به گزارش خبرنگار ایمنا، ۱۷ شهریور که به جمعه سیاه معروف است، از روزهایی است که در تاریخ انقلاب اسلامی به یوم‌الله مشهور است؛ در این روزها صولت و هیمنه رژیم پهلوی شکست. در واقع عنوان ۱۷ شهریور را باید با زیباترین خط و با بهترین مرکب نوشت و در اعلی‌ترین نقطه نصب کرد.
در چنین روزهایی مردم کشورمان در گیرودار چند راهپیمایی بزرگ بر ضد حکومت ستمشاهی و دیکتاتوری پهلوی بودند که در نهایت حادثه خونین قیام ۱۷ شهریور در میدان ژاله سابق تهران به دست گارد دژخیمان ارتش رژیم خودکامه پهلوی رخ داد و میدان ژاله، میدان شهدا نام گرفت.
هفدهم شهریور ۱۳۵۷، فرزندان ملت با یقین و باورمندی به هدفشان، در کربلای ژاله در محاصره دشمن قرار گرفتند و در میدان ژاله، باران سرب و گلوله بود که بر سر میهمانان خدا فرو می‌ریخت؛ آنان که از آزمون رمضان، پارسا و پاکیزه گذشتند و به شکرانه این نعمت، نماز فطر شکر را با هم به جای آوردند، مردم پاکدلی که در واقعه هفده شهریور، جان خویش را با ایثار و شهادت سپر بلای انقلاب و اهداف والای آن کردند، مجاهدانی غیور بودند که ایمان در دل‌هایشان راه یافته بود.
شهریور، ماهی تعیین کننده و پرحادثه در تقویم مبارزات مردمی
سال پایانی حکومت پهلوی اتفاق‌هایی در ایران به وقوع پیوست که روند مبارزات مردمی و بسته شدن راه‌های تعامل رژیم پهلوی با ملت را تسریع بخشید که یکی از نمونه‌های آن آتش سوزی سینما رکس و تظاهرات نیم میلیونی مردم در عید فطر همان سال بود. بنابراین شهریور به ماهی تعیین کننده و پرحادثه در تقویم تاریخ مبارزات مردمی و شهادت و جان‌فشانی مبارزان تبدیل شد.
بر اساس اسناد موجود بسیاری از مردمی که در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ خورشیدی در میدان ژاله حضور داشتند هیچ اطلاعی از مقررات منع آمد و شد به محل راهپیمایی نداشتند، زیرا اعلام حکومت نظامی بی‌موقع و با تأخیر صورت گرفت. نخستین بار ساعت ۶ صبح، اعلامیه اجرای مقررات حکومت نظامی از رادیو خوانده شد. بر این اساس تنها تعداد اندکی از مردمی که آماده راهپیمایی بودند از این مقررات اطلاع داشتند. به گفته آیت الله مهدوی کنی این تأخیر اطلاع‌رسانی رژیم پهلوی به خاطر این بود که می‌خواست زهر چشمی از مردم در این روز برای جلوگیری از تظاهرات بعدی گرفته شود.
وی در بخشی از کتاب خاطرات خود با اشاره به کشتار ۱۷ شهریور می‌نویسد: «جامعه روحانیت از تظاهرات ۱۷ شهریور اطلاعی نداشته و در این مورد اعلامیه رسمی نداد و حتی آیت الله بهشتی هم از این اجتماع در میدان ژاله بی‌اطلاع بود.»
مهدوی کنی معتقد بود: دستگاه پهلوی می‌خواست از این تظاهرات و اجتماع سوءاستفاده کند و زهر چشمی از مردم بگیرد، بنابراین بدون اعلام قبلی، به عنوان حکومت نظامی مردم را به رگبار بستند و فکر می‌کردند که این آخرین حرکتی است که مردم انجام می‌دهند و با این کار می‌توانند مردم را به تسلیم وادار کنند و انقلاب را سرکوب کنند، اما این واقعه حرکت خودجوشی بود و در باطن به نفع انقلاب واقع شد.
