به گزارش خبرنگار ایمنا، خشکسالی و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و نگرانی برای تأمین آب شرب سالهاست این استان را تهدید می‌کند همچنین آلودگی هوا، فرونشست زمین، ریزگردها و تهدید سلامت و معیشت مردم از جمله مهم‌ترین چالش‌های محیط زیستی این روزهای اصفهان است که ساکنان آن را نگران کرده است. بارگزاری‌های غیرمجاز و عدم توجه به آمایش سرزمین و توسعه پایدار و استقرار بیش از حد صنعت منجر به شکل‌گیری شرایط کنونی اصفهان شده به طوری که تعداد روزهای سالم در اصفهان به شدت کاهش یافته است و مردم اصفهان در طول سال تنها چند روز هوای سالم تنفس می‌کنند.
اصفهان مقصد گردشگری بسیاری از گردشگران است که اکنون به دلیل وجود این شرایط ویژه ظرفیت گردشگری آن نیز آسیب دیده است، همچنین جاری نبودن زاینده‌رود خشکی تالاب بین‌المللی گاوخونی را به دنبال داشته و این تالاب را به تهدیدی برای اصفهان و شهرهای اطراف تبدیل کرده است. در رابطه با چالش‌های محیط زیستی استان اصفهان در حاشیه بازدید «ایرج حشمتی» مدیرکل اداره حفاظت محیط زیست استان اصفهان از خبرگزاری ایمنا گفت‌وگویی با وی داشته‌ایم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
چالش‌های پیش روی اصفهان نگرانی عمیقی برای مردم داشته است، آیا مردم می‌توانند به جاری شدن زاینده‌رود امیدوار باشند؟
تالاب بین‌المللی گاوخونی اکنون در وضعیت بدی قرار گرفته است، در سال‌های گذشته تالاب گاوخونی از پساب تصفیه‌خانه شهر ورزنه و زه‌آب‌های حاصل از مجموع کشت‌های کشاورزان بهره‌مند می‌شد و کمتر از چهار درصد از آن مرطوب بود. اما امسال به دلیل خشکسالی، علاوه بر اینکه همه مناطق استان با کمبود علوفه و آب مواجه است، کشاورزی هم انجام نشده و آب برای کشت پاییزه اختصاص داده نشد و آب زهکش‌ها هم به تالاب نرسید به طوری که اکنون ۱۰۰ درصد تالاب گاوخونی خشک است.
این موضوع چالش جدیدی نبوده و دلایل متفاوتی داشته که باعث شده امروز زاینده‌رود خشک شده و تالاب بین‌المللی گاوخونی به رغم همه فرصت‌های اقتصادی که می‌توانست برای استان داشته باشد در معرض خطر قرار گیرد و به یک کانون ریزگرد و غول خفته‌ای تبدیل شده که هر لحظه ممکن است آثار تخریبی زیادی برای مردم بیافریند.
بر اساس قانون پس از شرب، دومین اولویت در تقسیم منابع آبی موجود حقابه تالاب بین‌المللی گاوخونی بوده و کشاورزی، صنعت و سایر کاربردها در اولویت بعدی قرار دارد، اما این مهم با توجه به اینکه محیط زیست در کل کشور مظلوم واقع شده و به دلیل نبود مدافع و مطالبه‌گر به جایگاه قانونی خود نرسیده است تا بتواند حقوق خود را دریافت کند.
در استان اصفهان اقدامات خوبی برای احیا محیط زیست و از جمله آن تالاب بین‌المللی گاوخونی انجام شد، در نیمه دوم سال ۹۸، حدود ۴۱ میلیون مترمکعب آب در فصول غیرکشت به عنوان حقابه تالاب گاوخونی رهاسازی شد، با این اقدام برای اولین بار حقابه تالاب به طور خاص رهاسازی شد، البته به دلیل کاهش سطح آب سفره‌های زیر زمینی این آب به تالاب نرسید، اما همین که حق تالاب جداگانه مطرح شده و برای آن آب رهاسازی شد اقدام شایسته‌ای بوده است.
