دلایل کمبود واکسن آسترازنکا در کشور چیست؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، واکسن کووید- ۱۹ آکسفورد آسترازنکا (به انگلیسی: Oxford–AstraZeneca COVID-۱۹ vaccine)، با شناسهٔ (AZD۱۲۲۲)، یک واکسن کووید ۱۹ است که به وسیله دانشگاه آکسفورد و شرکت آسترازنکا توسعه داده شده و از طریق عضلانی‌تزریق می‌شود. این واکسن، با استفاده از آدنو ویروس ChAdOx۱ شامپانزه به عنوان ناقل ویروسی ساخته شده است، این واکسن از دسامبر سال ۲۰۲۰، در حال انجام تحقیقات بالینی فاز III بوده است.

واکسن آسترازنکا ایمنی بالایی دارد

این واکسن، ایمنی بالایی داشته و اثرات جانبی آن آن مانند درد محل تزریق، سردرد، تهوع ناچیز بوده و عموماً طی یک تا چند روز، رفع می‌شوند با این وجود، اثرات جانبی نادر از جمله آنافیلاکسی به ندرت مشاهده شده است. در موارد بسیار نادر، ایجاد لخته خون (ترومبوز) نیز به میزان یک مورد در هر ۱۰۰/۰۰۰ تزریق، مشاهده شده است.

در مارس سال ۲۰۲۱ گزارش شد که در بین ۳۴ میلیون تزریق در سراسر اتحادیه اروپا و بریتانیا ۳۷ مورد لختگی خون خطرناک ناشی از تزریق این واکسن در استفاده‌کننده‌ها روی داده‌است، این واکسن از زمان ساخت، توسط چندین نهاد دارویی در سراسر جهان مانند آژانس دارویی‌اروپا (EMA) و اداره درمانی استرالیا تأیید شده است، همچنین برای فهرست استفاده اضطراری به وسیله سازمان بهداشت جهانی (WHO) تأیید شده است.

هفت ماه پس از آغاز تولید این واکسن، در هشتم مرداد امسال بود، آکسفورد-آسترازنکا اعلام کرد که بیش از یک میلیارد دز واکسن تولید این شرکت به بیش از ۱۷۰ کشور ارسال شده است، ۱۴ مرداد ماه امسال بود که در خبرها اعلام شد دومین واکسنی که با تعداد بالا در کشور وارد شده واکسن آسترازنکا است، این نوع واکسن بیش از ۲۵ درصد از واکسن‌های موجود در ایران را به خود اختصاص می‌دهد، در مجموع تاکنون پنج میلیون و ۳۶۶ هزار دز واکسن آسترازنکا از چهار کشور جهان وارد ایران شده است.

واکسن آسترازنکا از چه کشورهایی وارد ایران شد؟

در اوایل تولید و خرید واکسن کرونا، ایران با عضویت در کوواکس برای دریافت بیش از ۱۶ میلیون دز واکسن آسترازنکا اقدام کرد، کوواکس توسط تعدادی از سازمان‌های بین‌المللی ازجمله سازمان بهداشت جهانی (WHO) و یونیسف اداره می‌شود، با این حال تاکنون کوواکس تنها حدود دو میلیون و ۱۵۰ هزار دز واکسن آسترازنکا به ایران اعطا کرده که این واکسن‌ها ساخت کشورهای کره‌جنوبی و ایتالیا است.

ژاپن اخیراً ۲.۹ میلیون دز واکسن آسترازنکا رایگان در اختیار ایران قرار داد، در این میان بخش خصوصی هم برای واردات واکسن اقدام کرد اما تنها حدود ۳۱۵ هزار دز را توانست وارد کند. گفته شد این واکسن آسترازنکا ساخت کشور روسیه است.

۱۵ تیرماه امسال بود که وزارت بهداشت اعلام کرد طبق اعلام وزارت بهداشت، تاکنون چهار میلیون و ۴۵۳ هزار و ۴۳۹ نفر دز اول واکسن کرونا و یک میلیون و ۸۷۱ هزار و ۲۶۸ نفر نیز دز دوم را دریافت کرده‌اند که در مجموع واکسن‌های تزریق شده به شش میلیون و ۳۲۴ هزار و ۷۰۷ دز رسیده است.

آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد تاکنون حدود پنج درصد جمعیت کشور دز اول واکسن کرونا و کمتر از دو درصد هر دو دز واکسن را دریافت و ایمنی نسبی پیدا کرده‌اند. آن گونه که سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا علت کندی واکسیناسیون کرونا را در ایران خلف وعده فروشندگان واکسن و تأخیر آنها در ارسال واکسن‌های خریداری شده می‌داند و تاکید دارد تقاضای بالای واکسن در دنیا و اولویت کشورها برای واکسیناسیون مردم کشور خودشان دسترسی به واکسن را کند کرده است، همین مسئله نیز موجب نگرانی بسیاری از افراد بالای ۶۰ و ۷۰ سال در تزریق دز دوم واکسن کرونا شده است.

