به گزارش خبرنگار ایمنا، خشکسالی پدیده‌ای طبیعی و ناشی از تغییرات اقلیمی است. این تغییرات می‌تواند ریشه‌های طبیعی داشته باشد اما فعالیت‌های انسانی هم در این جریان نقش دارد و آن را تشدید می‌کند. متأسفانه کشور ایران در کمربند خشک و نیمه خشک قرار دارد و از نظر میزان بارندگی یک سوم متوسط نسبت به بارش جهانی است که سالانه ۲۰۰ میلی لیتر است و نیز در تمام نقاط کشور این مقدار بارش وجود ندارد. نرخ تبخیر ایران در جهان سه برابر بیشتر از نرخ متوسط جهانی است. این دو عامل در کنار مدیریت نادرست منابع آب سبب شده است پدیده‌های بلندمدت خشکسالی و اثرات جبران‌ناپذیر آن در ایران رخ دهد. استان اصفهان هم سال‌ها درگیر پدیده خشکسالی بوده است بنابراین مدیریت منابع آب باید اصلاح شود، در استقرار صنایع آب بر در استان تجدیدنظر شود و منابع آب غیرمتعارف مورد استفاده قرار گیرد تا مشکلات خشکسالی تا حدودی کاهش یابد.
خشکسالی در استان اصفهان پیامدهای متعددی دارد که برخی از آنها شامل خشکی زاینده‌رود، کاهش بارش‌ها و قطع جریان آب در رودخانه‌ها، افزایش تخلیه آب‌های زیرزمینی و وقوع پدیده فرونشست، افزایش ریزگردها و آلودگی هوا، خسارت بهره‌برداران در بخش کشاورزی به دلیل تأمین نشدن آب و بروز خسارت به ۲۰ هزار هکتار از باغات، کشت نشدن یک هزار هکتار در اراضی حاصلخیز کشاورزی، تشدید آفات و امراض گیاهی، بروز بیماری‌های دام و طیور، تأمین نشدن علوفه و نهادهای مورد نیاز دام و طیور، فقر پوشش گیاهی در مراتع و خشک شدن ۹۸ درصد از تالاب گاوخونی با ۴۳ هکتار وسعت و بسیاری تبعات دیگر است.
اثرات عمیق خشکسالی آب‌شناسی
خشکسالی یکی از مهمترین مخاطرات جوی است که به طور خزنده در سطح جهان شکل گرفته است و به صورت منطقه‌ای عمل می‌کند. پیش‌بینی آن با عدم قطعیت زیاد همراه بوده، آغاز و پایان آن نامعلوم و چگونگی وقوع و اثرات آن در هر ناحیه با ناحیه دیگر متفاوت است. رخداد خشکسالی به سه مرحله مختلف تفکیک می‌شود. در ابتدا با کاهش بارش در یک منطقه یا حوضه آبریز، خشکسالی هواشناسی رخ می‌دهد که کم شدن ورودی آب به پشت سدها از اولین پیامدهای آن است.
در ادامه چنانچه کاهش بارش با افزایش دما همراه شده و تداوم یابد، تبخیر و تعرق زیاد شده و نیاز گیاه به آب افزایش یافته و در نتیجه خشکسالی کشاورزی به ویژه در بخش دیم رخ می‌دهد. در این مقطع بخش کشت آبی با توجه به بهره‌گیری از آب‌های زیرزمینی هم چنان می‌تواند به حیات خود ادامه دهد. اما در حوزه آب، ضمن تشدید کاهش ورودی آب به پشت سد، خروجی آب به صورت تبخیر افزایش می‌یابد. چنانچه برداشت آب از منابع زیرزمینی برای مدت طولانی ادامه پیدا کند، خشکسالی آب‌شناسی (هیدرولوژیکی) به وقوع خواهد پیوست که اثرات منفی آن بسیار عمیق‌تر از دو خشکسالی قبلی است.
متأسفانه در این مرحله است که عموم مردم از وقوع خشکسالی مطلع می‌شوند. در این هنگام خشکسالی آثار تخریبی خود را در منطقه به جا گذاشته و کاهش خسارات ناشی از آن بسیار مشکل و پرهزینه است. پیامد این نوع خشکسالی، از بین رفتن کشاورزی، تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی، مهاجرت آسیب دیدگان خشکسالی و شکل‌گیری معضلات اجتماعی و تهدیدات زیست محیطی به صورت منابع آلوده کننده است.
کم بارشی در تمام کشور حکمفرما است
احد وظیفه رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه مدل‌های عددی و پیش‌بینی‌های انجام شده از کم بارشی در پاییز امسال خبر می‌دهند، اظهار می‌کند: متأسفانه قالب مدل‌های عددی که برای پاییز امسال پیش‌بینی کردند، نشان می‌دهد احتمال کم بارشی در پاییز بسیار زیاد است به خصوص در مهرماه پیش‌بینی‌های کوتاه مدت، میان‌مدت و فصلی بیانگر این است که مهرماه کم بارشی پیش رو داریم و بارش در مهرماه عمدتاً مربوط به نوار شمالی کشور است در سایر نقاط بارش قابل ملاحظه‌ای نداریم شاخص‌های بزرگ مقیاس نشان می‌دهند که در آبان ماه هم بارش کمی داریم و به طور کلی پاییز کم بارشی پیش رو داریم که در برخی نقاط این کم بارشی برجسته است.
