به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت‌های شهری گونه‌های متفاوتی را شامل می‌شود، این بافت‌ها شاکله و ساختار شهر را شکل می‌دهد و هرکدام ویژگی‌های مختص به خودش را دارد. نحوه مداخله در بافت و پیاده‌سازی پروژه‌های شهری بسته به ویژگی‌های عمومی هر بافت، همینطور بنا بر ویژگی‌های خاص بافت‌های شهری متفاوت است. بافت‌های کهن یا بافت فرسوده شهری از جمله بافت‌هایی است که نحوه مداخله در آنها با چالش‌هایی مواجه است و تاکنون رویکردهای متفاوتی در این خصوص از جانب مدیریت شهری شهرها در کشورهای مختلف انجام شده است.
وضعیت این بافت‌ها و نحوه رسیدگی به آنها در کشور ما چندان مطلوب نیست در حالی که درصد قابل توجهی از بافت‌های شهری شهرهای ایران را بافت فرسوده تشکیل داده است؛ این بافت‌ها میراث کهن شهری ما را در خود دارد و رسیدگی نکردن به آنها و انجام ندادن اقدامی مؤثر به منظور احیای این گونه بافت‌ها موجب شده منابع ارزشمند تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی شهرها از بین برود و چهره شهر نیز نازیبا و مخدوش باشد.
البته فرسودگی مفهومی گسترده‌تر و پیچیده‌تر دارد و در نهایت رویکردهای متفاوتی را پیش روی مدیریت شهری قرار می‌دهد که اعمال آن برای هر بافت شهری منوط به توجه به شرایط و وضعیت آن بافت است، موضوعی بوده که «عبدالمطلب کریم‌زاده»، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: فرسودگی فرآیند از دست رفتن و یا تضییع کارایی یک پدیده است که می‌توان در دو بعد کالبدی، کارکردی و یا هردو بعد حادث شود.
وی می‌افزاید: شکل‌گیری برخی از محلات و مناطق شهرهای بزرگ بنا به دلایل متعدد، به گونه‌ای است که با ضوابط و معیارهای شهرسازی و معماری امروز، به ویژه در کلان شهرها مغایرت دارد.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری خاطرنشان می‌کند: این بافت به مرور زمان فرسوده‌تر شده و علاوه بر فرسودگی ابنیه، شبکه تأسیسات شهری نیز فرسوده شده و کارکردهای شهری خود را از دست می‌دهند.
کریم‌زاده تاکید می‌کند: دلایل زیادی وجود دارد که مردم ترجیح می‌دهند منازل خود را در این بافت‌ها، نوسازی نکنند، نوسازی و بهسازی این نوع بافت‌ها، توجه و اهتمام ویژه دولت و شهرداری‌ها و همکاری مردم را می‌طلبد.
وی تصریح می‌کند: بافت‌های فرسوده شهری، محلات فرسوده‌ای در فضای شهری است که مسائل و پیچیدگی‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مخصوص به خود را دارد، این محلات و بافت‌ها از یک سو دارای ریشه‌های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرف دیگر به جهت فرسودگی شدید، نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی، وجود مشکلات اجتماعی و امنیتی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله، سیل و آتش‌سوزی و نیز نبود تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن، دارای مشکلات رو بنایی و زیر ساختی است.
انواع مداخله در بافت فرسوده بر مبنای میزان وفاداری به گذشته
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری خاطرنشان می‌کند: بافت فرسوده به بلوک‌هایی اطلاق می‌شود که سه شرط ناپایداری، نفوذناپذیری و ریزدانگی را داشته باشد؛ ناپایداری بدین مفهوم است که پنجاه درصد بناهای موجود در بلوک ناپایدار بوده و از استحکام لازم برخوردار نباشد.
کریم‌زاده ادامه می‌دهد: نفوذناپذیری بدین معنا است که حداقل پنجاه درصد معابر بلوک دارای عرض کمتر از شش متر باشد و چنانچه حداقل پنجاه درصد عرصه ساختمان‌ها در آن بلوک شهری مساحتی کمتر از ۲۰۰ مترمربع داشته باشد، می‌توان گفت آن بافت ریزدانه است.