کمبود آسترازنکا رفع می‌شود؟

ششم شهریورماه امسال بود که با کمبود واکسن آستزازنکا در کشور مواجه شدیم، رئیس گروه پیشگیری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این مورد اعلام کرد وزارتخانه وعده داده تا پایان این هفته یا واکسن آسترازنکا را برای تزریق دز دوم تأمین می‌کند و یا دستورالعملی مبنی بر اینکه افراد در صورت نبود این واکسن برای دز دوم چه کاری باید انجام دهند، ارسال خواهد کرد. مسئله کمبود دز دوم واکسن آسترازنکا یک مشکل در سطح کشور است و در همین سطح برای تزریق دز دوم این واکسن به چالش برخورده‌ایم. تا وزارت این واکسن را تأمین نکند، دانشگاه‌ها نمی‌توانند نیاز متقاضیان را تأمین کنند. تا این لحظه خبری در خصوص دستورالعمل وزارت بهداشت برای اقدام در این زمینه دریافت نکرده‌ایم.

وی در مورد موجودی واکسن آسترازنکا گفته بود موجودی این واکسن برای دز دوم تزریق شده و هم‌اکنون ذخیره آسترازنکا به اتمام رسیده است، تمام همکاران کادر درمان که در بهمن و اسفند سال پیش و فروردین ماه امسال واکسن اسپوتنیک تزریق کرده‌اند، دز دوم را نیز دریافت کردند. در حال حاضر برای نوبت دوم واکسن اسپوتنیک هیچ مشکلی وجود ندارد و اگر کسی باشد که دز دوم را دریافت نکرده، می‌تواند با مراجعه به مراکز واکسیناسیون تزریق دوم را انجام دهد.

نیاز کشور به واکسن کرونا و تلاش برای جبران کمبودها

۹ شهریور ماه امسال بود که در خبرها اعلام شد کمبود واکسن کرونا در برخی استان‌های کشور، واکسیناسیون روزانه و منظم را در این مناطق کاهش داده و به نظر می‌رسد این مشکل به روند تأمین واکسن و توزیع آن در استان‌ها بستگی دارد که براساس وعده مسئولان وزارت بهداشت از هفته آینده شاهد بهبود شرایط در تأمین و توزیع واکسن خواهیم بود.

گزارش‌های منتشر شده حاکی از آن است که مراکز واکسیناسیون کرونا در برخی از شهرستان‌ها و استان‌های کشور به دلیل نداشتن واکسن تعطیل شده یا برخی از مراکز تنها دُز دوم واکسن کرونا را تزریق می‌کنند البته تزریق واکسن در برخی از مراکز نیز طبق روال گذشته در حال انجام است.

در برخی نقاط کشور نیز مراجعه کنندگان با سرگردانی مواجه شده‌اند که از طریق پیامک برای تزریق واکسن فراخوانده شده بودند اما مسئولان مراکز واکسیناسیون اعلام کردند امکان تزریق واکسن به آنان وجود ندارد چرا که کد ملی فعال نشده است. از سوی نیز به گفته مسئولان بهداشت و درمان، شتاب واکسیناسیون کرونا باید بیش از چیزی که اکنون در حال انجام است، شاهد باشیم، به عبارتی این روند باید شتاب مضاعف گیرد.

آنان معتقدند که سرعت عمل در روند واکسیناسیون در روزهای آینده بسیار مهم است، زیرا اگر جمعیت بالایی واکسینه شوند، مقاومت بیشتری نسبت به سوش‌های جهش یافته، مشاهده خواهد شد و این کار می‌تواند کشور را به ایمنی جمعی برساند.

در همین حال وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه دولت با همه توان در حال تلاش برای واکسیناسیون حداکثری است، گفته بود از هفته آینده شاهد توزیع گسترده واکسن در استان‌ها خواهیم بود. هیچ بیمار کرونا نباید از بیمارستان بدون درمان خارج شود و باید همه امکانات برای مدیریت بیماری بسیج شوند، رؤسای علوم پزشکی سرکشی از بیمارستان‌ها را در برنامه‌های خود قرار دهند. همه ما خدمتگزاری مردم هستیم و باید این مسئله توسط مردم در عرصه مشاهده شود.

کمبود واکسن آسترازنکا و سهمیه‌بندی در استان‌ها

نیمه اول شهریورماه امسال بود که رئیس گروه مبارزه و پیشگیری از بیماری‌های واگیردار دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گفته بود در حال حاضر موجودی واکسن برکت و سینوفارم در استان خراسان رضوی کافی است و سایر واکسن‌ها (آسترازنکا) با کمبود مواجه است و دانشگاه علوم پزشکی مشهد از وزرات بهداشت درخواست کرده است برای مشهد و خراسان رضوی همانند استان‌های دیگر که برای جمعیت بالای ۱۸ سال آن‌ها مجوز واکسیناسیون داده شده، سهمیه تعیین کند.

