به گزارش خبرنگار ایمنا، در ایران پس از اسلام، دوران صفوی نقطه عطفی برای کشور به حساب می‌آید، چرا که پس از سال‌ها فرمانروایی بیگانگان، صفویان توانستند فرهنگ و هنر ایرانی را که با "اسلام" تلفیق شده بود، شکوفا کنند. این دوره نه تنها بر روی فرهنگ و هنر ایران تأثیر گذاشت و آن را به طرز چشمگیری شکوفا کرد، بلکه از لحاظ اقتصادی و اجتماعی نیز ایران را در شرایط خوبی قرار داد.
در آن زمان گروه‌های مختلف اروپایی با اهداف سیاسی، نظامی یا تجاری به ایران سفر می‌کردند و کمپانی‌های کشورهایی از جمله هند شرقی، انگلیس، فرانسه و هلند در ایران تأسیس می‌شد. حضور گردشگران و جهانگردان فرنگی نیز در کشور نیز واقعیتی بدیهی است. بنابراین به دلیل ارتباطات گسترده ایران در سطح بین‌المللی اهتمام و اقدامات بسیاری برای ساخت راه‌ها و "کاروانسرا" های میان راه به انجام رساند. راه‌های سنگ فرش در بسیاری از نقاط کشور، بازسازی کاروانسراهای قدیمی و ساخت کاروانسراهای جدید از جمله این اقدامات است. به طوری که عصر صفوی را دوران طلایی احداث کاروانسراهای بزرگ دانسته دانسته‌اند.
در اصفهان نیز، به عنوان پایتخت صفویان، از این دوره کاروانسراهای بسیاری باقی مانده که امروزه به نوعی میراث فرهنگی و آثار باستانی محسوب می‌شود و ظرفیت بالایی برای جذب ایران گردان و جهانگردان و تبدیل شدن به یک مرکز گردشگری دارد. ظرفیتی که نادیده گرفته شده و این روزها می‌شنویم که مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
در ادامه به معرفی برخی از کاروانسراهای اصفهان می‌پردازیم:
کاروانسرای مادرشاه
این کاروانسرا که یکی از بزرگترین کاروانسراهای اصفهان به شمار می‌رود، همزمان و دیوار با دیوار مدرسه چهارباغ احداث شد تا درآمد و عوائد آن صرف مخارج طلاب و نگهداری از مدرسه شود. در واقع مادر شاه سلطان حسین صفوی (آخرین پادشاه صفوی) پس از ساخت مدرسه چهارباغ موقوفات فراوانی به آن اختصاص داد که این موقوفات شامل چندین مزرعه، باغ، مغازه و کاروانسرا بود. یکی از موقوفات مشهور این مدرسه کاروانسرای مادر شاه بود.
کاروانسرا در دوره قاجار مانند سایر آثار اصفهان مورد بی مهری ظل السلطان حاکم اصفهان قرار گرفت و بالاخره نیز به وسیله این شاهزاده حاکم بفروش رسید. در حدود سال ۱۳۴۳ شمسی مقرر گردید کاروانسرای مادر شاه با حفظ جنبه‌های هنری و ارزشهای معماری دوران صفویه به یک مهمانسرای بین المللی تبدیل گردد که امروزه آن را به عنوان "مهمانسرای عباسی" می‌شناسیم.
کاروانسرای بلاباد
این کاروانسرای تاریخی در جاده اصفهان-نایین در دهستان لای سیاه و در نزدیکی روستای بلاباد قرار دارد. کاروانسرایی ۲۰۰۰ متری که دارای ۲۶ حجره است و یادگاری از زمان صفویه به شمار می‌رود.
کاروانسرای بلاباد از آجر و لاشه سنگ و خشت ساخته شده است و دارای تزئینات آجری است. همچنین تنها کمتر از بیست در صد این بنا آسیب دیده است و از همین جهت می‌تواند محلی مناسب برای گردشگری و پذیرایی از مسافران ایران گرد و جهان گرد باشد.
مطابق سنگ نوشته ای که قبلاً بر این رباط نصب بوده، بانی این کاروانسرا میرزا مغیث الدین مؤمن و پسرش میرزا اشرف الدین معروف به حاج امین (از اجداد خاندان امامی یا امام جمعه‌ای نائین) بوده است.
