به گزارش خبرنگار ایمنا، مسائل زیست محیطی از مهم‌ترین معضلاتی است که امروزه شهرهای ما با آن دست به گریبان هستند، آلودگی هوا، خشک شدن رودخانه‌های شهری، ایجاد جزایر حرارتی و از بین رفتن منابع و سرمایه‌های طبیعی در پی افزایش جمعیت و توسعه روز افزون و نامتوازن شهر همگی موجب شده تا امروزه شهرهای ما زیست پذیری مطلوب را برای زندگی سالم شهروندان نداشته باشند.
در این میان نقش فضاهای باز شهری به خصوص فضاهای سبز شهری در بازگرداندن حیات دوباره به شهرها انکارناپذیر است، اما حفظ این فضاها خود با چالش‌هایی مواجه است؛ چالش‌هایی که به‌کارگیری راهکارهایی نوین را می‌طلبد. در این خصوص گفت‌وگویی با " علی نیکبخت، دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان و متخصص فضای سبز شهری انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
فضای سبز شهری به چند دسته تقسیم می‌شود؟
اکوسیستم شهری مجموعه موجودات زنده‌ای هستند که در شهر زندگی می‌کنند. اکوسیستم زنده شهری شامل گیاهان، پرندگان، حیوانات و حتی حشرات می‌شود. همه اینها در قالب یک سیستم بر یکدیگر اثرگذار هستند و ما نمی‌توانیم تنها بر روی گیاهان متمرکز شویم و به سایر اجزای اکوسیستم بی توجه باشیم. در شهرها انواع گونه‌های گیاهی شامل درختان، درختچه‌ها و گیاهان پوششی شامل چمن‌ها و همچنین گل‌های فصلی وجود دارد که فضای سبز و گیاهی شهر را تشکیل می‌دهد. پارک‌های شهری، رفیوژهای شهری و میدان‌های شهری جز فضاهای سبز در سطح خرد هستند و جنگل‌های شهری و کمربندهای سبز شهر نیز در سطح نیمه کلان و کلان شهر قرار دارند.
حفظ این فضاهای شهری با چه چالش‌هایی روبرو است؟
تنها عامل مشکل‌زا برای حفظ فضای سبز شهری، خشکسالی نیست بلکه خشکسالی یکی از پیامدهای تغییر اقلیم است و این تغییر حاصل گرمایش زمین است که تمامی کره زمین را تحت تأثیر قرار داده است، در برخی مناطق کره زمین خود را به صورت سیلاب و بارندگی‌های بیش از حد نشان می‌دهد و نتیجه آن در برخی دیگر از مناطق خشکسالی‌های مداوم و گرم شدن سطح زمین است چنانکه آمار نشان می‌دهد دما در مناطقی مثل اصفهان در حدود دو درجه سلسیوس بالاتر از میانگین طولانی مدت شده است که این خود مشکلات جدی را به همراه دارد و نهایتاً موجب ایجاد خشکسالی می‌شود؛ در کنار آن کمبود بارش‌ها، مدیریت نادرست منابع آبی بین حوزه‌ای منجر به این شده تا صدمات جبران ناپذیری به فضای سبز شهری مخصوصاً در استان اصفهان و به ویژه در شهر اصفهان وارد شود.
راهکارهای حفظ فضاهای سبز شهری چیست؟
با توجه به اینکه خشکسالی یکی از مولفه‌ها در خشکی درختان و فضای سبز شهری است باید بر روی تغییر اقلیم متمرکز شویم و از تجربیات جهانی در این خصوص استفاده کنیم و نسخه‌های محلی برای حل این مشکل داشته باشیم.
راهکارها در این خصوص بسیار است زیرا تنوع گونه‌های گیاهی و تنوع عرصه‌ها بالا است. به طور مثال در شهر اصفهان که با این معضل دست به گریبان است، خرده اقلیم‌های متفاوتی وجود دارد؛ در حاشیه زاینده رود یک نوع خرده اقلیم وجود دارد، در نزدیکی کوه صفه یک خرده اقلیم و در شرق اصفهان یک مدل خرده اقلیم داریم که تفاوت‌های اینها با یکدیگر زیاد است.