همچنین بر اساس اعلام معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی آبادان با توجه به استقبال شهروندان جنوب غرب خوزستان از واکسیناسیون، ذخیره انواع مختلف واکسن در شهرستان‌های آبادان، خرمشهر و شادگان به پایان رسیده و از شهروندان خوسته شده تا اطلاع بعدی برای واکسیناسیون مراجعه نکنند.

از آذربایجان شرقی نیز خبر رسیده است که با وجود قول مساعد وزارت بهداشت برای تأمین واکسن کرونا، استان همچنان با کمبود واکسن مواجه است، به گفته معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، اکنون تنها دُز دوم واکسن‌های برکت و سینوفارم در آذربایجان شرقی تزریق می‌شود، هنوز دُز دوم واکسن استرازنکا و اسپوتنیک به آذربایجان شرقی نرسیده و تعداد واکسن‌های تحویلی به استان کفاف سرعت تزریق و مراجعه کنندگان را نمی‌دهند.

از طرفی از شهر قم خبر رسیده که ۱۷ مرکز تجمیعی واکسیناسیون با ظرفیت تزریق ۳۰ هزار دُز در روز در استان ایجاد شده است که متأسفانه به دلیل استقبال پایین مردم، حدود دو سوم این ظرفیت خالی است. به گفته مدیر گروه آموزش و ارتقا سلامت مرکز بهداشت قم، با وجود اینکه ظرفیت مراکز تجمیعی واکسیناسیون استان حدود ۳۰ هزار دُز در روز است ولی هم اکنون به دلایل مختلف از جمله واکسن هراسی، تنها حدود ۱۰ هزار دُز در روز در این مراکز واکسن تزریق می‌شود.

در کنار خبرهای منتشر شده از کمبودها در واکسن کرونا، انتشار خبرهایی از اجرای طرح شهید سلیمانی، توسعه زیرساخت‌ها و مراکز تجمیعی واکسیناسیون کرونا امیدوار کننده است که در همین زمینه فرمانده سپاه قمربنی‌هاشم (ع) چهارمحال و بختیاری از راه‌اندازی ششمین مرکز تجمیعی واکسیناسیون با همکاری سپاه و بسیج و دانشگاه علوم پزشکی در این استان خبر داده و گفته بود از این تعداد سه مرکز در شهرکرد فعال است.

به گفته سردار علی محمد اکبری، نیروهای سپاه و بسیج در همه بحران‌ها از جمله سیل و زلزله برای خدمت‌رسانی به آسیب‌دیدگان در کنار مسئولان فعالیت می‌کنند و در شرایط کنونی نیز با شیوع کرونا، تمام ظرفیت بسیج برای خدمت‌رسانی به مردم به خصوص آسیب‌دیدگان به کار شده است.

توضیح سازمان غذا و دارو درباره علت کمبود واکسن آسترازنکا در ایران

معاون سازمان غذا و دارو در ارتباط با کمبود واکسن آسترازنکا در مراکز واکسیناسیون کشور گفته است واکسن آسترازنکا را تنها از یک سری منابع مورد تأیید می‌توانیم بیاوریم که آن منابع هم به ما حداکثر در حد یک تا دو میلیون واکسن می‌دهند. بیشترین مقدار واکسن آسترازنکا که تا الان برای ما آمده، چیزی در حد دو میلیون و ۸۰۰ هزار دز بود که از ژاپن آمد.

وی اعلام کرده بود شاید آنقدر که مدنظرمان باشد و سینوفارم و برکت در اختیار ما قرار می‌گیرد، آسترازنکا در دسترس ما نباشد. اما این محدودیت‌ها همانطور که می‌دانید روز به روز کم می‌شود، اگر دقت کنید سیل ورود واکسن به کشور ما تقریباً بعد از ورود تولیدات داخلی بود. بسیاری از داروها به این صورت است.

معاون سازمان غذا و دارو تاکید کرده بود اگرچه این کاری غیراخلاقی در حوزه پزشکی است، اما شما تا زمانی که تولید داخلی ندارید، طرف خارجی منتظر می‌ماند که شما با آن‌ها مذاکره کنید و زمانی که می‌بیند تولید کرده‌اید، او از شما خواهش می‌کند بیایید و از من هم واکسن بخرید. در حال حاضر ما در واکسن همچنان بی‌نیاز از واردات نیستیم اما قطعاً با تولید داخل به زودی بی‌نیاز خواهیم شد.