قدر هویت شهرمان را بدانیم

حمیدرضا نیلی در گفت وگو با خبرنگار ایمنا، اظهار کرد: در حال حاضر یکی از مباحثی که در مقیاس جهانی به دنبال آن هستند، شناختن یک مقطع زمانی به عنوان مرگ مدرن، یکرنگ بودن سطح جهان و دهکده جهانی شمردن کل کره زمین است که مورد نقد کارشناسان به ویژه در عرصه‌های شهرسازی و معماری قرار گرفته است.

وی افزود: به لحاظ فلسفی و حکمتی مطالعات عمیقی در این باره انجام و مبانی نظری موضوع تدوین شد؛ زیرا نمی‌شود همه را یکرنگ و یک شکل دانست چرا که به عنوان مثال اصفهان با زابل یا بوشهر با نوشهر تفاوت‌های ماهیتی دارند؛ از این رو همه جهان به این فکر فرو رفتند که پس از پشت سر گذاردن دوره مدرن باید هر کسی در هر پهنه یا جغرافیایی در کره خاکی به هویت‌های قبلی خود توجه کند و برای آن ارزش قائل شود تا به بستر فرهنگی، تاریخی و هویتی خود نیز توجه کرده باشد.

این کارشناس شهرسازی و معماری ادامه داد: تفاوتی که بین شهرسازی جهان و ایران است، این است که در سطح جهان اندیشمندان، حرفه‌مندان، دانشگاهیان و متفکران آن رشته علمی موضوعات خود را به سرعت مستندنگاری کرده و در هر مقطع زمانی مستندات را کنار هم قرار داده و به سبک و سیاق تبدیل می‌کنند. از این رو در جهان غرب شاهد مکتوب شدن سبک‌های مختلف هستیم و علوم متفاوت همچون فلسفه و حکمت راجع به آن موضوع صحبت می‌کنند، اما به لحاظ فرهنگی با توجه به اینکه مکتوب کردن و مستند نگاری ما کمرنگ است، دوره‌های گذار را کمتر مکتوب می‌کنیم.

وی تصریح کرد: چند سال قبل «مرحوم سید محسن حبیبی» موضوع اصفهان و ساختار شهر اصفهان را تعمقی کرد و راهبری مطالعات را انجام و با اسناد نشان داد. با توجه به اینکه نقاشی، نگارگری، صنایع دستی، معماری، شهرسازی و شعر و ادبیات در یک دوره زمانی در اصفهان دست به دست هم داده و همزمان با هم رنگ عوض کرده و اصفهان را به محوریتی برای ایران در دوره خود تبدیل کرده است، اصفهان در آن دوره تاریخی «سبک اصفهان» داشته است.

نیلی ادامه داد: باید در دوره‌های مختلف تاریخی که طرح‌ها و برنامه‌های شهری تهیه می‌شده، طرح جامع را به گونه‌ای راهبری می‌کردیم که سبک اصفهان در لایه‌های برنامه‌ریزی بسترسازی می‌شد.

وی تاکید کرد: اگر بر مبنای طرح جامع زمان خود، طرح تفصیلی تهیه و شبکه معابر را طراحی و ضوابط و مقرراتی می‌دهیم که شکل‌گیری کالبدهای شهر، شبکه معابر و توده و فضای شهر ما بر مبنای ضوابط و مقررات طرح تفصیلی است، باید به هویت گذشته نیز نگاه می‌کردیم.

نمی‌توان انتظار داشت که شهر را فقط شهرسازی راهبری کند!

این کارشناس شهرسازی و معماری اظهار کرد: امروز می‌بینیم اصفهان نسبت به سایر شهرها، چند گام جلوتر است، زیرا با توجه به اینکه این شهر در حاشیه کویر قرار گرفته است، تدوین کنندگان ضوابط و راهبران طرح‌های توسعه شهری دقت کردهاند که شهر در حاشیه کویر مواد و مصالح غالب آن خاک است، پس خاک کویر را آجر کرده و کوره‌های آجرپزی شکل می‌گیرد.

وی افزود: اینکه نمای غالب ابنیه شهر باید از جنس آجر باشد، کمک کرده آشفتگی فضایی که در سایر شهرها قابل مشاهده است، در اصفهان کمتر به چشم آید و این نمای غالب از مواد و مصالح آجر، به رونق صنعت آجر نیز کمک کرده است و به همین جهت می‌بینیم کارخانجات مختلف رونق گرفته و طراحان، آجرهایی طراحی کردند که فرد آجر کار می‌تواند نقش و نگارهای زیادی در نماها ایجاد کند.

نیلی با تاکید بر اینکه باید قدر هویت شهرمان را بدانیم و ضمن تشخیص منزلت آن، بدانیم برای شهری تصمیم می‌گیریم که نه تنها ۴۰۰ سال قبل پایتخت کشور بوده بلکه در چند دوره دیگر پایتخت کشور بوده و کل کشور را راهبری می‌کرده است، تصریح کرد: اگر هر گونه تصمیمی برای اصفهان می‌گیریم، باید بدانیم این شهر رگ و ریشه در تاریخ دارد و باید سبک و سیاق‌های تاریخی که به فرهنگ مردم این شهر گره خورده و جز تعلق خاطرهای مردم شهر است، مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: متأسفانه بازار سرمایه با چرخ دنده‌های عظیمی از جمله مسائل فرهنگی از روی همه چیز عبور می‌کند که باید با آن مقابله کرد؛ اگر سبک و سیاق بازار برای سبک اروپایی یا دیگر سبک‌هایی تبلیغ می‌کند که با فرهنگ ما غریب بوده و متناسب با ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی و مذهبی ما نیست، باید جلوی آن را بگیرد و همه بخش‌ها برای مقابله دست به دست هم دهند.

این کارشناس شهرسازی و معماری با تاکید بر اینکه نمی‌توان انتظار داشت که شهر را تنها شهرساز راهبری کرده و با هجمه‌ها مقابله کند، گفت: در این راستا باید حوزه فرهنگ در کنار حوزه شهرسازی قرار گیرد و با این موضوع که جای ارزش و ضد ارزش با هم عوض شود، باید مقابله کرد چرا که باید اصول اعتقادی و مذهبی که غالب جامعه به آن پایبند هستند و دیگری اصول سنتی، بومی و فرهنگی کهن که ترکیب آن در شهرسازی ایرانی و اسلامی است و این ترکیب در معماری به نوعی معماری ایرانی و اسلامی به شمار می‌رود، قائل توجه بوده و مدیریت شهری به نیابت از شهروندان وظیفه دارد بستر لازم را برای انتظارات غالب شهروندان فراهم کند؛ اینجاست که در خصوص محرمیت و اشرافیت ساختمان‌ها به یکدیگر، باید و نبایدها به میان می‌آید، آن زمان مدیران شهر اجازه نمی‌دهند ساختمانی برای رسیدن سودهای کلان محرمیت بناهای پیرامونی را زیر سوال ببرد.