به گزارش خبرنگار ایمنا، کارتن خوابی حکایتی کهنه است که شاید موضوعی تکراری و خسته کننده باشد، اما واقعیتی است که هنوز چهره بسیاری از پارک‌ها و خیابان‌های کلانشهرهای ایران را لکه‌دار کرده و تنها راهکارهای درمان این درد، مسکّن‌های مقطعی بوده که شاید اثر آن چند روزی بیشتر نباشد و باز دفتر زندگی کارتن خواب‌ها به همان روش قبل ورق می‌خورد. کارتن خوابی معضلی جهانی است و میزان فقر همواره عامل تعیین کننده برای ایجاد آن است، رفع معضل کارتن خوابی در ایران چندین دستگاه متولی دارد اما همچنان پای برچیده شدن پدیده کارتن خوابی در کلانشهرهای کشور می‌لنگد.
چندی پیش هم سخنان یک عضو شورای شهر تهران درباره کارتن خوابی واکنش‌های مختلفی از کارشناسان را به دنبال داشت. این عضو شورای شهر تهران کارتن خوابی را نوعی سبک زندگی دانست و گفت: "باید پذیرفت شاهد چنین آسیب اجتماعی هستیم. در حقیقت کارتن‌خوابی، نوعی سبک زندگی است که الزاماً با اعتیاد گره نمی‌خورد؛ بنابراین وقتی در خصوص موضوع کارتن‌خوابی زنان صحبت می‌شود باید حتماً مدل اقدام و عمل برای تغییر سبک زندگی آنها را ارائه دهیم. مثلاً خانمی که بنا به هر دلیلی و در یک فرایند خاص ۲۰ سال در خیابان کارتن‌خوابی را تجربه کرده است نمی‌توان یک‌دفعه از چنین سبک زندگی جدا کرد و به کانون خانواده سوق داد. پس باید تلاش کنیم آرام آرام در یک بستر مناسب بازگشت به چرخه زندگی سلامت رخ دهد که قطعاً در این فرایند دستگاه‌ها و سازمان‌ها از جمله سازمان بهزیستی هم باید حضور داشته باشند. "
از نظر بسیاری مکاتب جامعه‌شناسی، بروز چنین معضلاتی در شهر، نتیجه کم کاری‌های مسئولان است، بنابراین طبق مکتب شیکاگو، که مکتبی بوم‌شناسی و شهری است، این شرایط ناسالم و ناکارآمد محیط زندگی و بومی فرد است که او را ناچار به چنین رفتارهایی می‌کند. در نهایت باید با نظرخواهی از افراد فعال در حوزه ساماندهی کارتن خواب‌ها باید بدانیم چه عواملی موجب بروز این شرایطی می‌شود تا بتوان این چالش را کنترل و رفع کرد.
عدم پذیرش زندگی جدید بین کارتن خواب‌ها
زهرا برومندفر رئیس هیئت مدیره سامان‌سرای خورشید در خصوص کارتن خوابی و این نوع از زندگی به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: درباره کارتن خوابی درست این است که تنها یک وجه این موضوع را نگاه نکنیم، چرا که این افراد تنها کارتن خواب نیستند بلکه مجموعه‌ای از مشکلات و چالش‌ها آنها را کارتن خواب کرده، آنها مصرف کننده مواد هم هستند، برخی از آنها اختلالات روانی دارند، حمایت‌های اجتماعی ندارند و حتی خانواده نیز حامی آنها نیست.
وی ادامه می‌دهد: یک زن در جامعه سنتی ما به یکباره کارتن خواب نمی‌شود و باید بدانیم دسته‌ای از علت‌ها باعث این موضوع شده است و یک کارتن خواب با مجموعه‌ای از مشکلات به این سمت کشیده شده است، با مطرح شدن اینکه کارتن خوابی سبک زندگی است، برخی واکنش نشان دادند، اما واقعیتی دردناک این است که بگوییم، بعضی از این افراد بنابر چالش‌های زندگی‌شان دوست دارند که این سبک زندگی را انتخاب کنند.
