به گزارش خبرنگار ایمنا، آلودگی هوا پدیده پیچیده‌ای است که عوامل گوناگونی در کمیت و کیفیت آن تأثیرگذار است، این پدیده محصول جانبی و نامناسب پیشرفت صنعت و تکنولوژی است که متأسفانه پا به پای آن رشد کرده و حال دامنه آن از یک شکل محلی و ملی فراتر رفته و به یک معضل بین‌المللی و جهانی تبدیل شده است.
شهر اصفهان که طی سه دهه اخیر از رشد سریعی در جمعیت و توسعه شهری برخوردار بوده، به مرور از یک شهر با اندازه متوسط تبدیل به یک کلانشهر شده است و افزایش بارگذاری‌های مختلف، فعالیت کارخانجات صنعتی اطراف همچنین افزایش سرانه مالکیت خودرو شخصی در آن سبب بروز مشکلات متعدد شهری مانند آلودگی هوا شده است.
ذرات حاصل از گرد و غبار آلودگی ناشی از فعالیت کارخانجات ذرات معلق کوچک‌تر از ۱۰ میکرون و صنایع بزرگ آلاینده همگی از جمله معضلاتی است که اکثر کلانشهرها به ویژه اصفهان با آن روبرو است.
آلودگی هوا مفهومی وسیع‌تر از آلودگی صرفاً زیست محیطی دارد و پیامدهای بسیار گسترده اجتماعی و اقتصادی مانند آسایش مردم و حفظ حقوق مالکیت را نیز در بر می‌گیرد؛ مسئولان عوامل مختلفی را در آلودگی هوای شهرها سهیم می‌دانند، اما به راستی تاکنون برای کاهش آلودگی هوای شهرها چه راهکار اساسی اعلام و چه اقداماتی انجام شده است؟
بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست استان اصفهان، از ابتدای سال جاری تاکنون اصفهان فقط یک روز هوای پاک داشته و با توجه به پیش بینی کاهش فعالیت سامانه‌های جوی در پاییز ۱۴۰۰، شرایط جوی برای افزایش غلظت آلاینده‌های هوا مهیا خواهد بود.
پژوهشگران برای رفع معضل آلودگی هوا به میدان بیایند
رضا مختاری، یک دکترای برنامه‌ریزی شهری در این باره به ایمنا می‌گوید: شاخص آلودگی هوا بر اساس معیاری خاص تعیین می‌شود، وقتی غلظت ترکیبات مختلف آلایندگی در هوا شامل مونواکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، ازن، ذرات معلق و حتی ذرات گرد و غبار از یک حدی بالاتر رود، هوای آلوده‌ای تنفس می‌کنیم.
وی با بیان اینکه آلودگی هوا و محیط زیست یک بحران جهانی به دلیل برهم خوردن توازن بین مؤلفه‌های اصلی چشم‌اندازهای طبیعی است، می‌گوید: وضعیت هوای کلانشهر اصفهان خوب نیست؛ زیرا یکی از مهمترین مشکلات شهر اصفهان این است که طرح جامعی مبتنی بر مطالعات عمیق و یک نگاه جامع و یکپارچه در این خصوص نداریم.
این دکترای برنامه‌ریزی شهری ادامه می‌دهد: نبود سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری مناسب، نداشتن مدیریت خوب و ضمانت‌های اجرایی قوانین مربوطه از جمله مشکلاتی است که راه برخورد جدی با برخی چالش‌های زمینه ساز آلودگی هوا از جمله وسایل حمل و نقلی دودزا را سد کرده است.
وی با اشاره به پدیده اینورژن (وارونگی هوا) همزمان با آغاز فصل پاییز، اظهار می‌کند: وقتی توده هوای سرد سطح شهر را بپوشاند و اجازه خروج گازهای سمی و آلودگی‌ها را ندهد، هوای آلوده در شهر جمع می‌شود و تا زمانی که وزش باد و بارش باران نداشته باشیم متأسفانه آلودگی‌ها از بین نمی‌رود.
مختاری با انتقاد از برخی بلندمرتبه سازی‌ها در شهر، تصریح می‌کند: به عنوان مثال اطراف ناژوان به عنوان ریه تنفسی اصفهان با ساختمان‌های بلند تسخیر شده، این در حالی است که ساختمان‌های بلند ۳۰ درصد وزش باد را در شهر کاهش می دهد و باعث دشوار شدن امکان جا به جایی اینورژن می‌شود؛ البته برخی مشکلات نیز به صنایع آلاینده اطراف اصفهان باز می‌گردد.
