به گزارش خبرنگار ایمنا، با ورود تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی در خانواده‌ها، ارزش‌های اجتماعی تحت تأثیر قرار گرفته و شاهد تغییراتی در رفتار و گفتمان نسل جوان هستیم، شبکه‌های اجتماعی مجازی و اینترنت مهم‌ترین این تکنولوژی‌ها است که در دنیای امروز به گونه‌ای نفوذ کرده است که نمی‌توان زندگی بدون آن را تصور کرد، اما بدون سواد مجازی و برنامه‌ریزی هدفمند هم نمی‌توان زندگی مجازی سالم و مفیدی داشت.
این روزها افراد خانواده کمترین مراودات و گفت‌وگوی همدلانه را با هم دارند. این موضوع آسیب‌هایی در خانواده‌ها به وجود آورده که در کنار سایر عوامل مخرب در روابط خانوادگی، موجبات سست شدن بنیاد خانواده‌ها، طلاق عاطفی زوجین و کمرنگ شدن صمیمیت میان اعضای خانواده و همچنین گسترش شکاف نسلی را فراهم کرده است.
تنیده شدن زندگی روزمره با فضای سایبری سبب شده افراد وابستگی شدیدی به این فضا داشته باشند. فرهنگ‌سازی در این جریان نقش مؤثری دارد، متأسفانه زمانی که گوشی‌های اندروید وارد کشور شد در خصوص کاربرد آن اطلاعات چندانی به مردم داده نشد و این امر آسیب‌هایی درپی داشت. اگر تمام افراد جامعه از سواد رسانه‌ای لازم برخوردار باشند آسیب‌های آن به حداقل می‌رسد.
تأثیر فضای مجازی بر هویت خانواده
سهیلا مهین پرور روانشناس و مشاور خانواده در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به اینکه سواد رسانه‌ای مانند نوعی رژیم غذایی است، اظهار می‌کند: سواد رسانه‌ای در یک تعریف بسیار کلی عبارت از یک نوع درک متکی بر مهارت که بر اساس آن می‌توان انواع رسانه‌ها و تولیداتشان را شناخت و از یکدیگر تفکیک کرد. به زبان ساده‌تر سواد رسانه‌ای یک نوع رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است چه موادی مناسب و چه موادی مضر است.
وی ادامه می‌دهد: این رژیم غذایی با عنوان سواد رسانه‌ای به ما می‌گوید چه موادی را باید مصرف کرد و از مصرف چه چیزهایی باید خودداری کنیم و یا اینکه میزان مصرف هر ماده‌ای بر چه مبنایی باید استوار باشد، سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطبان بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه وارد شود به بیان دیگر سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تا از سفره رسانه‌ها به گونه‌ای هوشمندانه و مفید بهره‌مند شویم.
این روانشناس خانواده می‌افزاید: با ورود تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی در خانواده‌ها ارزش‌های اجتماعی تحت تأثیر قرار گرفته و موجب شده تا شاهد تغییراتی در رفتار و گفتار نسل جوان باشیم. شبکه‌های اجتماعی و اینترنت مهم‌ترین این تکنولوژی‌هاست که در دنیای امروز ما به گونه‌ای نفوذ کرده است که نمی‌توان زندگی را بدون آنها تصور کرد اما همین فضا آسیب‌های متعددی به همراه دارد که اصلی‌ترین آن تغییر سبک زندگی و شکستن مرزها، باورها و ارزش‌ها در بین جوانان است، نسلی که باید پرورش دهنده نسل‌های بعدی باشد.
وی ادامه می‌دهد: بین شبکه‌های مجازی و هویت نهاد خانواده رابطه معناداری وجود دارد بدین ترتیب که برخی ویژگی‌های شبکه‌های مجازی از جمله محیط تعاملی، فضای صمیمی و احساس رضایت، گروه‌ها، اجتماعات مجازی، محتوا و تولیدات شبکه‌های مجازی تأثیر غیرقابل انکاری در هویت خانواده و ارزش‌های این نهاد مقدس دارد.
آسیب‌پذیری فرزندان در استفاده از فضای مجازی
مهین‌پرور در مورد فرا مکانی و فرا زمانی بودن اینترنت تصریح می‌کند: فرازمان و فرا مکان بودن بودن اینترنت و در دسترس بودن آن موجب شکل‌گیری شیوه جدیدی از تعاملات اجتماعی نسبت به گذشته شده و تغییراتی شگرف در سبک زندگی، تعاملات اجتماعی و حتی مشارکت سیاسی و نحوه آن به وجود آورده است تا جایی که امروزه اینترنت بیشترین نقش را در اطلاع‌رسانی و تبلیغات دارد و به عنوان اصلی‌ترین کانال ارتباطی محسوب می‌شود این ابزارها با پیامدهای مثبت و منفی با برنامه‌ریزی و بالا بردن سطح آگاهی عمومی دستاوردهای مثبتی دارند و باید پیامدهای منفی آن را به حداقل رساند.