رئیس هیئت مدیره سامان سرای خورشید در خصوص عدم پذیرش زندگی جدید بین زنان کارتن خواب و عدم علاقمندی به جدا شدن از کارتن خوابی، می‌افزاید: پس از حدود دو سال فعالیت برای افراد کارتن خواب در سامان سرا و مراجعه حدود ۲۰۰ زن به این مرکز تنها دو نفر به زندگی سالم بازگشته و برای امرار معاش سالم کار می‌کنند اما اکثر آنها به زندگی کارتن خوابی بازگشته و نخواستند و یا نتوانستند از کارتن خوابی فاصله بگیرند و زندگی جدیدی را شروع کنند، تنها دو نفر از میان این زنان با تلاش‌های بسیار به آغوش جامعه بازگشتند و از کارتن خوابی به طور کامل فاصله گرفتند و زندگی جدیدی دارند.
مشکلات کارتن خواب‌ها باید ریشه‌ای حل شود
وی با اشاره به علل کارتن‌خواب شدن افراد، تصریح می‌کند: علت‌هایی که یک فرد را به سمت کارتن خوابی می‌کشاند، اول از همه خانواده و مشکلات خانوادگی است، همچنین بیشتر این افراد بیماری دوقطبی و اسکیزوفرنی و یا حتی دوقطبی ژنتیکی دارند که باید درمان شوند، این افراد باید پذیرفته و توسط روانپزشک درمان شوند، البته اعتیادشان نیز باید درمان شود، کارتن‌خواب‌ها مجموعه‌ای از مشکلات هستند که اگر تک به تک مشکلات به طور ریشه‌ای حل شود، شاید بتوان فرد را از این نوع زندگی جدا کرد، اما اگر بخواهیم یک دفعه این افراد را از کارتن خوابی جدا کنیم، قطعاً نخواهیم توانست حتی یک نفر از آنها را از این سبک زندگی جدا کنیم.
برومند خاطرنشان می‌کند: بیشتر زنان کارتن خواب فرزند دارند و نمی‌توان فرزندان آنها را به راحتی از آنها جدا کرد، البته تحت پوشش قرار دادن فرزندانشان هم کار آسانی نیست و به مراکزی نیاز داریم که این بچه‌ها در کنار مادر خود باشند، اگرچه این مادران معتاد هستند اما ویژگی‌های یک مادر را دارند و باید در کنار فرزندانشان اعتیاد را ترک کنند و این موضوع در کشورهای دیگر هم انجام می‌شود و نتایج خوبی نیز در ترک اعتیاد و کارتن خوابی به همراه داشته است.
لزوم حضور خانواده و درمان‌های تخصصی برای فاصله از کارتن خوابی
وی ادامه می‌دهد: بیشتر زنان کارتن خواب مصرف کننده مواد مخدر هستند، باید بدانیم یک معتاد کارتن خواب تنها یک مصرف کننده نیست و مشکلات دیگری نیز دارد و لازم است روانشناسی و مشاوره درمانی شود، در این میان ملاقات داشتن با فرزندان و خانواده می‌تواند به آنها کمک کند تا بتوانند با این مشکلات مقابله کنند و نیاز است یک فضای فیزیکی مهیا شود تا خانواده خود را ملاقات کنند و زیرساخت‌هایی لازم است که مشکلات روانی و روحی و هم مشکلات جسمی آنها معالجه شود.