وی خشک شدن زاینده رود و شرایط فعلی تالاب گاوخونی را در افزایش آلودگی هوای کلانشهر اصفهان بی تأثیر ندانسته و تاکید می‌کند: نبود مدیریت در سفرهای درون شهری شهروندان مسئله مهم دیگری در آلودگی هوا است به طوری که سفرهای درون شهری کاذب زیادی داریم و بسیاری از افراد از خودرو به عنوان یک وسیله تفریح استفاده کرده و باعث افزایش ترافیک و آلودگی هوا می‌شوند.
این دکترای برنامه‌ریزی شهری با انتقاد از پراکندگی نامناسب امکانات و خدمات شهری، آموزشی و فرهنگی در شهر اظهار می‌کند: به عنوان مثال تمام سینماها در خیابان‌های مرکزی شهر قرار دارد یا مدارس خوب در برخی نقاط خاص قرار گرفته که سفر کاذب برای شهروندان ایجاد می‌کند و هنوز حمل و نقل عمومی شهر نتوانسته جایگزین خودروها شود، بنابراین باید خدمات را در شهر توسعه داده و سفرهای کاذب را کم کنیم.
وی می‌افزاید: در موضوع آلودگی هوا هنوز نتوانستیم فرهنگ حمل و نقل عمومی و جایگاه آن را برای شهروندان نهادینه کنیم، بنابراین ابتدا باید فرهنگ‌سازی انجام شود چرا که افزایش مسیرهای حمل و نقل عمومی و خریداری و نوسازی ناوگان آن بخشی از اقدامات لازم به شمار می‌رود.
مختاری با بیان اینکه رینگ چهارم باید آخرین حلقه حفاظتی شهر محسوب و از توسعه بی رویه شهر جلوگیری شود، می‌گوید: به تناسب افزایش روز افزون خودروها، شبکه معابر در شهر توسعه یافته در حالی که باید برای کاهش سفرهای کاذب شهروندان برنامه‌ریزی و ناوگان حمل و نقل عمومی شهر را گسترش و تقویت کنیم؛ همچنین باید فرهنگ خرید الکترونیکی، بازدیدهای الکترونیکی و … در جامعه نهادینه شود تا برای انجام هر کاری از خودرو استفاده نشود.
وی تصریح می‌کند: سالانه دو درصد افزایش استفاده از خودروهای شخصی را شاهد هستیم که اگر این روند ادامه یابد، اصفهان به شهر غیر قابل زیستن تبدیل خواهد شد.
این دکترای برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر استفاده از انرژی خورشیدی به جای سوخت‌های فسیلی، می‌گوید: در شهری که در طول یک سال بیش از ۳۰۰ روز هوای آفتابی دارد، باید برای استفاده هر چه بیشتر از پنل ها و آب‌گرم‌کن‌های خورشیدی برنامه‌ریزی کرده و به سمت انرژی‌های پاک حرکت کنیم.
وی توجه به فرهنگ پیاده‌راه سازی معابر شهری، فرهنگ استفاده از دوچرخه و افزایش مسیرهای ویژه دوچرخه سواری در شهر، ایجاد دیواره‌ها و بام‌های سبز، مدیریت آب و فاضلاب شهری و آب باران را در کاهش آلودگی هوا مؤثر دانسته و می‌افزاید: آلودگی هوا و محیط زیست شهر اصفهان موضوعی منطقه‌ای است بدان معنا که باید نیم نگاهی هم به صنایع شهرهای اطراف داشته باشیم، زیرا بر روی آلودگی هوای این کلانشهر تأثیرگذار است.
مختاری تصریح می‌کند: سازمان محیط زیست باید استانداردهای زیست محیطی را در ارتباط با صنایع رعایت کرده و واحدهای صنعتی آلاینده را شناسایی و پیگردهای قانونی در ارتباط با آنها را انجام دهد؛ همچنین شرکت‌های دانش بنیان و دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی باید به سازمان‌های متولی آلودگی هوا کمک کنند.