تحقق دلاور مردی و رشادت‌های تاریخ ساز
هنگام شلیک گلوله مردم چون جان خود را در خطر دیدند به ناگاه از جای خود برخاسته و شروع به دویدن و فرار کردند و چون همه جا جمعیت و راه فرار مسدود بود تعدادی روی هم افتادند و عده‌ای خود را پرت می‌کردند و نقش زمین می‌شدند. کانال‌های آب، حاشیه میدان و خیابان هم پناهگاه خوبی بود. سالم و مجروح و شهید در کنار هم دیده می‌شدند جیغ و فریاد زن‌ها و ناله و استمداد آنها فضا را پر کرده بود.
در روز ۱۷ شهریور به دلیل اینکه در میدان حکومت نظامی برقرار بود امکان کمک به مجروحان وجود نداشت. تنها زمانی که جمعیت متفرق شد، نظامی‌ها با کامیون‌های خود به جمع‌آوری اجساد شهید، مجروحان و به تعقیب برخی که هنوز شعار می‌دادند، پرداختند و تا مدت‌ها حتی با رفتن نظامی‌ها رعب و وحشت بر آن محله حکمفرما بود.
شهریور ماه یادآور ایثار و از جان گذشتگی شهدایی است که با نثار خون خود، میدان ژاله را میدان تحقق دلاور مردی و رشادت‌های تاریخ ساز خود کردند که تا روزگار باقی است نام آنان بر تارک تاریخ این مرز و بوم به عنوان نگهبانان انقلاب اسلامی و پیش قراولان فجر آفرین ۵۷ می‌درخشد.
آمار مجروحان و شهدا ی جمعه خونین
فرمانداری نظامی تهران آمار ۸۷ کشته و ۲۰۵ مجروح را تأیید کرد، اما مخالفان حکومت، اعلان کردند که در این روز بیش از چهار هزار نفر کشته شده‌اند و تعداد کسانی که تنها در میدان ژاله جان باخته‌اند، حدود ۵۰۰ نفر است.
میشل فوکو فیلسوف فرانسوی که برای پوشش دادن رویدادهای انقلاب در یک روزنامه ایتالیایی به محل حوادث رفته بود مدعی شد که چهار هزار نفر در این روز هدف گلوله قرار گرفته‌اند، اما سال‌ها بعد عماد الدین باقی با دسترسی به آمار بنیاد شهید انقلاب اسلامی و منابع دیگر، در پژوهشی تعداد کشته‌شدگان ۱۷ شهریور را ۸۸ نفر ذکر می‌کند که ۶۴ نفر آنها در میدان ژاله کشته شدند.
محمد باهری که در آن هنگام عهده‌دار سمت وزارت دادگستری بود می‌گوید: بنا بر گزارش سازمان پزشکی قانونی و سازمان بهشت زهرا مجموع کشته‌شدگان روز هفدهم شهریور و زخمی‌هایی که تا روز بیست و ششم شهریور درگذشتند ۱۲۶ نفر بوده‌است. همچنین در سال ۱۳۹۶، عبدالله نوری کنشگر سیاسی اصلاح طلب و وزیر کشور دولت خاتمی در مطلبی که در روزنامه شرق به چاپ رسید، از قول سید محمد بهشتی گفت که تعداد کشته‌شدگان روز ۱۷ شهریور در میدان ژاله بسیار کمتر یعنی حدوداً سه هزار ۹۵۰ نفر از آن چیزی بود که توسط جامعه روحانیت مبارز در بیانیه پس از این رویداد گفته شده بود.
به گزارش مأمور سفارت آمریکا به تاریخ ۱۸ شهریور ۵۷: «ارتش یک تظاهرات بزرگ و چندین تظاهرات کوچک را در خلال روز ۸ سپتامبر در هم شکست. مطبوعات اعلام نمودند گزارشات بیمارستان‌ها حاکی از ۵۸ کشته و ۲۰۵ زخمی است. چندین شاهد عینی آمریکایی و اروپایی اشاره به این داشته‌اند که افراد بسیاری در این تظاهرات جان خود را از دست دادند.»
بنا بر گزارش محرمانه دیگری در تاریخ ۱۲ سپتامبر: «آمار رسمی تلفات میدان ژاله در روز هشتم سپتامبر به ۹۷ نفر رسید.» این در حالی است «سفارت عقیده دارد ارقام مطابق با حقیقت ابراز نشده.»
نظر شما