وی ادامه می‌دهد: خشکسالی به درجات مختلف ترسالی، خشکسالی ضعیف، خشکسالی متوسط و خشکسالی بسیار شدید و استثنایی تقسیم می‌شود. در غرب و جنوب کشور در اغلب استان‌ها خشکسالی بسیار شدید است، در استان کرمانشاه ۹۷ درصد تحت تأثیر خشکسالی است و استان خوزستان هم با ۹۳ درصد درگیر این پدیده است. استان‌های شمالی هم از این قاعده مستثنی نیستند. در گیلان و مازندران ۵۰ تا ۷۵ درصد از مساحت استان تحت تأثیر خشکسالی شدید تا بسیار شدید است. ترسالی در هیچ جای کشور وجود ندارد متأسفانه در سال آبی گذشته کم بارشی در تمام کشور حکمفرما بوده است.
رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی تصریح می‌کند: کشور ایران در عرض جغرافیایی قرار گرفته است که اصطلاحاً کمربند بیابانی دنیا محسوب می‌شود، بنابراین خشکسالی جزو طبیعت مناطق محسوب می‌شود با توجه به ازدیاد جمعیت و فعالیت‌های آب‌بر نیاز به آب بیشتر شده و خشکسالی اثرگذار است که خسارت‌های زیادی برجای می‌گذارد. خشکسالی در فصل بهار باعث شد گندمکاران و دیم‌کاران نتوانند محصول کشت کنند و با خسارت‌های زیادی مواجه شدند. متأسفانه خشکسالی در دهه‌های اخیر به گونه‌ای افزایش پیدا کرده است که شرایط مطلوبی برای کشور به همراه ندارد و توسعه و فعالیت‌ها را مختل کرده است.
بی‌آبی زاینده‌رود شاهرگ حیاتی اصفهان
وی می‌افزاید: استان اصفهان جزو شهرهای کم بارش، نیمه بیابانی و کویری است، غرب اصفهان آب و هوای بهتری دارد و در نیمه مرکزی و شرقی بارش‌ها کم است و بیابانی است، جمعیت غالب در نیمه غربی ساکن هستند و در سال گذشته این مناطق هم از نظر بارش نامطلوب و دما گرم‌تر از حد نرمال بود شاهرگ حیاتی استان زاینده‌رود هم سالهاست بی‌آب شده است.
وظیفه خاطرنشان می‌کند: فعالیت سازمان هواشناسی بیشتر در زمینه اطلاع‌رسانی و صدور پیش‌بینی‌ها، گزارش وضعیت فعلی و تعیین شاخص‌های خشکسالی و اعلام آن به سازمان‌های مختلف و مردم و در کل پیش‌بینی وضعیت آینده است. این سازمان داده‌های تاریخی را نگهداری می‌کند و شاخص‌های مختلف را محاسبه می‌کند داشتن اطلاعات صحیح از گذشته و آینده تصمیم‌گیری را برای بخش‌های مختلف تسهیل می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: شمال کشور با عرض‌های حدود ۴۰ درجه شروع می‌شود و جنوب کشور با عرض ۲۰ درجه جغرافیایی و سیستم‌های جوی هم از عرض‌های شمالی وارد می‌شوند و به تدریج تا اوایل زمستان به عرض‌های جنوبی کشور نفوذ می‌کنند. بوشهر و جنوب خوزستان و بخش‌های زیادی از فارس در آبان ماه و آذرماه بارش ندارند که به صورت اقلیمی و در بلندمدت همین وضعیت را تجربه کرده‌اند، بعد از نیمه پاییز سیستم‌های جوی به عرض جنوبی نفوذ می‌کنند و بارش در جنوب کشور اتفاق می‌افتد.
کاهش بارش‌ها خشکسالی را تشدید می‌کند
منصور شیشه‌فروش مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهارمی کند: بر اساس تحلیل شاخص اچ پی‌ای آی در یک دوره ۱۰ ساله تا پایان مرداد امسال نشان می‌دهد که درجات بسیار خفیف تا شدید خشکسالی بلندمدت ایدئولوژیک در بسیاری از مناطق استان اصفهان وجود دارد. ۷۴.۶ از مساحت استان درگیر خشکسالی است و دیگر مناطق هم خشکسالی‌های ضعیف را تجربه می‌کنند، بررسی وضعیت میانگین دما تا پایان تابستان امسال نشان دهنده افزایش قابل ملاحظه دما در اکثر مناطق استان است.