در حال حاضر برنامه مدیریت زیست بومی تالاب که در شورای برنامه‌ریزی استان مصوب شده در حال پیگیری است تا اعتبارات لازم آن دریافت و بخشی از این برنامه اجرا شود، همچنین پروژه‌ای با عنوان " سیپا" هم اجرایی شده که آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی ذیل آن انجام می‌شود. در جدول منابع و مصارف کارگروه سازگاری با کم آبی استان حقابه پایداری جریان زاینده‌رود و تالاب گاوخونی در سال جاری ۱۰۰ میلیون متر مکعب پیش‌بینی شده است.
اگر این حقابه به تالاب داده شود، سهم کشاورزی طبیعتاً کمتر خواهد شد، بنابراین وزارت نیرو باید برای این موضوع نیز چاره‌اندیشی کند، اما در این سال‌ها همواره رهاسازی آب برای کشاورزان در اولویت وزارت نیرو بوده و در نهایت اگر آبی باقی ماند به محیط زیست تعلق می‌گیرد. معمولاً هم آبی که برای کشاورزی آزادسازی شده بدون تقسیم‌بندی صحیح به عنوان حقابه محیط زیست هم تلقی می‌شود.
از کل میزان آبی که از سد زاینده‌رود رهاسازی می‌شود، هر مقداری که از ایستگاه شاخ کنار در ورزنه عبور کند، به عنوان حقابه تالاب گاوخونی در نظر گرفته می‌شود، بر همین اساس سال‌ها است محیط زیست معتقد است وزارت نیرو آبی به تالاب گاوخونی اختصاص نداده اما این نهاد ادعا می‌کند این کار را انجام داده است. به دنبال آن هستیم که حقابه تالاب گاوخونی را در فصل مناسب خود دریافت کنیم، البته این موضوع نیازمند عزم ملی و حمایت مسئولان استانی و کشوری است، تالاب گاوخونی تنها متعلق به اصفهان نبوده و مسئولیت آن فقط بر عهده اداره کل محیط زیست این استان نیست بلکه باید به صورت ملی برای احیا آن تلاش شود.
وضعیت آلودگی هوای اصفهان بحرانی است، سهم صنعت و حمل‌ونقل در آلودگی هوای اصفهان چقدر است؟
حدود ۷۵ درصد جمعیت استان در مساحتی کمتر از هفت درصد از آن ساکن است، همچنین ۷۸ صنایع بزرگ و شهرک‌های صنعتی هم در همین مساحت مستقر است. برنامه آمایش سرزمین در توسعه استان در نظر گرفته نشده است که از جمله آن می‌توان به تشکیل صنایع بزرگ مقیاس بدون در نظر گفتن ملاحظات زیست‌محیطی و جانمایی نامناسب آنها اشاره کرد.
جهت بادهای غالب به سمت شهر است و همچنین مسائل طبیعی همچون تغییرات تنها در شش ماهه ابتدای سال به دلیل نبود وارونگی دما این موضوع کمتر احساس می‌شود. توسعه ناپایداری در اصفهان شکل گرفته، تعداد صنایع بزرگ و آلاینده از جمله سنگبری‌ها و صنایع فلزی و شهرک‌های صنعتی در شعاع کمتر از ۵۰ کیلومتر و در هفت درصد از مساحت استان قرار گرفته است، بیش از ۴۵۰ صنعت آلاینده در این شعاع قرار گرفته، همچنین حرکت وسایل نقلیه و سایر موارد آلاینده منجر به کاهش تاب‌آوری هوای اصفهان شده است.
اکنون هر زمان بارندگی شده و یا بادی بوزد آلودگی هوای اصفهان کمی کاهش می‌یابد اما در سایر زمان‌ها به ویژه در فصول سرد سال که پدیده وارونگی دمایی هم اتفاق می‌افتد مقدار ذرات معلق در هوا افزایش یافته و هوای اصفهان آلوده و ناسالم می‌شود. برای کنترل آلودگی هوا، از صنایع بزرگ مقیاس خواسته شده اورهال خود را در فصول سرد انجام دهند تا با کاهش تولید و به دنبال آن کاهش مصرف گاز میزان آلایندگی کاهش یابد.