وی تاکید می‌کند: شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست باید نگاه عمیق به توانمندی دانشگاه‌هایی همچون اصفهان، صنعتی و پیام نور داشته باشند، زیرا دانشگاه‌ها می‌توانند به عنوان بازوی پژوهشی قوی به رفع معضلات شهرها کمک کنند؛ اگر امروزه مشکل آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای پرجمعیت دنیا حل شده، به دلیل آن است که دانشگاهیان را باور کردند و پژوهشگران برای کمک به میدان آمدند؛ بنابراین شهرداری و محیط زیست باید نگاه عمیق به توانمندی دانشگاه‌ها داشته باشند.
امسال فقط یک روز هوای پاک داشتیم
ابوالفضل خسروی، مدیر مرکز پایش و کنترل کیفی هوای شهرداری اصفهان در گفت و گو با ایمنا، با بیان اینکه امروزه یکی از بزرگترین معضلات شهر اصفهان مسئله آلودگی هوا است، اظهار می‌کند: آلودگی‌های زیست محیطی، کم آبی، خشکی هوا، ترافیک و مهاجرت بی‌رویه جمعیت از استان‌ها و شهرهای همجوار به شهر اصفهان ظرفیت بارگذاری در شهر را به نقطه بحرانی رسانده به طوری که بر اساس مطالعات انجام شده، اصفهان ظرفیت هیچ بارگذاری صنعتی، صنفی، شغلی و جمعیتی را ندارد و وضعیت کنونی نیز از حد تحمل شهر خارج شده است.
وی تصریح می‌کند: همه این عوامل باعث شده کیفیت زندگی در شهر اصفهان روز به روز کاهش پیدا کند به طوری که بر اساس آمارها در شش ماه نخست سال ۱۴۰۰، کلانشهر اصفهان تنها یک روز هوای پاک و ۲۳ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس داشته است.
مدیر مرکز پایش و کنترل کیفی هوای شهرداری اصفهان با بیان اینکه یکی از دلایل کاهش کیفیت زندگی، خشکی زاینده رود و بایر شدن بسیاری از زمین‌های کشاورزی به دلیل نبود منابع آبی است که باعث شده خاک‌های سطحی به سطح شهر آمده و باعث آلودگی هوا شود، ادامه می‌دهد: این موضوع نیاز به توجه مسئولان استانی و کشوری دارد تا بار دیگر زاینده رود را احیا کنیم.
وی می‌افزاید: یکی دیگر از آلودگی‌های این روزها، افزایش آلودگی ازن ناشی از فعالیت‌های صنعتی و حمل و نقلی در سطح شهر در فصول گرم سال است که باعث مشکلات ریوی، سرطان‌ها و مشکلات حساسیتی در شهروندان می‌شود که می‌طلبد با انجام فعالیت‌های زیرساختی از جمله تولید خودروهای سالم و استاندارد، نظارت بر سیستم‌های حمل و نقلی، افزایش و توسعه سیستم حمل و نقل ریلی و توسعه مسیرهای دوچرخه و افزایش پیاده‌روی در شهر به کاهش آلودگی‌ها کمک کرد.
خسروی خاطرنشان می‌کند: مطالعه‌ای از سال ۹۶ تا سال ۹۹ توسط دانشگاه صنعتی و دانشگاه اصفهان با نظارت محیط زیست در زمینه مطالعه منشأ یابی و سیاهه انتشار شهر آلودگی هوای اصفهان انجام و بر اساس آن اطلاعات خوبی جمع‌آوری شد که ارائه نتایج این مطالعات مستلزم مطالعه مدل‌سازی آلودگی هوا است.
وی ادامه می‌دهد: مطالعه مدل‌سازی آلودگی هوا توسط کنسرسیومی در حال انجام است و توسط دانشگاه هواشناسی و محیط زیست پیگیری می‌شود تا پس از انجام آن به سمت تصمیم‌گیری‌های اجرایی مربوط به کاهش آلودگی هوا پیش رویم؛ البته در حال حاضر فاز نخست انجام شده و فازهای بعدی نیز در حال پیگیری است.
مدیر مرکز پایش و کنترل کیفی هوای شهرداری اصفهان تاکید می‌کند: زمانی می‌توانیم در ارتباط با کاهش آلودگی هوا نتایج عملی موفق دریافت کنیم که بر اساس مطالعات علمی، برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت را اجرایی کنیم؛ قطعاً شهرداری در این زمینه نهایت تلاش و اهتمام خود را به کار می‌گیرد همانگونه که برای توسعه مسیر اتوبوس‌های تندرو و دوچرخه در شهر تلاش کرده است.
