به گزارش خبرنگار ایمنا، بر اساس آخرین گزارش‌ها ۴۴ هزار واحد تولیدی در شهرک‌های صنعتی کشور وجود دارد. همچنین ۸۱۶ شهرک و ناحیه صنعتی در کشور وجود دارد که بیش از ۹۳ درصد آن‌ها را صنایع کوچک تشکیل می‌دهد. در این میان ۲۳ درصد از مجموع واحدهای تولیدی و صنعتی بین ۳۰ تا ۴۵ درصد فعالیت دارد و برای ارتقای ظرفیت آن‌ها نیز برنامه‌ریزی شده است و بقیه واحدها بین ۵۰ تا ۷۰ درصد ظرفیت خود فعالیت می‌کند.
در شرایط فعلی تعدادی از این صنایع که اندک هم نیست در شرایط رکود به سر می‌برد که از دلایلی چون نبود بازار، عدم مطالعه و نیازسنجی دقیق، نبود مواد اولیه و… برای این وضعیت نام برده می‌شود و در میان این موارد، گویا مواد اولیه به عنوان خوراک این واحدها اهمیت بیشتری دارد زیرا نبود آن به توقف فعالیت یک مجموعه تولیدی می‌انجامد. این در حالی است که صنایع کوچک و متوسط، نقش مهمی در اشتغال، توسعه صادرات، پویایی تولید، رشد اقتصادی داشته و همواره در جهت پایداری آن‌ها وعده‌هایی داده شده است.
سیدرضا فاطمی امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت سیزدهم نیز وعده‌هایی برای تنظیم بازار ارائه نموده و روزنه‌هایی از امید را برای فعالان اقتصادی به وجود آورده است. این چنین که از اولویت‌های کوتاه‌مدت برنامه وی، تکمیل سامانه تجارت و تأمین مواد اولیه عنوان شده است. به طوری که این مسئول در شش ماه آینده تا پایان سال برنامه خود را بر تأمین مواد اولیه، تأمین اجزا، قطعات و ماشین‌آلات مرتبط با تولید و رفع موانع تولید به ویژه کالاهای مرتبط و مؤثر بر معیشت و سفره مردم گذاشته که با اندکی صبوری می‌توان به تحقق و یا عدم تحقق وعده‌های این وزیر در رابطه با تأمین مواد اولیه نیز پی برد.
پایان ذخایر معدنی کشور نزدیک است؟
با وجود دست به گریبانی همه صنایع کشور با معضل کمبود مواد اولیه اما صنعت فولاد دارای اهمیتی ویژه بوده و بنا بر گفته مسئولان این حوزه نیز فعلاً بزرگ‌ترین چالش فعلی صنایع فولادی تأمین مواد اولیه محسوب می‌شود. موضوعی که اغلب فعالان و مدیران مرتبط با حوزه زنجیره فولاد نسبت به کمبود آن به خصوص سنگ آهن در طول چند سال گذشته بارها هشدار داده بودند. اما اکنون، شرایط به گونه‌ای شده است که تعدادی از مراکز تولیدی کشور به دلیل کمبود مواد اولیه با کمترین میزان در حال تولید هستند.
این شرایط در حالی بر صنعت فولاد حاکم شده که در پیش‌بینی افق چشم انداز سال ۱۴۰۴، سرانه مصرف فولاد در ایران ۴۰۰ کیلوگرم به ازای هر نفر بوده که در حال حاضر سرانه مصرف حدود ۲۰۰ کیلوگرم است که با توجه به این پیش‌بینی باید سرانه مصرف ما در این افق به دو برابر برسد. در این میان به غیر از پایان یافتن ذخایر معدنی کشور، عواملی چون تحریم‌ها، مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا به علاوه سوءمدیریت داخلی دست به دست هم داده و شرایط را نامساعدتر کرده است.
بنا بر دیدگاه کارشناسان صنایع کشور، نخستین گام برای رفع این معضل، بها دادن به بخش خصوصی کشور است. این بخش با بومی سازی فناوری تولید و دارا بودن ظرفیت مناسب و بالا، می‌تواند سهم بزرگی در حل مشکلات پیشرو در جهت تأمین مواد اولیه مورد نیاز کشور داشته باشد. ضمن آنکه استفاده از راهکارهای صحیح برای واردات مواد اولیه توجه به انجام اکتشافات جدید، فراهم‌سازی امنیت لازم بر سرمایه‌گذاران از مهم‌ترین راهکارها برای تأمین مواد اولیه مطرح می‌گردد.
