به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر به عنوان مکانی برای تشکیل اجتماعات انسانی محلی برای گسترش، رشد یا نابودی هویت است. امروزه حفظ هویت شهری به واسطه تغییر شاخصه‌های شهر از جمله شاخص جمعیت بسیار دشوارتر و پیچیده‌تر شده و راهکارهای متفاوتی را می‌طلبد. از جمله راهکارهای مؤثر، ایجاد ارتباطی متعامل و دوسویه میان شهروندان و محیط شهری است به عبارت بهتر چنانچه شهروندان نسبت به محل سکونت خود در شهر حس تعلق و مسئولیت‌پذیری داشته باشند و محیط شهری بتواند پاسخگوی نیازهای آنها باشد هویت شهری نیز تقویت می‌شود. امروزه با روند افزایشی مهاجرت‌ها به شهر و ویژگی‌ها و دیدگاه‌های متفاوت جامعه شهروندی، ایجاد و حفظ هویت در شهر با چالش‌هایی روبرو شده و سایر ساختارهای شهری نیز تحت تأثیر قرار گرفته است.
«عبدالمطلب کریم‌زاده»، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری در این باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: زمانی که صحبت از شهر می‌شود، صحبت از تعاملات انسانی شامل تعاملات انسان با انسان، انسان با محیط و انسان با شهر است به همین دلیل است که عوامل تشکیل دهنده هویت شهر، هویت انسان را نیز شکل می‌دهد.
وی می‌افزاید: هر فضایی با شدت و ضعف متفاوت واجد هویت است و هویت نهایی فضا، برآیند هویت‌های عملکردی، کالبدی، محیطی، فرهنگی و معنایی آن است به این ترتیب امکان جدا کردن فضاهای شهری با یکدیگر با مشخص شدن ویژگی‌های هویتی هر فضا وجود دارد.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ادامه می‌دهد: هنگامی که از هویت شهر سخن گفته می‌شود، از چیزی صحبت می‌شود که در ظاهر و شکل شهر نیست بلکه در شاکله شهر است.
کریم‌زاده خاطرنشان می‌کند: زمانی شهر به شکل مطلوب خود می‌رسد و در واقع واجد هویت می‌شود که واجد سرزندگی، معنا، تناسب، دسترسی مناسب و عملکرد صحیح باشد و از میان این عناصر، عنصر معنا رابطه‌ای نزدیک با مقوله هویت دارد.
وی با بیان اینکه ارتباط میان عوامل هویت دهنده شهر می‌تواند ارتباطی دوسویه باشد، تصریح می‌کند: شهر بدون عامل انسانی مفهوم ندارد بنابراین زمانی که صحبت از شهر می‌شود، صحبت از تعاملات انسانی شامل تعاملات انسان با انسان، انسان با محیط و انسان با شهر است به همین دلیل است که عوامل تشکیل دهنده هویت شهر، هویت انسان را نیز شکل می‌دهد و یکی از عناصری که انسان با آن تعریف می‌شود، حافظه است.
معماری، زبان متن شهر است
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر اینکه شهر فاقد حافظه تاریخی شهری دارای هویت نیست، ادامه می‌دهد: باید توجه کرد که معماری زبانی است که شهر متن آن است لذا باید توجه داشت آنچه هویت شهری را رقم می‌زند بنا یا ترکیب بناها نیست بلکه کل شهر است که هویت شهری را رقم می‌زند.
کریم‌زاده تاکید می‌کند: شهرهای ما ارزش‌های سنتی را کنار گذاشته اما وارد دنیای مدرن نشده‌اند لذا باید رابطه سالمی میان سنت و مدرنیته ایجاد کرد و نباید یکی را به نفع دیگری از میان برد.
وی با بیان اینکه سنت می‌تواند در تعامل با نوگرایی باشد، می‌افزاید: یکی از اهداف شهرسازی تعالی بخشیدن به زیستن است، نوگرایی به معنای نفی مطلق تاریخی و هویت تاریخی، فرهنگ و سنن و آداب جامعه نیست بلکه عبارت است از یافتن پاسخ مناسب زمان و مکان به ارزش‌های فرهنگی و بهره‌گیری از آرا و تجارب پیشینیان و تکامل بخشیدن آنها خواهد بود.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری اضافه می‌کند: مطالعات در عرصه‌ها، پدیده‌ها، و عناصر شهری گذشته برای هویت‌بخشیدن به ساختار شهرهای کنونی لازم است تا این شهرها بتوانند همچون فرزند شهرهای گذشته خود به نظر برسند.