وی ادامه می‌دهد: خشکسالی در سرچشمه‌های آبی زاینده‌رود مناطق مرکزی، شمالی و غربی استان بین دو تا سه درجه سانتیگراد فراتر از نرمال بوده است و شرایط کم بارشی، بالا بودن میانگین دما نسبت به مقدار نرمال در فصل زمستان و بهار بین دو تا سه درجه سانتیگراد بوده است و افزایش میزان تبخیر سطحی، کاهش پوشش برف به مقدار بلندمدت و کاهش رطوبت خاک خشکسالی را افزایش می‌دهد. بر اساس آمار ایستگاه‌های هواشناسی استان میانگین بارش از مهر سال گذشته تا سال جاری ۱۰۹ میلیمتر بوده که نسبت به مقدار بلند مدت بیش از ۴۰ درصد کاهش داشته است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان تصریح می‌کند: با توجه به دادهای آماری موجود یکی از کم بارش‌ترین سال‌ها طی ۱۵ سال اخیر سال زراعی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ بوده است. شهرستان‌های استان کمبود بارش قابل ملاحظه‌ای نسبت به مقدار بلندمدت را دارند و بارش دریافت شده در سال آبی جاری عمدتاً مربوط به مناطقی بوده است که در حوزه زاینده‌رود نیستند و تأثیر جدی بر آب رودخانه‌ها و ورودی به سد را نداشته است و در سرچشمه‌های آبی زاینده‌رود این کاهش بارش بیش از ۵۰ درصد نسبت به مقدار بلندمدت بوده است.
۸۵ درصد استان اصفهان درگیر خشکسالی است
وی می‌افزاید: بررسی وضعیت میانگین دما تا پایان تابستان امسال نشان دهنده افزایش قابل ملاحظه و فراتر از نرمالی در اکثر مناطق استان به ویژه مناطق شمالی و غربی، چشمه‌های آبی زاینده‌رود و مناطق مرکزی بوده است. شرایط کم بارشی و بالا بودن میانگین دما از مقدار نرمال طی زمستان و بهار و تابستان سه درجه سانتیگراد بوده است. افزایش میزان تبخیر سطحی، کاهش پوشش برف نسبت به مقدار بلندمدت و کاهش رطوبت خاک سبب تشدید خشکسالی و تنش آبی در سال زراعی فعلی شده است.
شیشه‌فروش اظهار می‌کند: بررسی وضعیت خشکسالی استان اصفهان با توجه به شاخص‌ها بیانگر آن است که خشکسالی در تمام مناطق استان گسترش یافته است و بیش از ۸۵ درصد مساحت استان درگیر خشکسالی بلندمدت بوده و اکثر مناطق استان خشکسالی متوسط داشته است.
وی خاطرنشان می‌کند: اقدامات انجام شده در مورد کاهش خشکسالی شامل تشکیل ستاد پیشگیری و کنترل خشکسالی، اجرای طرح‌های نوین آبیاری که ۱۳۶ هکتار در بحث کشاورزی اجرا شده، طرح‌های آب و خاک مانند ترمیم و مرمت قنوات، احداث کانال‌ها و اجرای طرح‌های مصرف بهینه آب در بخش باغات و زراعت، آموزش اجرای طرح‌های کشت گلخانه‌ای، انجام مطالعات در جهت پیشگیری و کنترل خشکسالی، پیگیری در جهت عدم بارگذاری‌های جدید در منابع آب و اجرای طرح‌های آبخیزداری درازمدت از جمله برنامه‌هایی بوده که برای مهار خشکسالی انجام شده است.
لزوم مدیریت بارگذاری‌ها و برداشت‌های غیرمجاز در حوضه زاینده‌رود
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اظهار می‌کند: آبرسانی به مناطق کم آب و باغات صورت گرفته است و ۲.۵ میلیارد تومان به اداره محیط زیست برای تأمین آب و علوفه در مناطق زیست محیطی برای وحوش پرداخت شده است، اعتبارات جهاد کشاورزی برای مرمت قنوات و اجرای طرح‌های آب و خاک و اجرای روش‌های بهینه مصرف آب راهکارهای دیگر برای سازمان جهاد کشاورزی بوده است.
شیشه فروش خاطرنشان می‌کند: وزارت نیرو نسبت به اجرای مصوبات شورای عالی آب و احیای زاینده‌رود و تالاب گاوخونی باید اقدام کند و پیشگیری از بارگذاری‌های جدید برای منابع آب و برداشت‌های غیرمجاز در کل حوضه زاینده‌رود باید متوقف شود بنابراین سازمان جهاد کشاورزی باید به استان توجه کند و اعتبارات لازم برای اجرای طرح‌های نوین آبیاری و طرح‌های آبخیزداری لحاظ شود، از سوی دیگر مدیریت یکپارچه در حوضه زاینده‌رود باید اعمال شود. احیای رودخانه زاینده‌رود یکی از خواسته‌هایی است که وزارت نیرو باید به آن پاسخ دهد.
نظر شما