آنچه نیاز فعلی فولاد کشور است سرمایه‌گذاری‌های جدید برای اکتشافات جدید است؛ هرچند صنایع در طول این سال‌ها با وجود کاستی‌ها و تحریم‌ها مقاومت زیادی از خود نشان داده‌اند ولی این واقعیت هم انکارپذیر نیست که با نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.
صنایع ایران، نباید درگیر کمبود مواد اولیه باشند
محمدرضا صفوی، کارشناس صنایع با اشاره به وجود معادن بسیار در کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: کشوری که روی کمربند معادن قرار دارد و تقریباً همه استان‌های آن از این نعمت برخوردار هستند نباید گرفتار چالشی به عنوان کمبود مواد اولیه صنعتی قرار گیرد. تحریم‌ها دلیلی برای کمبود و حتی نبود مواد اولیه شده است. آیا زمان آن نرسیده که معادن جدید برای تأمین مواد اولیه کشف شود؟ آیا زمان آن نرسیده که مشکلات و موانع اداری برای بهره‌برداری از معادن رفع شود؟
وی ادامه می‌دهد: میان صنایع، فولادی‌ها بیش از همه گرفتار معضل تکنولوژی شده‌اند و زمانی که ورق‌های فولادی تولید نشود صنایع دیگر هم راکد می‌مانند. از طرفی هم در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ تولید ۵۵ میلیون تن فولاد پیش‌بینی شده که اگر قرار است به این میزان تولید برسیم، ذخایر سنگ‌آهن کشور پاسخگوی چند سال آینده هم نمی‌شود. به این ترتیب لازم است گامی جدی برای رفع این مشکل برداشته شود.
به گفته این کارشناس منابع معدنی ارزشمندی وجود دارد که برای اکتشاف و بهره‌برداری از آن‌ها به تجهیزات و فنّاوری‌های پیشرفته نیاز است و البته عمق اکتشاف را هم باید بیشتر کرد زیرا متوسط جهانی عمق اکتشاف ۱۵۰ متر است درحالی‌که در ایران ۲۰ متر است.
تأمین مواد اولیه وابسته به تجهیزات پیشرفته است
عبدالوهاب سهل‌آبادی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران نیز با تأکید بر قابلیت صنعتی استان اصفهان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: اصفهان با داشتن بیش از هشت هزار واحد صنعتی، به عنوان قطب صنعتی در کشور مطرح است. استانی که در زمینه تولیدات متعدد صنعتی و فولادی، صنایع مصالح ساختمانی از سیمان گرفته تا کاشی، سرامیک و اتصالات و همچنین در بخش پتروشیمی جایگاهی مطلوب دارد. به علاوه وجود معادن و صنایع فولادی در این استان از ویژگی‌های قابل‌توجه آن است. حال با وجود این ظرفیت بالای صنعتی به دلایلی چون تحریم‌ها با معضل کمبود مواد اولیه مواجه شده که مسئله‌ای مشترک بین همه فعالان صنایع به شمار می‌آید.
وی با بیان اینکه تأمین مواد اولیه مشکل اصلی و مهم صنایع کشور به ویژه فولادی‌ها است خاطرنشان می‌کند: در این شرایط اقدام به خام فروشی مواد اولیه مورد نیاز فولادی‌ها مانند سنگ‌آهن می‌شود که این معضلی بزرگ است و لازمه توجه فراوانی است. معدن داران باید پیش از هر اقدامی نسبت به صادرات، مواد مورد نیاز صنایع داخل را تأمین و سپس مازاد محصولات خود را صادر نمایند.
رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت ایران مشکل دیگر را مربوط به عدم شناسایی معادن کشور می‌داند و توضیح می‌دهد: برای کشف معادن تلاش کافی نشده است در صورتی که باید سازمان‌های مربوطه اقدام به این امر مهم داشته باشند. البته کشف معادن و بهره‌برداری بیشتر از آن‌ها نیازمند ماشین آلات پیشرفته است اما اغلب تجهیزات معدنی کشور مربوط به سال‌های قبل از ۱۹۷۰ میلادی است که به دلایلی چون عدم توانایی در تهیه ماشین‌آلات با وجود ارز گران قیمت و کاهش شدید ارزش پول ملی امکان تهیه تجهیزات پیشرفته هم وجود ندارد که پیامد این‌گونه موانع، کمبود مواد اولیه صنایع و رکود فعالیت آن‌ها شده است.
گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما