموزشی و پرورشی دانش‌آموزان مشمول در عین حفظ کرامت و اقتضائات بومی و تربیتی و فراهم سازی زمینه شناسایی و هدایت استعدادها و علایق آنها با تأکید بر توانمندسازی و ارتقای انگیزشی نیروهای بومی (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش)

٣ .استفاده از بستر مجازی به عنوان جبران و مکمل آموزش و پرورش حضوری از طریق ایجاد زیرساخت واحد و یکپارچه حاکمیتی و ترغیب مؤسسات و افراد ذیصلاح و علاقه‌مند به ارائه خدمات و محتواهای آموزشی و تربیتی با تنظیم‌گری وزارت آموزش و پرورش به منظور توسعه فرصت‌های آموزشی و پرورشی ملی و بین‌المللی برای کودکان و نوجوانان و اولیاء با در نظر گرفتن پیوست تربیتی و فرهنگی لازم به منظور رفع تهدیدات فضای مجازی و با توجه به اقتضائات دوره کرونایی و پساکرونا (میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، معاونت علمی ریاست جمهوری).

۴.تجمیع و به‌کارگیری همه امکانات و شرایط لازم برای شناسایی و هدایت استعدادهای برتر برای تقویت و فراگیرسازی اجرای طرح شهاب در همه مدارس میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، بنیاد ملی نخبگان)

چالش سوم: افت کیفی خدمات آموزشی و پرورشی

عامل اول: نارسایی زیرساخت‌ها و برنامه‌های کیفیت‌بخشی آموزش و پرورش

راهبرد۱: ایجاد زیرساخت‌های ارتقا و تضمین کیفیت خدمات آموزشی و پرورشی

راهکارها: ۱. بازطراحی برنامه درسی ملی بر اساس اسناد تحولی آموزش و پرورش و بازتولید برنامه‌های درسی و اهداف دوره های تحصیلی کنونی و اجرای آن به منظور تحقق تربیت همه ساحتی با تأکید بر متناسب سازی حجم و محتوای کتب درسی و ساعات و روزهای آموزشی با توانمندی ها و ویژگی های دانش آموزان، بهره‌گیری از روش های روزآمد و فعال و خلاق و بهره‌گیری از تجهیزات و فناوری‌های نوین آموزشی و تربیتی در راستای اهداف کوتاه مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای‌عالی آموزش و پرورش)

۲. پیاده‌سازی نظام ملی سنجش و ارزشیابی و پایش همه جانبه خدمات تربیتی و آموزشی دانش آموزان، معلمان و دانشجو معلمان و نهادهای آموزشی و پرورشی بر اساس استانداردها و شاخص های بومی با بازطراحی مرکز سنجش آموزش وزارت آموزش و پرورش و ایجاد سازمان ارزشیابی و تضمین کیفیت تعلیم و تربیت ذیل شورای‌عالی آموزش و پرورش با تدوین قانون و مقررات لازم(میان مدت - سازمان اداری استخدامی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری، وزارت آموزش و پرورش)

۳.طراحی و پیاده‌سازی نظام جامع مشاوره و شناسایی و هدایت استعدادهای تحصیلی و شغلی و بازطراحی شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی بر اساس آن و آمایش سرزمینی با رویکرد تربیت نیمه تخصصی با اصلاح برنامه درسی ملی و آیین‌نامه های مربوطه میان مدت - وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش)

۴ .اولویت بخشی به آموزش دوره های پیش از دبستان و ابتدایی به عنوان دوره های پایه در عملیاتی کردن برنامه های تحولی وزارت آموزش و پرورش و جهت دهی مضاعف منابع مالی و نیروی انسانی توانمند و با انگیزه برای تحقق اهداف آموزشی و پرورشی مرتبط میان مدت - سازمان مدیریت برنامه و بودجه، وزارت آموزش و پرورش، شورای عالی آموزش و پرورش).

راهبرد ۲: ارتقای توانمندی و انگیزه نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش به ویژه معلمان به عنوان نیروی فکری و فرهنگی جامعه

راهکارها: ۱. رتبه بندی معلمان در چارچوب اسناد تحولی آموزش و پرورش و نقش ویژه آموزشی و تربیتی ایشان با تدوین قوانین و مقررات لازم(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).

۲.تقویت کمی و کیفی دانشگاه فرهنگیان برای مدیریت واحد تربیت معلم با تمرکز بر دوره های تربیت مربیان و معلمان چندساحتی دوره پیش از دبستان و ابتدایی از طریق تسهیل جذب اعضای هیئت علمی باصلاحیت و تأمین فضای فیزیکی و منابع مورد نیاز(میان مدت - وزارت آموزش و پرورش).

منبع: ایسنا