نحوه مدیریت سطوح چمن کاری شده با درختان متفاوت بوده و سن درخت نیز اثرگذار است، لذا ما برای تهیه برنامه باید به جزئیات توجه کنیم و جزئیات اجرایی را توسعه دهیم تا این فضاهای سبز به خوبی حفظ شود. راهکارهای گذشته، سنتی و انفعالی دیگر جوابگوی وضعیت فعلی فضاهای سبز شهری شهرهای ما نیست بلکه نیاز است راهکارهای خلاقانه و به روز مورد استفاده قرار بگیرد در غیر این صورت ما دچار مشکلات جدی خواهیم شد.
نحوه طراحی فضاهای سبز شهری، استفاده از گونه‌های گیاهی مقاوم، بازطراحی پارک‌های شهری، اقدامات آموزشی و استفاده بهینه از منابع آبی، مدیریت دقیق در استفاده از آب، استفاده از منابع آب‌های نامتعارف، استفاده از سیستم‌های آبیاری کم فشار از جمله راهکارهای مطرح شده است لذا باید در قالب برنامه و چشم‌انداز بلندمدت و با بررسی میزان دسترسی به اهداف در هر سال، برنامه مدونی تهیه شود. در این بین حفظ و حراست از فضاهای سبز موجود به خصوص درختان کهنسال نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا بخشی از هویت شهرهای ما هستند که راهکارهای جداگانه‌ای نیاز دارند.
مشارکت شهروندان در فرآیند حفظ فضای سبز شهری تا چه اندازه مؤثر است؟
قطعاً ما نیازمند آن هستیم که از تجارب بین المللی و جهانی استفاده کنیم. باید جهانی فکر کرد و محلی عمل کرد. در کشورهای پیشرفته و شهرهایی که فضای سبز توسعه یافته‌تری دارند، این موضوع کاملاً پذیرفته شده که بدون مشارکت فعال شهروندان، حفظ و حراست از فضای سبز شهری بسیار دشوار است.
فضاهای سبز شهری تنوع زیادی دارد و قطعاً ساخت این فضاها از جمله پارک‌های گوشواره‌ای و پارک‌های محله‌ای مشارکت شهروندان را می‌طلبد، زیرا آبیاری، نگهداری از آنها و رصد کردن وضعیت درختان به راحتی امکان پذیر نیست و هزینه‌های زیادی دارد. در سطح کلان نیز باید برنامه‌هایی دیده شود؛ به طور مثال مدیریت بهتر فضای سبز شهری را می‌توان با توسعه اپلیکیشن‌های تلفن همراه و ایجاد ارتباط مؤثر شهروندان با مجموعه مدیریت شهری انجام داد تا هرکدام از افراد در مورد فضای سبز شهری و مشکلاتی که در شهر این حوزه می‌بینند، اطلاع رسانی کنند و نتیجه آن را نیز از طریق همین نرم افزارها ببینند. این راهکاری است که در بسیاری از کشورهای دنیا استفاده می‌شود و بسیار مؤثر است.
در این راستا حتی می‌توانیم از شهروند- باغبان‌ها استفاده کنیم؛ قطعاً افرادی علاقه مند به مشارکت در حفظ فضاهای سبز شهری هستند لذا می‌توان برنامه‌هایی را در نظر گرفت تا این شهروندان به صورت خودجوش در نگهداری این فضاها مدیریت شهری را یاری کنند. ثابت شده است که مشارکت شهروندان هم موجب مشکلات کمتری در نگهداری از فضای سبز را به همراه دارد و هم موجب سلامت روانی و جسمی شهروندان می‌شود و در نهایت حس تعلق بیشتری نسبت به شهر محل سکونتشان خواهند داشت. مشارکت شهروندان نیازمند برنامه ریزی در سطح کلان و اجرای دقیق در سطح خرد است، اما تجربه‌ای ثابت شده و بسیار مؤثر است.
نظر شما