همچنین صنایع پرمصرف گاز شناسایی و اخطارهای لازم به آنها داده شده، پایش‌ها و نظارت‌ها تشدید و تقویت شده است. با همکاری دادستانی اصفهان نیز، اداره کل محیط زیست می‌تواند مستقیماً واحدهای آلاینده را پلمپ کند، سال گذشته هم ۵۶ واحد پلمب شد. اقدامات اصلاحی در برخی واحدهای آلاینده شروع شده است، در این فصل که نمی‌توان واحدهای بزرگ و استراتژیک را تعطیل کرد، اداره کل محیط زیست استان با کاهش اثر تجمعی و جلوگیری از فعالیت واحدهایی همچون کوره‌پزخانه‌های گچ و آجر، حجم آلایندگی که در زمان وارونگی دما انباشت می‌شود را کاهش می‌دهد تا مردم آلودگی کمتری تنفس کنند.
نمونه‌گیری در جایگاه‌های سوخت بیشتر شده تا سوخت استاندارد در اصفهان عرضه شود، مراکز معاینه فنی پایش و نظارت شده است. استفاده از تسهیلات صندوق ملی محیط زیست هم از جمله اقدامات انجام شده بوده است. بر این اساس هر صنعتی که مشکل آلایندگی هوا داشته و در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان قرار دارد، می‌تواند با استفاده از این تسهیلات نسبت به رفع آلایندگی خود اقدام کند.
وضع هوای اصفهان نسبت به سال قبل و امسال چگونه بوده است؟
اصفهان در دو سال اخیر آلوده‌ترین کلانشهر کشور بوده است، در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته تعداد روزهای آلوده امسال در اصفهان نسبت به سال گذشته ۵۰ درصد افزایش یافته نشان می‌دهد اقدامات مجموعه مدیریت استان مناسب نبوده است و نیازمند تصمیماتی هستیم که همچون جراحی عمل کند، اگر به دنبال حفظ محیط زیست هستیم این اقدامات حتی اگر آسیب‌هایی به دنبال داشته باشد، حتماً باید انجام شود.
برخی از شهرداران قدیم برای جابجایی صنوف مزاحم شهری، اقداماتی انجام داده‌اند که منجر به تشکیل بخش‌های صنعتی غیرمجاز شده است، ۴۸۳ هکتار از اراضی کلانشهر اصفهان با بخش‌های صنعتی غیرمجاز و واحدهای و صنوف مزاحم درگیر است، وزارت صمت موظف بوده با این واحدها برخورد کند اما تا کنون هیچ اقدامی انجام نشده است.
گاهی استقرار یک پهنه صنعتی غیرمجاز تردد کامیون‌های آلاینده را نیز به دنبال دارد، بنابراین جلوگیری از استقرار این پهنه‌ها الزامی است، روزانه ۲.۴ لیتر گازوئیل مصرفی استان در مرکز اصفهان مصرف می‌شود که یک میلیون و ۴۰۰ هزار لیتر از آن بیش از پنج هزار قسمت در میلیون گوگرد دارد.
عملکرد شهرک‌های صنعتی استان چگونه است آیا بر عملکرد آنها نظارت می‌شود؟
همه شهرک‌های صنعتی مدیر HSE (ایمنی) دارند اما لازم است تعداد این نیروها بیشتر شود، شرکت شهرک‌های صنعتی در زمان شکل‌گیری هر شهرک مدیریت آن را به هیئت امنا واگذار می‌کند، این موضوع باعث شده روند نظارت بر شهرک‌ها کمی پیچیده‌تر شود، لازم است در این مورد، به مسئولیت اجتماعی توجه بیشتری شود به طوری که همه مردم احساس کنند، مالکیت محیط زیست استان اصفهان متعلق به اداره کل حفاظت محیط زیست استان نبوده و همه مردم باید برای بهبود وضعیت کلانشهر اصفهان تلاش کنند.
