به گزارش خبرنگار ایمنا، جمعیت جهان به سرعت به سوی شهری شدن پیش می‌رود، بر اساس آمارهای اعلام شده اکنون بیش از نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند و در ۳۰ سال آینده بیش از دو و نیم میلیارد نفر به این جمعیت اضافه خواهد شد. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، روز جهانی شهرها تحت عنوان «شهر بهتر، زندگی بهتر» انتخاب شده تا جوامع بشری در راستای ارتقای شهرنشینی و رفع چالش‌های خاصی که در این حوزه وجود دارد، گام‌های محکم‌تری بردارند. شهرها برای رسیدن به انعطاف پذیری و دور ماندن از خطرات، حفظ حیات انسانی، محدود کردن آسیب‌ها و تخریب مواریث بشری نیاز به حمایت، آماده‌سازی زیرساخت‌ها و خدمات پس از بحران دارند.
امسال شعار روز جهانی شهرها «تغییر جهان: نوآوری و زندگی بهتر برای نسل‌های آینده» در نظر گرفته شده که شاید علت انتخاب این بوده که از این طریق ظرفیت شهرها را برای مقابله با چالش‌های جدید و حفاظت از دارایی‌های انسانی، اقتصادی و طبیعی افزایش دهند. در این رابطه با «مهدی ابراهیمی، استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه پیام نور اصفهان» پیرامون اهمیت نامگذاری روز جهانی شهرها و بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی شهرها به ویژه کلانشهر اصفهان به گفت و گو نشستیم که مشروح آن در ادامه می‌خوانید:
امروزه شهرها از چه جایگاه و اهمیتی برخوردار هستند؟
شهری شدن و جهانی شدن دو فرایندی است که سیمای جهان کنونی را به نحوی بارز و قاطع دگرگون ساخته است؛ در کشور ما از سال ۱۳۶۰ به بعد جمعیت شهری از ۵۰ درصد گذشت به طوری که امروزه ۷۳ درصد جمعیت کشور ما در شهرها زندگی می‌کنند. امروزه اکثر جمعیت دنیا نیز در شهرها زندگی می‌کنند و شهرها به عنوان مقر اصلی سکونت انسان شناخته شده‌اند.
همواره تمدن و فرهنگ در شهرها شروع شده و توسعه پیدا کرده است؛ ریشه کلمه تمدن «مدینه» است که در قالب کلمه شهر خلاصه شده و نشان می‌دهد که تا چه حد شهر در پیشرفت بشر اهمیت داشته است.
با نگاهی به تاریخ میبینیم که همواره منشأ پیشرفت در زمینه علوم، فنون و هنرها، شهرها بوده است که این موضوع نشان می‌دهد تجمع افراد به ویژه افراد نخبه در یک نقطه عمدتاً در شهرها اتفاق افتاده و تضارب آرا و امکاناتی که شهرها در اختیار آنها قرار می‌دهد و حتی مشکلات شهرها باعث پیشرفت و منجر به توسعه و گسترش علوم و فنون شده است.
انقلاب صنعتی که در قرن هجدهم شکل گرفت تا منشأ بسیاری از تحولات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و علمی از شهرها باشد؛ برخلاف شهر ستیزان، اعتقاد داریم که شهر بزرگترین دستاورد بشری و حتی بزرگترین اختراع بشری است که توانسته امروز میلیون‌ها نفر را در یک نقطه کنار هم جمع کرده و از هم افزایی جمعیت در کنار خود استفاده کند.
البته به طور طبیعی این یک روی سکه بوده و سمت دیگر مشکلاتی است که گریبان شهرها را گرفته به طوری که امکانات، تجهیزات و زیربناها در کنار تجمع میلیونی جمعیت در نقاط مختلف قرار گرفته که مصرف کننده میزان زیادی انرژی و منابع طبیعی هستند و پسماندهای زیادی تولید می‌کنند.
اگر هر شهروند به طور متوسط نیم کیلو زباله تولید کند، در مقیاس یک شهر دو میلیون نفری اصفهان مقدار زیادی می‌شود و مدیریت این پسماندها کاری بسیار دشوار است، بنابراین می‌توان گفت منشأ بسیاری از مشکلات نیز تجمع‌های زیاد افراد در شهرها است که با برنامه‌ریزی صحیح و مدیریت بهینه می‌توان بر مشکلات فائق آمد تا زندگی پایدار و باکیفیتی در شهرها برای شهرنشینان شکل بگیرد.
برای مدیریت پایدار شهرها چه باید کرد؟
توسعه پایدار یعنی به نحوی از منابع در اختیار استفاده کنیم که نه تنها نیاز نسل کنونی بلکه نیازهای نسل‌های آینده نیز به خطر نیفتد. بنابراین باید نوعی از برنامه‌ریزی و مدیریت را در شهرها داشته باشیم که منابع شهری در معرض تهدید نابودی قرار نگیرد؛ این در حالی است که متأسفانه شاهد هستیم در دهه‌های اخیر به گونه‌ای عمل شده که بر اساس پیش‌بینی‌ها به ویژه با توجه به خشکسالی‌های اخیر که منابع آبی چندانی برای تولید مواد غذایی در اختیار نداشته باشیم، شهر اصفهان تا ۱۰ سال آینده غیرقابل سکونت باشد.