وی با بیان اینکه قرار نیست آلودگی هوا توسط یک ارگان یا نهاد کاهش یابد بلکه همکاری تمام دستگاه‌ها و مردم حتی تصمیم‌گیران ارشد کشور را می‌طلبد تا آلودگی هوا از نقطه بحرانی خارج شود، می‌گوید: بودجه‌های مناسب ملی باید در نظر گرفته شود تا وضعیت اصفهان از شرایط کنونی خارج شود که امیدواریم با آغاز فعالیت شورای ششم و مدیریت شهری جدید و شهردار منتخب که علاقه خاصی برای بهبود فضای زندگی برای شهروندان و اقدامات زیرساختی برای نصف جهان دارد، گام‌های خوبی را برای زیست‌پذیری هر چه بهتر شهر برداریم و در آینده اصفهان را به شهرت دیرینه خود «نصف جهان» برسانیم.
خاموش شدن تابلوی نمایشگر سنجش آلودگی هوا عمدی نیست
بابک صادقیان، مدیر امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: یکی از موضوعات مهمی که در موضوع آلودگی هوا وجود دارد، رصد وضعیت است و اینکه کجا آلودگی‌ها زیاد بوده و چه اقداماتی باید انجام شود و به همین جهت دو دهه از نصب ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا علیرغم تمام محدودیت‌ها می‌گذرد تا با استفاده از اطلاعات آن، نبض شهر را داشته باشیم.
وی با بیان اینکه در سه سال اخیر خوشبختانه شهرداری در این حوزه ورود کرده و ۹ ایستگاه سنجش آلودگی هوا را اضافه کرده است، می‌افزاید: اداره کل حفاظت محیط زیست شبکه‌های استانی داشت که تعدادی از آنها در داخل شهر و تعدادی داخل دیگر شهرستان‌های صنعتی و پرجمعیت از جمله لنجان، مبارکه، شاهین شهر و کاشان ایجاد و فعال شد، اما از آنجا که این ایستگاه‌ها وارداتی بوده و غیر بومی است، تحت تأثیر شرایط اقتصادی کشور قرار گرفته و با کاستی‌هایی رو به رو شده به طوری که به لحاظ اعتباری دچار محدودیت شده و قادر به تأمین قطعات مورد نیاز ایستگاه‌ها نیستیم.
مدیر امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه تمام تلاش این سازمان پایدار نگه داشتن ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا است، تصریح می‌کند: اخیراً تابلوی سنجش آلودگی در بزرگمهر نصب شده و در مجموع در شهر اصفهان ۱۵ ایستگاه سنجش آلودگی محیط زیست وجود دارد که حفظ و نگهداری این تابلوها نیاز به مباحث کارشناسی و تأمین اعتبار دارد.
وی می‌گوید: تابلوی نمایشگر میدان بزرگمهر از سال‌ها قبل نصب شده و هر از گاهی به دلیل مشکلات فنی و محدودیت‌های اعتباری از مدار خارج می‌شد و این ذهنیت برای عموم حتی افراد خاص به وجود می‌آمد که خاموشی تابلو عمدی انجام می‌شود، اما با صراحت تاکید می‌کنم که عمدی در کار نبوده، چه بسا این تابلوها در سال‌های ۸۵ و ۸۶ که «اپلیکیشن سامانه پایش کیفی هوای کشور» وجود نداشت، نصب شده و امروزه از طریق سایت سازمان و اپلیکیشن‌ها و سامانه‌های اطلاع رسانی کیفیت هوا در تمام شرایط جوی در طول سال اطلاع رسانی‌های لازم را انجام می‌دهیم.
صادقیان تاکید می‌کند: خاموش شدن یک تابلو دلیل بر پنهان کاری اطلاعات نیست، زیرا به موازات خاموش بودن آن، شهروندان از طریق اپلیکیشن سامانه پایش کیفی هوای کشور به صورت بر خط و آنلاین وضعیت هوا را مشاهده می‌کنند.
وی با اشاره به دلایل ایجاد آلودگی هوا در شهر، اظهار می‌کند: منطقه مرکزی استان، کلانشهر اصفهان و شهرستان‌های صنعتی پیرامونی آن همچون شاهین شهر، میمه و برخوار، لنجان به لحاظ توپوگرافی در شرایطی قرار گرفتند که اگر پارامترهای هواشناسی کمک نکند، شرایط ویژه‌ای را به لحاظ آلودگی هوا به وجود می‌آورد.