رئیس هیئت مدیره سامان سرای خورشید با بیان اینکه مشکل دیگر این است که مسئولان تا از مراکز نگهداری کارتن‌خواب‌ها دیدن می‌کنند می‌خواهند این افراد کار کنند، می‌افزاید: باید بدانیم این افراد هنوز تمرکز ذهنی ندارند و کاری از آنها برنمی‌آید، باید طوری رفتار کنیم که هم نیازهای جسمی و روحی آنها تأمین شود و حتی باید با یک شخص خوب ازدواج کنند، جامعه باید در قبال این افراد گذشت و مسئولیت‌پذیری داشته باشد، نه اینکه آنها را طرد کند، چرا که کنار گذاشتن آنها مشکلات را بغرنج‌تر می‌کند.
عادت به کارتن خوابی و زمان‌بر بودن ترک آن
وی با تاکید بر اینکه باید حداقل یک سال روی این افراد کار کنیم تا متوجه شوند که باید معالجه و از این سبک زندگی جدا شوند، اضافه می‌کند: برای معالجه ابتدا لازم است یک مرکز تخصصی درمانی داشته باشیم و و هر روز پزشک به آنها سر بزند و مدت بیشتری در مراکز نگه داشته شوند تا به جایی برسند که باید کارتن خوابی را رها کنند و به زندگی جدید و سالم وارد شوند، اما این روندی که در حال حاضر برای آنها در پیش گرفته شده، ناقص است و نتیجه‌ای ندارد، چرا که مدت زمان کوتاهی تحت درمان قرار می‌گیرند و این جواب نمی‌دهد.
برومند با اشاره به اینکه این افراد دیگر از قانون نمی‌ترسند، اظهار می‌کند: نباید آنها را زود رها کرد، زیرا این کار زمان‌بر است و این قشر به حمایت بیشتری نیاز دارند، باید بپذیریم که این افراد این سبک زندگی را دارند و به آن عادت کردند، بنابراین لازم است در مدت طولانی این سبک را تغییر دهیم تا به سبکی جدید بتوانند زندگی کنند. اگر خطا کردند باید فرصت بازگشت به آنها داد تا خود را تغییر دهند و این موضوع زمان زیادی نیاز دارد، چرا که خودشان باید به این نتیجه برسند که زندگی قبلی آنها فایده‌ای ندارد و به مرور کارتن‌خوابی و عادت‌های این سبک زندگی را کنار بگذارند.
صورت مسئله کارتن خوابی را پاک نکنیم
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در خصوص اینکه آیا کارتن‌خوابی یک سبک زندگی است، به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: اولین گام برای خارج شدن از این پدیده، داشتن چتر حمایتی از سوی نهادهای اجتماعی و البته خانواده است که این افراد ندارند. برای معتاد کارتن‌خواب همه پل‌های پشت‌سر خراب شده است. وقتی این چتر حمایتی از سوی خانواده، آشنایان و اقوام وجود نداشته باشد، انتخابی جز تداوم شرایط کارتن‌خوابی برای فرد وجود ندارد.
وی با اشاره به راهکار دیگر کشورها درباره کارتن خواب‌ها، ادامه می‌دهد: راهکار کشورهای دیگر عموماً در ایران قابل اجرا نیست. به طور مثال در دانمارک و سوئد به‌واسطه حجم اندک کارتن‌خواب‌ها، آنها خدمات عمومی را از طرف نهادهای عمومی دریافت می‌کنند، این کشورها کارتن‌خواب‌ها را بیمه می‌کنند و خدمات بهداشت و سلامت رایگان به آنها می‌دهند، همچنین در کشوری مانند ایتالیا، سازمان‌های مردم‌نهاد نقش بسیاری در شناسایی و حمایت از این افراد دارند، این سازمان‌ها با تهیه غذای گرم و ایجاد مراکز نگهداری، آنها را مورد حمایت قرار می‌دهند. چرا که در ابتدا این کشورها، معضل کارتن‌خوابی را به عنوان یک پدیده پذیرفته‌اند. در کنار همه این موارد نهادهای مذهبی نیز حمایت‌گری ویژه‌ای نسبت به کارتن خواب‌ها انجام می‌دهند.