وی خاطرنشان می‌کند: بسیاری از والدین به دلیل ویژگی‌های خاص فضای مجازی و نو بودن این پدیده فرصت و یا توان کافی برای شناخت دقیق این فضا و کاربردهای آن را به دست نیاورده‌اند که این عدم آشنایی با فضای سایبری در کنار استفاده روزمره کودکان، نوجوان و جوانان از این فضا باعث شده یک فضای محرمانه و خصوصی بودن بدون احساس وجود ناظر برای فرزندان ایجاد شود و آنان بدون دغدغه از سایت‌ها و شبکه‌های مجازی بازدید کنند.
این مشاور خانواده می‌گوید: فرزندان به دلیل ویژگی‌های سنی و کنجکاوی از فضاهای ناسالم متأثر می‌شوند که این مسئله در بلندمدت باعث تغییر در رفتار فرد و به تبع آن جامعه می‌شود که معمولاً مغایر با عرف و ارزش‌های سنتی خانواده است. عناصر سه‌گانه هویت (خود، فرهنگ، جامعه) در تکوین شخصیت نقش مهمی دارد از آن جایی که فضای سایبری صحنه‌ای فرهنگی و اجتماعی است که کاربر را در موقعیت‌های متنوعی قرار می‌دهد زمینه‌ای است برای آسیب‌پذیر شدن شخصیت فرد و در بسیاری از مواقع موجب چند شخصیتی شدن کاربر می‌شود.
مهین‌پرور در خصوص تجاوز به حریم شخصی کاربران تصریح می‌کند: مؤسسان شبکه‌های اجتماعی با تجاوز به حریم خصوصی کاربران اطلاعات شخصی را در اختیار مراکز اطلاعاتی، امنیتی، شرکت‌های تجاری قرار می‌دهند و در هنگام نصب برنامه‌ها کاربر اجازه می‌دهد تا اطلاعات شخصی او را با منابع خاص به اشتراک بگذارد. بدون اینکه تنظیماتی برای غیرفعال کردن آن وجود داشته باشد. شبکه‌های مجازی به علت تسهیل در ایجاد روابط دوستانه، عاشقانه، زمینه‌های رفتارهای غیراخلاقی را فراهم ساخته و می‌تواند موجب تسهیل روابط و سوءاستفاده باشد از این رو بدون سواد رسانه‌ای و برنامه‌ریزی‌های خاص نمی‌توان زندگی مجازی سالمی داشت.
نقش خانواده در ایجاد قوانین استفاده از فضای مجازی
مصطفی زارعی کارشناس رسانه در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با اشاره به نوظهور بودن شبکه‌های مجازی اظهار می‌کند: شبکه‌های مجازی به عنوان یک پدیده نوظهور آسیب‌ها و تهدیدهایی به همراه دارد. با توجه به تناقضاتی که بین زندگی حقیقی و مجازی وجود دارد و با غنی کردن سواد رسانه‌ای می‌توانیم این تناقضات را کاهش دهیم.
وی می‌افزاید: داشتن سواد رسانه‌ای به این معنا نیست که مشکلات این دو فضا را از بین ببرد بلکه باید با استفاده از سواد رسانه‌ای مشکلات را کاهش دهیم. فضای مجازی دردسرهایی هم به همراه دارد و به این علت است که تضادهایی بین فضای مجازی و حقیقی وجود دارد و باعث شده بخشی از افراد در این فضاهای جامعه دچار آسیب شوند.
این کارشناس رسانه تصریح می‌کند: قطعاً در استفاده از فضای مجازی داشتن حریم خصوصی لازم است تا جایی که افراد از قوانین حاکمیتی فردی تخطی نکنند در مورد فضای مجازی و روابط همسران هم روانشناسان عقیده دارند حریم خصوصی در فضای مجازی برای همسران جایز نیست.
زارعی از فعالیت‌های صدا و سیما در مورد سواد رسانه‌ای می‌گوید: برای افزایش سواد رسانه‌ای خوشبختانه صدا و سیما برنامه‌هایی دارد و آموزش و پرورش هم یک منبع درسی در این مورد ارائه کرده است موضوع مهم اهتمام ورزیدن در این جریان است، سواد رسانه‌ای را باید به عنوان یک دانش در نظر گرفت. سواد رسانه‌ای دارای ارکانی است که میزان و زمان استفاده، ایجاد قوانین برای استفاده و نقش خانواده برای ایجاد قوانین را شامل می‌شود.
زندگی مجازی؛ زندگی دوم و دارای پارامترهای خاص
وی ادامه می‌دهد: برای اینکه زندگی مجازی سالمی داشته باشیم باید زندگی حقیقی از زندگی مجازی جدا باشد متأسفانه برخی از افراد کمبودهای زندگی واقعی را در زندگی مجازی می‌خواهند جبران کنند اما در واقع باید بدانیم زندگی مجازی به عنوان زندگی دوم است و باید پارامترهای آن رعایت شود.
این کارشناس رسانه اظهار می‌کند: زندگی حقیقی باید غالب بر زندگی مجازی باشد اما متأسفانه در حال حاضر فضای مجازی به منبع اخبار و اطلاعات تبدیل شده است که این فضا نمی‌تواند منبع موثق اخبار باشد و باید از خبرگزاری‌های رسمی اخبار را دنبال کرد. همه افراد می‌توانند به گونه‌ای از فضای مجازی استفاده کنند که موجب پیشرفت شود و آسیب‌های آن را کاهش دهند چرا که این فضا جزئی از زندگی است.
نظر شما