وی خاطرنشان می‌کند: انواع مداخله در این بافت‌ها بر اساس میزان وفاداری به گذشته در سه گروه بهسازی، نوسازی و بازسازی قرار می‌گیرد که هریک تعریف خاص خود را دارد و اقدامات ویژه‌ای می‌طلبد به طور مثال در بهسازی اصل بر وفاداری به گذشته و حفظ آثار هویت بخش در آنها است.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری می‌افزاید: فعالیت بهسازی با هدف استفاده از امکانات بالقوه و بالفعل موجود و تقویت جنبه‌های مثبت، و تضعیف جنبه‌های منفی از طریق حمایت، مراقبت، نگهداری، حفاظت، احیا، استحکام بخشی و تعمیر انجام می‌شود.
کریم‌زاده با تاکید بر اینکه دخالت در این بافت‌ها مستلزم رعایت ضوابط و مقررات سازمان میراث فرهنگی است، می‌گوید: نوسازی از دیگر اقداماتی است که می‌توان در خصوص بافت فرسوده انجام داد؛ در این نوع مداخله حد وفاداری به گذشته از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است و برحسب مورد از مداخله اندک تا تغییر را می‌تواند شامل شود.
وی اضافه می‌کند: فعالیت نوسازی با هدف افزایش کارایی و بهره ری و بازگرداندن حیات شهری به بافت است و از طریق نو کردن، توان بخشی، تجدید حیات، انطباق و دگرگونی انجام می‌شود.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری ادامه می‌دهد: بازسازی نوع دیگری از مداخله در بافت فرسوده شهری است؛ در این نوع مداخله نه تنها هیچ الزامی برای حفظ گذشته وجود ندارد، بلکه احیای بافت فرسوده با هدف ایجاد شرایط جدید زیستی و کالبدی _ فضایی و از طریق تخریب، پاکسازی و دوباره سازی انجام می‌شود.
توجه به دو اصل عملکرد آفرینی و هویت‌زایی در فرآیند احیا بافت فرسوده
حامد اخگر، دکترای شهرسازی در این باره به ایمنا می‌گوید: در شهرهای ایران همزمان با تغییرات گسترده و توسعه راه‌ها، ساختار قدیمی شهرها دستخوش تغییرات اساسی شد و امروزه با گذشت دهه‌ها بافت‌های فرسوده شهری و احیای آنها به چالشی برای برنامه ریزان و مدیران تبدیل شده است.
وی می‌افزاید: فارغ از نحوه مداخله در بافت شهری و ضرورت حفظ کالبد بافت، یکی از راهکارهای مؤثر در بازآفرینی بافت‌های فرسوده توسعه فضاهای گردشگری و فرهنگی در نزدیکی این بافت‌ها است.
این دکترای شهرسازی تصریح می‌کند: احیای همه جانبه بافت‌های فرسوده شهری یا بازآفرینی فرآیندی فراتر از بازسازی، بهسازی و نوسازی است به نحوی که جریان زندگی را در این بافت‌ها جاری و ساری می‌کند و دیدگاه صرفاً مداخله‌گر نسبت به بافت‌های فرسوده شهری ندارد.
اخگر تاکید می‌کند: فرآیند احیا باید به نحوی باشد که عملکرد آفرینی و هویت زایی به عنوان بخش مهمی از مداخلات و اقدامات در بافت‌های فرسوده شهر مورد توجه و تاکید برنامه ریزان و مدیران شهری باشد و صرفاً نحوه طراحی و یا حفظ بناها در دستور کار قرار نگیرد.
وی ادامه می‌دهد: در این فرآیند حضور و سکونت شهروندان و درآمدزایی در این بافت‌ها از اهمیت زیادی برخوردار می‌شود و به عنوان هدف اصلی، در کنار حفظ ابنیه و کالبد بافت مورد توجه قرار می‌گیرد.
این دکترای شهرسازی خاطرنشان می‌کند: عملکرد آفرینی در بافت‌های فرسوده شهر باید نشأت گرفته از تاریخ و گذشته این بافت‌ها باشد به نحوی که با باز زنده‌سازی یادمان‌ها و عناصر شاخص و اصلاح نظام منطقه بندی شهر، کارایی گذشته این بافت‌ها را به آنها بازگردانیم.
اخگر تاکید می‌کند: البته هرکدام از بافت‌های فرسوده شهر برنامه‌ها و اقدامات مخصوص به خودش را نیاز دارد و بسته به اینکه این بافت‌ها در مرکز و حاشیه شهر باشد، یا دارای میراث فرهنگی باشد یا نباشد، راهبردها می‌تواند در جزئیات و در پاره‌ای موارد حتی در کلیات متفاوت باشد.
نظر شما