اعتیاد، زنان را به کارتن خوابی سوق می‌دهد
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران خاطرنشان می‌کند: پدیده کارتن‌خوابی معمولاً از طرف تصمیم‌گیران با ساده‌انگاری مواجه می‌شود، بنابراین این موضوع فاقد یک نظام پایشی بوده است. اما آن‌طور که مشاهدات فعالان اجتماعی در دو دهه اخیر نشان می‌دهد، یکی از تغییرات مهم در پدیده کارتن‌خوابی در ایران افزایش تعداد زنان در میان جمعیت رو به رشد این افراد است. درباره چرایی افزایش این افراد هم نظرات بسیاری وجود دارد، یکی از مهمترین دلایل آن گسترش اعتیاد در میان زنان است.
وی اضافه می‌کند: بر اساس آمارهای آخرین پژوهش ارزیابی وضعیت مواد مخدر که در سال ۱۳۹۷ انجام شده، به نظر می‌رسد حدود ۱۰ درصد معتادان جامعه آماری ایران، زنان هستند و اعتیاد و طرد شدن از خانواده زمینه‌ساز کارتن خواب شدن زنان را فراهم می‌کند و چالش‌های فراوانی را روبه روی آنها قرار می‌دهد.
علل کارتن خوابی زنان در جامعه امروز
موسوی چلک تصریح می‌کند: بسیاری از آسیب‌های اجتماعی متأسفانه تا مدت‌ها تبدیل یک تابوی اجتماعی بود و همین امر باعث عدم طرح آن در رسانه‌ها و حوزه تصمیم‌گیری شده بود. مواردی چون افزایش اعتیاد و تن‌فروشی در میان زنان از مهمترین دلایل بالا رفتن تعداد زنان کارتن‌خواب در این سال‌ها است.
وی با تاکید بر اینکه همیشه دنبال پاک کردن صورت مسئله بودیم تا پرداختن به خود مسئله، می‌گوید: البته مشکل بودن خود این پدیده هم سبب شده ارگان‌های ذی‌ربط نتوانند به راحتی به هدف‌شان برسند، چرا که کارتن خوابی یک مشکل نیست و دسته‌ای از مشکلاتی است که باید به آنها پرداخته شود تا بتوان به نتیجه رسید.
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران می‌افزاید: بی‌توجهی به کارتی خوابی آن هم در میان زنان نتایج بدی به دنبال خواهد داشت، از جمله پیامدهای آن می‌توان به تهدید امنیت، مشهود شدن بیشتر کارتن خوابی زنان در جامعه، ترویج و عادی‌سازی کارتن‌خوابی اشاره کرد، بی‌توجهی نسبت به کارتن خوابی سبب شده تا این موضوع در چشم دیگران عادی به نظر برسد و این خود یک آسیب اجتماعی جدی است.
آینده نامعلوم فرزندان زنان کارتن خواب
وی در خصوص اینکه زنان در پی کارتن خوابی، ممکن است به تن فروشی برسند، می‌گوید: در این میان عمده مشکلاتی که زنان کارتن خواب دارند، وجود فرزندانی که از روابط نامشروع حاصل می‌شود است که این هم خود چالش بزرگی است که اگر از این زنان حمایت شود و از کارتن خوابی فاصله بگیرند، این موضوع تا حدودی کنترل می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: این فرزندان آینده نامعلوم و البته پر جادثه‌ای خواهند داشت و ارگان‌های ذی‌ربط باید آنها را تحت پوشش قرار دهند تا درگیر آسیب‌ها نشوند، اما همیشه این حمایت ممکن نیست و آسیب‌ها و چالش‌های گوناگونی در این خصوص حاصل می‌شود و نمکی بر زخم زنان کارتن خواب است، همکاری همه جانبه‌ای لازم است تا کارتن خوابی و معضلات ناشی از آن حل شود و این امر یک موضوع بسیار مهم و پیچیده است که باید به آن پرداخته شود.
نظر شما