با توجه به کاهش منابع آبی کلانشهر اصفهان، در حال حاضر اشتغال به ویژه در بخش کشاورزی دچار مشکل شده است؛ آب مازادی که از حوضه کارون به خلیج فارس ریخته می‌شود، می‌تواند به فلات مرکزی انتقال یابد تا آب انتقالی از حوضه زاینده رود به شهرهایی مثل یزد و کاشان، جبران شود.
از سوی دیگر برداشت بیرویه و اجباری از منابع آب زیرزمینی و آبخوان‌های موجود باعث فرونشست زمین شده و خسارات زیادی را به بناهای قدیمی وارد کرده که با این روند در آینده به بناهای مسکونی جدید تسری پیدا خواهد کرد؛ حتی زیرساخت‌های شهری، راه‌ها، جاده‌ها، راه آهن و بسیاری از تأسیسات و بناها در معرض خطر فرونشست قرار دارد.
اگر توسعه پایدار شهری نداشته و به درستی از منابع در اختیار استفاده نکنیم، توزیع جمعیت صحیح نباشد و آبی که از اصفهان خارج می‌شود از طریق منابع جایگزین انتقال پیدا نکند، پایداری شهر اصفهان مورد خطر هجمه قرار می‌گیرد.
در حال حاضر با طیف وسیعی از تهدیدات مصنوع انسان و محیط در شهرها مواجه هستیم؛ بسیاری از کارشناسان معتقدند اگر شهرها در حال حاضر بر موضوع تاب‌آوری سرمایه‌گذاری نکنند، هزینه‌هایشان بعدها افزایش پیدا خواهد کرد؛ نظر شما در این باره چیست؟
بر روی موضوع کم‌آبی تاکید کردم، زیرا مسئله مهمی است، اما در عرصه‌های دیگر نیز وقتی مشکلات شهری فزونی پیدا کند، این مسائل به موضوعات اجتماعی، سیاسی، روانی و حتی خانوادگی کشیده شده و ناپایداری در اجتماع، اقتصاد، امنیت و سیاست ایجاد خواهد شد. اگر به مشکلات رسیدگی نشود، نافرمانی مدنی اتفاق می‌افتد، بنابراین باید مسائل شهری با تدبیر و خردمندانه مدیریت شود.
ضرورت نامگذاری یک روز به نام شهرها نیز توجه به ویژگی‌ها و شرایط مترتب شده به شهرها است؛ بنابراین مشکلات شهرها باید به عنوان دستاوردهای بشری رفع شود.
دلیل نامگذاری روز جهانی شهرها به عنوان «تغییر جهان: نوآوری و زندگی بهتر برای نسل‌های آینده» را در چه می‌دانید؟
معتقدم انتخاب این شعار بسیار هوشمندانه انجام شده است، زیرا پیشرفت بشر و افزایش کیفیت زندگی به مدد سرعت در حرکت، تبادل اطلاعات، تبادل علمی همه در بستر نوآوری‌ها اتفاق افتاده و نوآوری متکی بر علم است.
اگر می‌خواهیم مشکلات شهرها حل شود، باید به نوآوری اهمیت داده و فرصت‌های مناسب و جدیدی را پیش روی شهرها قرار دهیم تا مدیریت و برنامه‌ریزی به طور سنتی انجام نشود بلکه از ابزارهای جدید برای مدیریت شهرها و کاهش مشکلات آن استفاده کنیم.
نوآوری که از اواخر قرن هجدهم به وجود آمد، حمل و نقل همگانی مثل مترو بود، اگر از ظرفیت مترو به خوبی استفاده شود، بسیاری از مشکلات ترافیکی و آلودگی هوای شهرها کاهش پیدا می‌کند و بسیاری از سفرهای شهری با استفاده از این وسیله نقلیه پاک انجام خواهد شد.
توجه به نوآوری باعث می‌شود زندگی بهتری برای نسل‌های آینده رقم بخورد، وقتی از نوآوری و روش‌های بهتری برای استفاده از منابع بهره‌مند شویم، بی‌شک نسل‌های آینده نیز از مزایای آن برخوردار می‌شوند.
به عنوان مثال اگر به سمت استفاده از پنل‌های خورشیدی برای تولید برق پیش رویم، نیازی به استفاده از مقادیر زیادی سوخت‌های فسیلی نخواهیم داشت، باید بدانیم که نوآوری صد در صد باعث گشایش در امور فعلی خودمان و آیندگان خواهد شد.
دو چالش مهم شهر اصفهان را کاهش منابع آبی و فرونشست زمین عنوان کردید، این کلانشهر چه فرصت‌هایی در پیش رو دارد؟
نیروی انسانی خوبی که در شهر اصفهان وجود دارد، یک ظرفیت بالقوه است که می‌تواند مردم را به صحنه آورده و از مشارکت آنها در تمام امور استفاده کرد.
اگر به مردم به عنوان سرمایه اجتماعی نگاه کرده و اعتماد آنها را جلب و به صحنه آوریم، بی شک تمام مشکلات حل می‌شود. با حضور مردم در صحنه‌های مختلف، تسهیلگری دولت و مدیریت شهری مشکلات قابل حل است، بنابراین باید به مردم اعتماد کرد تا زمینه حضور آنها فراهم شود.
نظر شما