کریم‌زاده خاطرنشان می‌کند: توجه به شهرسازی و معماری قدیم نشان دهنده همدلی با آن است و سیمای شهرهای بی‌هویت کنونی حاصل التقاط فرهنگی امروز است لذا هویت شهرسازی در ایران معاصر در جایی و زمانی بیرون از آن نیست که بتوان آن را به سیمای شهر و فضای شهری افزود و بدین‌سان به شهر هویت‌بخشید.
در طراحی شهرها باید به مردم توجه کرد
وی تاکید می‌کند: در مواجهه با سیمای شهرهای امروزی، بحرانی ناشی از نبود تناسب فضاها با عملکرد جاری در آنها، ترکیب کاربری‌های ناسازگار، یکنواختی و نبود پویایی فضاهای شهری وجود دارد لذا شهرها سیمایی دارند که در آنها یکسان شدن بافت شهرها، نبود تطبیق فرم ظاهری فضا و معنای آن و نبود توجه به مفهوم کالبد و معنا در فرهنگ ما قابل مشاهده است که در نهایت منتج به کالبدهایی می‌شود که مفهوم ندارند.
این کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری می‌گوید: باید در طراحی شهرها به نیاز مردم توجه کرد و فضاهایی طراحی شود که مردم بتوانند در آنها توانایی درک واقعی محیط اطراف، قدرت ستایش، فهم و استفاده از محیط شهری را داشته باشند.
کریم‌زاده می‌افزاید: شهروندان باید وجود و دسترسی واقعی به فضاهای شهری طی فعالیت‌های روزانه، یادآوری تجارب خوب گذشته از فضاهای شهری و نیز تداعی جنبه‌های نمادی، فرهنگی، تاریخی و معنی را تجربه کنند.
وی می‌گوید: می‌توان با شناسایی اصول شکل دهنده فضاهای شهری ایرانی، شناخت نیازهای جامعه انسانی و شناخت ارزش‌های فرهنگی جامعه به نظام پایدار برنامه‌ریزی برای شهر امروز اندیشید.
لزوم لحاظ مؤلفه‌های هویت‌بخش در طرح‌ها و برنامه‌های شهری
در همین ارتباط «فرزاد مؤمنی»، کارشناس شهرسازی خاطرنشان می‌کند: حس تعلق به مکان تداعی کننده خاطرات شهروندان در ناحیه مشخصی از شهر است و موجب می‌شود یک فرد احساس کند که به آن محله یا ناحیه مشخص از شهر تعلق دارد.
وی تاکید می‌کند: شاخصه‌های هویت‌بخشی باید به درستی در نظام کالبدی و اجتماعی شهر دیده شود و برنامه‌ریزان و مدیران شهر باید آنها را در برنامه‌ها و طرح‌های خود لحاظ کنند تا بتوان شهری با هویت داشت.
این کارشناس شهرسازی می‌افزاید: حس تعلق شهروندان نسبت به محل سکونت خود از جمله پارامترهایی است که باید در فرآیند هویت‌بخشی به شهر مدنظر قرار بگیرد.
این کارشناس شهرسازی ادامه می‌دهد: حس تعلق تداعی کننده خاطرات شهروندان در ناحیه مشخصی از شهر است و موجب می‌شود فرد احساس کند که به آن محله یا ناحیه مشخص از شهر تعلق دارد.
مؤمنی می‌گوید: جانمایی المان‌ها و نشانه‌ها در سطح محلات شهر در هویت‌بخشی به فضاها و مکان‌های شهری نقش مؤثری دارد و در این راستا نیاز است مدیریت شهر بسیاری از المان‌های قدیمی را شناسایی و بازسازی کند.
وی تاکید می‌کند: شکل‌گیری اجتماعات مختلف شهری در سطح محلات نیز از دیگر راهکارهایی است که به همفکری و تعامل بیشتر شهروندان و افزایش تعلق خاطر آنها نسبت به مکان کمک می‌کند و می‌تواند نقش مؤثری در هویت‌بخشی به فضاهای شهری داشته باشد.
این دکترای شهرسازی تصریح می‌کند: تدوین طرح‌ها و برنامه‌ها نباید به نحوی باشد که هویت فضاهای شهری و محلات شهر را تخریب کند در این راستا نیاز است مشاور طرح، به خصوص اسکلت‌بندی محلات شهر را شناسایی کرده و تا جای ممکن آنها را حفظ کند زیرا اسکلت‌بندی محلات هویت آنها را شکل می‌دهد.
مؤمنی اضافه می‌کند: برخی ضوابط و برنامه‌ها در طرح‌های جامع و تفصیلی ممکن است یک محله را از محله دیگر جدا کرده و هویت کالبدی و در پی آن هویت اجتماعی آن محله را تخریب کند که باید حتماً مورد توجه قرار بگیرد.
نظر شما