مدیر امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه در سال ۹۷ شرایط بارندگی و وزش باد به مراتب بهتر از سال ۹۸ و در سال ۹۸ بهتر از سال ۹۹ بود، تصریح می‌کند: این شائبه وجود دارد چرا سال گذشته که در فصل بهار شرایط کرونایی را تجربه کرده و شهروندان کمتر از منازل خود خارج می‌شدند باز هم شرایط بدتر جوی نسبت به سال ۹۸ داشتیم، که در پاسخ باید اعلام کنیم میانگین سرعت باد و سرمای هوا در سال گذشته نسبت به زمان مشابه در سال ۹۸ به شدت کمتر بود که آمار و ارقام آن به طور مستند در اداره کل هواشناسی موجود است و همه این عوامل به بروز اینورژن و شدت گرفتن پایداری هوا کمک کرده و می‌تواند به صورت تصاعدی بر روی کیفیت هوا تأثیر بگذارد.
وی می‌افزاید: در سال جاری میزان بارندگی‌ها و سرعت وزش باد به مراتب کمتر از سال‌های قبل و کمتر از کلانشهرهای دیگر بوده و احتمال دارد نیمه دوم سال سختی را در پیش رو داشته باشیم؛ البته بارگذاری مستمر بر روی منطقه مرکزی استان (کلانشهر اصفهان و شهرهای پیرامونی آن) عامل اصلی آلودگی هوا است.
صادقیان ادامه می‌دهد: بر اساس پیش بینی اداره کل هواشناسی، شرایط نگران کننده‌ای در نیمه دوم سال خواهیم داشت، زیرا نیمه نخست سال بارندگی‌ها کم و خشکسالی‌ها باعث فعال شدن کانون‌های گرد و غبار شده به طوری که امسال ۲۵ تا ۲۷ روز تعداد روزهای ناسالم نسبت به مدت مشابه سال قبل بیشتر بوده است.
وی تاکید می‌کند: اقدامات انجام شده فقط مربوط به نیمه دوم سال نیست چرا که در طول نیمه اول سال کارگروه گرد و غبار را با حضور مدیریت بحران برگزار و پیگیری آئین نامه‌های مرتبط را انجام دادیم همچنین نهال کاری و آبیاری توسط اداره کل منابع طبیعی استان و برخی پروژه‌ها برای کنترل گرد و غبار توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان انجام شده است.
مدیر امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با تاکید بر اینکه مدیریت تالاب و پیگیری‌ها برای تحقق حقابه تالاب، آبرسانی حتی با استفاده از پساب برای از دست نرفتن رطوبت آن بخشی از اقدامات انجام شده به شمار می‌رود، اظهار می‌کند: امسال در شرایط خاص محدودیت تردد زوج و فرد خودروها را جدی‌تر اجرایی کرده و تلاش می‌کنیم محدوده‌های ترافیکی را از رینگ اول به رینگ‌های دوم و سوم شهر پیش ببریم بدان معنا که بزرگراه‌های منتهی به مرکز شهر در محدوده ترافیکی قرار می‌گیرد.
وی خاطرنشان می‌کند: تلاش برای عدم استفاده از سوخت مایع در شعاع ۵۰ کیلومتری نه تنها در نیروگاه‌ها بلکه واحدهای صنعتی بزرگ همچون کارخانه‌های سیمان همچنین برخورد با واحدهای آلاینده هدفی بود که سال گذشته محقق شد و بی شک اگر این اقدامات انجام نمی‌شد باید منتظر روزهای بسیار بدتری می‌بودیم.
صادقیان با بیان اینکه از تیرماه سال ۹۳ تاکنون تمام مشعل‌های مازوت سوز دو نیروگاه مجاور اصفهان پلمب است و از سوخت گاز طبیعی استفاده می‌کنند، می‌افزاید: علاوه بر انجام این اقدامات، معاینه فنی خودروها، نصب سیستم‌های کنترل آلودگی در واحدهای صنعتی، کنترل سوخت توسط همکاران به صورت نامحسوس در جایگاه‌های عرضه سوخت گازوئیل و بنزین، کنترل خروجی واحدهای صنعتی از طریق سیستم‌های آنلاین، پیگیری توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی انجام شده است.
گفت و گو از: راضیه کشاورز- خبرنگار سرویس کلانشهرهای خبرگزاری ایمنا
نظر شما