به گزارش خبرنگار ایمنا، ایجاد و تحقق عدالت که به معنای توزیع متوازن و متناسب امکانات است در سطح شهر به گونه‌ای متفاوت معنا می‌شود. تحقق عدالت شهری به معنای توزیع عادلانه تسهیلات، خدمات، امکانات و حتی فضاهای شهری است به نحوی که همه شهروندان در محلات و مناطق مختلف شهر به طور یکسان از فواید موجود در شهر بهره مند شوند و بتوانند به خوبی در محیط شهری رشد کنند. سهیم کردن شهروندان در تمامی امور و مسائل شهری از مباحثی است که امروزه در علم برنامه ریزی شهری و شهرسازی توجه ویژه‌ای به آن می‌شود. مشارکت دادن ساکنان شهر البته تنها محدود به نظرخواهی و پر کردن پرسش نامه نمی‌شود بلکه نیاز است آنان در تمامی فرایندهای شهری حضور داشته باشند و علاوه بر فواید معنوی از عوائد مادی طرح‌ها و برنامه‌های شهر نیز استفاده کنند تا تمایل بیشتری به همکاری داشته باشند و مشارکت پذیری و مشارکت جویی در سطح شهر به معنای واقعی محقق شود. در این زمینه گفتوگویی با" فرزاد مومنی"، کارشناس شهرسازی داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
عدالت شهری چگونه محقق می‌شود؟
برای اینکه مدیریت شهری بتواند در شهر توازن و عدالت اجتماعی را برقرار کند باید اقداماتی را انجام دهد تا اگر در نقطه‌ای از شهر پروژه‌ای طراحی و اجرا می‌شود، سایر شهروندان نیز از این طرح یا پروژه استفاده کنند. این منفعت به دو صورت مادی و معنوی قابل تقسیم است. منفعت مادی شامل سود اجرایی آن طرح یا پروژه می‌شود. در منفعت معنوی نیز شهرداری می‌تواند در انجام یک پروژه شهری به طور مثال یک میدان شهری، فضایی را ایجاد کند که گذران اوقات فراغت برای همه مردم و ساکنان شهر اتفاق بیفتد تا آنان در جهت بهبود کیفیت زندگی شهری از این فضاها استفاده کنند.
کسب منفعت معنوی حاصل از اجرای طرح‌های شهری چگونه ممکن است؟
یک طراح شهری زمانی می‌تواند چنین فضای مطلوبی را ایجاد کند که منافع ذی‌نفعان، ذی‌نفوذان و شهروندان را هر سه هم زمان در طراحی‌های خود لحاظ کند و تنها بنا بر دستور کارفرما کار خودش را انجام ندهد. ممکن است کارفرما قصد داشته باشد پروژه مورد نظر خود را به هر نحوی به اتمام برساند و تراکم شهری بگیرد و حتی با انجام تخلف و خرید تراکم، پروژه را اجرایی کند در حالی که ممکن است آن طرح منفعتی برای شهر و شهروندان نداشته باشد و از طرفی موجب از میان بردن فضای بصری و یا دیدی بصری شهر و شهروندان نیز شود. همه این موارد در نهایت منجر به آن می‌شود که عدالت اجتماعی محقق نشود و طرح‌ها و پروژه‌های شهری با شکست مواجه شود. ممکن است در فرآیند طراحی یک پروژه از بهترین مصالح استفاده شود اما چنانچه مشارکت مردمی در روند اجرای طرح مورد توجه نباشد، اجرای طرح معمولاً با استقبال عمومی مواجه نمی‌شود و به نوعی به لحاظ اجتماعی شکست می‌خورد در حالی که نیاز است در روند اجرای یک پروژه یا طرح شهری تمامی ابعاد و جوانب از جمله بحث عدالت محوری مورد توجه قرار بگیرد تا نتایج حاصل از پیاده سازی این طرح، برای همه شهروندان قابل درک و ملموس باشد. از این پروژه‌ها تحت عنوان پروژه‌های موفق شهر یاد می‌شود چرا که نحوه طراحی و فرآیند اجرایی طرح به گونه‌ای بوده که مردم می‌توانند از فواید معنوی آن استفاده کنند. البته در بسیاری از طرح‌های شهری اجرا شده در کشور ما در بهترین حالت فواید معنوی در نظر گرفته می‌شود و کسب فواید مادی برای شهروندان چندان مورد توجه نیست.
شهروندان چگونه می‌توانند در منافع مادی حاصل از اجرای پروژه‌ها سهیم باشند؟
به منظور اینکه طرح‌های پیاده سازی شده در شهر امتیاز مادی برای شهروندان داشته باشد و در زمان بهره برداری امتیاز حاصل از فروش پروژه عاید شهروندان شود، طرح باید پروژه محور باشد. در این فرآیند طرح به عنوان صندوق پروژه در بورس اوراق بهادار معرفی می‌شود و یک شرکت مشاور در کنار طرح شهری قرار می‌گیرد و شهروندان به منظور کسب منفعت مادی با هر میزان سرمایه می‌توانند در اجرای پروژه مشارکت داشته باشند و از عوائد آن بهره مند شوند. این سهم برای شهروندان قابل خرید و فروش است و مزایای سالیانه دارد. این سازوکاری است که بورس اوراق بهادار در اختیار مدیران، سرمایه گذاران، شهروندان، طراحان و برنامه ریزان گذاشته است اما متأسفانه در اجرای طرح‌های شهری چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و چنین صندوق پروژه‌هایی در عمل و در روند اجرای طرح‌های شهری ایجاد نمی‌شود که از دلایل اجرایی نشدن آن می‌توان به آگاهی نداشتن مدیران شهری نسبت به کارکردها و فواید این اهرم اشاره کرد.
اجرای طرح‌های شهری با این سازوکار چه منافعی برای شهر دارد؟
با توجه به وضعیت نامطلوب مالی شهرداری‌ها با ایجاد صندوق پروژه و دخیل کردن شهروندان در فواید مادی طرح می‌توان پروژه‌ها، برنامه‌ها و طرح‌هایی را در شهر راه اندازی کرد که به نوعی پروژه‌های معوقه هستند، طرح‌هایی که تنها ۲۰ درصد پیشرفت داشته و ۸۰ درصد طرح به دلیل نبود نقدینگی عملاً از دور خارج شده است. هم مدیران و شهروندان باید آموزش لازم برای استفاده از چنین اهرمی را ببینند تا حق توسعه شهری خودشان را با استفاده از چنین سازوکاری به دست بیاورند. فواید استفاده از چنین اهرمی هم عاید مدیریت شهر، هم عاید شهروندان و هم عاید شهر می‌شود چرا که طرح‌های شهری به سرعت به پیش می‌رود و به موجب مشارکت شهروندان میزان موفقیت طرح نیز بیشتر می‌شود که این خود موجب ارتقا زیست پذیری و افزایش کیفیت زندگی شهری می‌شود.
در چنین بستری عدالت شهری محقق می‌شود که البته نیاز به بسترسازی دارد و باید همه راهکارهای قانونی، اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی آن دیده شود و به نحوی مدیریت یک شهر باید به انجام این فرآیند اعتقاد داشته باشد تا به نوعی اعتماد میان شهروندان و مدیریت شهری شکل بگیرد.
نظر شما