بنابراین لازم است همه شهروندان تخلفات محیط زیستی را گزارش دهند تا برخورد لازم انجام شود، تعداد نیروهای پایشی اداره کل محیط زیست استان به اندازه‌ای نیست که بتواند همزمان بر همه ۱۰ هزار واحد صنعتی استان نظارت داشته باشد، بنابراین مسئولیت اجتماعی می‌تواند منجر به تعیین مدیر HSE و آموزش لازم به کارکنان در همه واحدهای صنعتی شود، آمادگی لازم برای ارائه این آموزش‌ها هم وجود دارد، بدون در نظر گرفتن مسئولیت‌های اجتماعی افراد تصور می‌کنند هزینه‌هایی که برای HSE و رعایت مسائل محیط زیستی کرده‌اند، ضرر بوده است.
مسئولیت اجتماعی به صورت رسمی به هیچیک از دستگاه‌ها ابلاغ نشده است. در سال ۹۸، ۵۰۰ میلیارد تومان عوارض آلایندگی از صنایع آلاینده دریافت شد که ۳۵۰ میلیارد تومان آن به شهرداری‌های ذی‌نفع تعلق یافت، همچنین برای نخستین بار، ۳۵ درصد از این عوارض، شامل ۱۵۰ میلیارد تومان، به صندوق ملی محیط زیست واریز شد. با استفاده از این ظرفیت می‌توان تسهیلاتی با بهره کم در اختیار صنایع قرار داد تا برای ارتقای ایمنی خود اقدامات لازم را انجام دهند، اما تاکنون استقبالی از این پیشنهاد نشده است.
آخرین وضعیت کارخانه اترک و فاضلاب آن چگونه است؟
این کارخانه کاغذهای بازیافتی را به کاغذ تبدیل می‌کند، سال‌ها است اترک فعالیت می‌کند اما سیستم تصفیه فاضلاب آن پاسخگو نیست، برای کمک به رفع مشکلات این واحد، طرح مشترکی با یکی از دانشگاه‌ها تعریف شده تا مشکلات آن رفع شود، اما در رابطه با میزان آلایندگی این کارخانه دانشگاه علوم پزشکی باید اظهارنظر کند و اگر فعالیت این کارخانه ریسک بالایی دارد وظیفه این نهاد است که با ادامه فعالیت آن مقابله کند. اداره کل محیط زیست استان هم کمک کرده تا این واحد برای رفع ایرادات خود مطالعه کند، این واحد هم همچون سایر ۵۵۰ واحد آلاینده استان، عوارض آلایندگی خود را پرداخت می‌کند.
برخی صنایع آلاینده تلاش چندانی برای رفع مشکلات زیست محیطی خود ندارند و گاهی شاهد مدارا با آنها هستیم، چگونه می‌توان نظارت و کنترل را قوی‌تر کرد؟
نظارت‌ها باید بر اساس منابع انسانی و اعتبارات انجام شود، بنابراین برای بهتر اجرا شدن وظایف، اداره کل محیط زیست باید منابع انسانی، اعتبارات و پشتیبانی بیشتری در اختیار داشته باشد، اکنون اداره کل محیط زیست استان اصفهان تنها توانایی رصد و پایش ۱۰ درصد صنایع استان را دارد، همچنین اعتبارات بسیار اندکی برای این کار اختصاص می‌یابد. یکی از شاخص‌های بودجه ۱۴۰۰ کاهش آلودگی هوا بوده اما سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برای همه دستگاه‌های مربوطه هیچ اعتباری اختصاص نداد.
اعتبارات تملک اداره کل محیط زیست استان اصفهان در سال جاری تنها ۳۵۰ میلیون تومان بوده است که اقدام ویژه‌ای نمی‌توان با آن انجام داد، به رغم همین اعتبارات اندک همکاران ما با جانفشانی به وظایف خود عمل کرده‌اند. علاوه بر این، به دلیل وجود مسائل اجتماعی و اقتصادی تعطیل کردن واحدهای تولیدی به معیشت کارگران آسیب وارد می‌کند، چرخ سلامت، اقتصاد و مسائل اجتماعی باید همزمان بچرخد، بنابراین سعی می‌شود با واحدهایی که آلایندگی آنها به خط قرمز نزدیک نباشد برخورد نرم‌تری انجام شود، اما هر زمان احساس کنیم شاخص‌ها نشان دهنده عبور از مرز خطر باشد، اقدامات لازم انجام خواهد شد.
نظر شما