کاروانسرای شیخ علیخان
یکی از کاروانسراهای تماشایی ایران که در ۴۵ کیلومتری شمال غرب اصفهان، در روستای چاله سیاه "جهاد آباد" واقع شده است، کاروانسرای شیخ علیخان نام دارد. کتیبه‌هایی که در قسمت‌های داخلی و سر در ورودی این بنا وجود دارد حاکی از آن است که کاروانسرای شیخ علیخان به دستور شیخ علیخان زنگنه در زمان شاه سلیمان صفوی در سال ۱۰۹۸ هجری قمری ساخته شده است.
این کاروان سرا از کاروانسراهای مجلل زمان خود به حساب می‌آمده و از همین روی بسیار مورد توجه گروه‌های سیاسی و این قشر از افراد زیاد در آن اتراق می‌کردند. این بنا یکی از بهترین نمونه‌های کاروانسراهای صفوی است. تمام وسایل و امکانات رفاهی به وفور در قسمت‌های مختلف به کار رفته که نشان دهنده اوج پیشرفت در طراحی این کاروانسرا است. امکاناتی که در کاروانسرای شیخ علیخان موجود است، همگی بیانگر آن است که که این بنا از کاروانسراهای سلطنتی آن دوران بوده است.
کاروانسرای کوهاب نطنز
کاروانسرای کوهاب یا رباط کوهاب یا کاروانسرای نطنز، کاروانسرایی مربوط به دوره صفوی است. این اثر در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۴۸۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کاروانسرایی چهار ایوانی و مستطیل شکل که توسط " میر ابولمعانی برزرودی نطنزی" ساخته شده که یکی از امرای مقرب و مجلس نویس شاه بوده است. این کاروانسرا در آن زمان با نام قلعه کوهاب نیز شناخته می شده است. البته در اصل کاروانسرا بوده و نزد مردم منطقه به "قلعه" معروف شده است. جالب است که این کاروانسرا یا اصطلاحاً "قلعه" تا ابتدای دوران پهلوی نیز مورد استفاده کاروانیان قرار می‌گرفته و هنوز هم اسکلت اصلی خود را حفظ کرده است.
موقعیت بسیار عالی جغرافیایی این کاروانسرا از جمله قرار گرفتن در کنار باغات و چشمه آبی بزرگ در جلو آن و قرار گرفتن در عرض جغرافیایی گنبد باز از خصوصیت‌های بی نظیر این کاروانسرا هستند.
کاروانسرای گبرآباد
کاروانسرای تاریخی گبرآباد یکی از بناهای کاروانی بین راهی دوره صفویه است که در مسیر تاریخی اصفهان- ری و در نزدیکی شهر قمصر قرار دارد. این کاروانسرا در تاریخ ۱۵ شهریور ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پلان این کاروانسرا مربع و از نوع چهار ایوانی با چهار برج در چهار ضلع می‌باشد
اما امروزه علیرغم اهمیتی که این بنا هم از لحاظ تاریخی و هم لحاظ گردشگری می‌تواند داشته باشد، همچون دیگر آثار تاریخی ارزشمند معاصر به دلیل از دست دادن کاربری قدیمی اش رو به زوال و نابودی تدریجی نهاده است.
گفتنی است که کاروانسرای «گبرآباد» در سال ۸۹ برای نخستین بار به بخش خصوصی واگذار شد و دو سال بعد یعنی در سال ۹۱ بازپس گرفته شد. این بنا مجدداً در سال ۹۴ طی فرایند مزایده بار دیگر به بهره برداری خصوصی واگذار گردید اما باز بعد از مدتی کوتاه این بنا دوباره از سرمایه گذار دوم به دلیل عدم پایبندی بر تعهداتش و آنچه که مشکلات مالی عنوان می‌شد پس گرفته شد.
کاروانسرای مورچه خورت
کاروانسرای مورچه خورت از قدیمی ترین بناهای تاریخی شمال اصفهان محسوب می‌شود و قدمت آن به دوران صفوی می‌رسد. جالب است بدانید این بنا در میان اکثر مردمان اصفهان با نام کاروانسرا مادر شاه شهرت دارد! شاردن از جهانگردان معروف دنیا نیز در سفرنامه‌های خود، از مورچه خورت با نام موچاکن یاد می‌کند.
این کاروانسرا در سال ۱۳۲۱ شمسی به پادگان نظامی تبدیل شد و پس از انقلاب در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفت. در سال ۱۳۷۹ این بنای میراث باستانی توسط یک شرکت توسعه گردشگری و پس از آن توسط دو شرکت خصوصی خریداری شد. امروز نیز به عنوان یک مجموعه رستورانی شناخته می‌شود و پذیرای گردشگران است.
نظر شما