به گزارش خبرنگار ایمنا، بافت‌ها و بناهای شهری که روزگاری ارزشمند بودند و حیات و زندگی در آنها جریان داشت به تدریج و با تغییر سبک زندگی شهری، دچار فرسودگی شده است که علاوه بر این که موجب شد این بافت‌ها دیگر رونق گذشته را نداشته باشد، موجب از میان رفتن کالبد آنها شد. این بافت‌ها که تا چند دهه قبل مکان‌هایی امن برای زندگی، کار و تجارت بودند، تبدیل به معضلی برای شهر شدند و رسیدگی به آنها به عنوان یک ضرورت به دغدغه مدیران و برنامه ریزان شهری تبدیل شد. در این ارتباط با"مهدی ابراهیمی"، دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری گفتوگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
چرا بافتهای ارزشمند شهرهای ما روز به روز فرسودهتر شد؟
همزمان با دوره تحولات جدید، ورود خودرو به شهرها و ورود ابزارهای جدید به زندگی مردم، تحولی در سبک و شیوه زندگی انسان به وجود آمد و بافتهای تاریخی و قدیمی بیشتر آسیب دیدند. عرض معابر در بافت تاریخی کم است و خودرو نمی‌تواند به راحتی در معابر شهری حرکت کند، به علاوه مردم نیاز داشتند که از ابزارهای جدیدی مثل آبگرم کن یا یخچال در خانه‌ها استفاده کنند در حالی که ورود این ابزار جدید به بافت از لحاظ حمل و نقلی و ورود به خانه به موجب درب‌های کوچک دشوار بود. همه اینها موجب شد تا پیامدهای اقتصادی، کالبدی و عملکردی شدیدی در بافت ایجاد شود و به تدریج با خروج شهروندان و ساکنان بومی این بافتهای تاریخی، سرمایه اجتماعی نیز کاهش پیدا می‌کند. این سیکل موجب شد تا بافت‌ها روز به روز فرسودهتر شوند.
اصول دستیابی به بافتهای ارزشمند شهری چیست؟
برای داشتن یک بافت ارزشمند شهری باید اصولی را رعایت کنیم. اولین اصل وجود یک کالبد مناسب است بدین معنا که بافت شهری باید از استحکام کافی برخوردار باشد، به لحاظ خدمات و زیرساخت‌ها از جمله پیاده رو، آسفالت، عرض معابر، شبکه‌های آب، برق، گاز، تلفن و حتی اینترنت مشکلی نداشته باشد. دومین اصل مربوط به ارزش اقتصادی بافت است و در آن گردش سرمایه اتفاق بیفتد و در غیر این صورت بافت روز به روز رو به نابودی خواهد رفت. یک بافت همچنین به لحاظ سرمایه اجتماعی نیز باید غنی باشد. مردم در چنین بافتی باید با یکدیگر تعامل داشته، یکدیگر را بشناسند و مردم نسبت به آن بافت احساس تعلق کنند که نهایتاً به سرمایه اجتماعی منجر خواهد شد. اگر سرمایه اجتماعی شکل بگیرد، طبیعتاً معضلات اجتماعی بافت کاهش پیدا کرده، امنیت اجتماعی افزایش پیدا می‌کند و رفع مشکلات کالبدی نیز تسریع می‌شود. یک بافت باید از آلودگی‌ها به دور باشد و زندگی در آن بافت سلامت شهروندان را به خطر نیندازد. بنابراین چنانچه مشاغلی به واسطه فرسوده بودنش زندگی و سلامت مردم را به خطر بیندازد، باید از بافت خارج شود. این اصول باید در هر بافتی به ویژه بافتهای قدیمی باید وجود داشته باشد تا کیفیت زندگی مورد نظر ما محقق شود. به لحاظ عملکردی نیز بافت باید تنوع عملکردی داشته باشد. بافتهای قدیمی عموماً دو الی سه کاربری بیشتر در درون خودش ندارد. این کاربری‌ها عمدتاً شامل منازل مسکونی، مسجد، تعدادی مغازه و معابری است که اصلاً جوابگوی زندگی امروزی نیست. بافتهای قدیمی کاربری بهداشتی مثل حمام نیز به صورت محدود در درون خودش داشت. زندگی شهری امروز می‌طلبد که انواع کاربری‌های فرهنگی، ورزشی، پارکینگ، تجاری‌های جدید و متنوع، کاربری درمانی و بسیاری دیگر از کاربری‌ها وجود داشته باشد. چنانچه این کاربری‌ها در یک بافت شهری وجود نداشته باشد، آن بافت دارای ارزش نخواهد بود. مدیریت شهری نیز باید خدمات رسانی را به درستی انجام دهد، زباله‌ها را جمع آوری و معابر را تمیز کند.
مداخلات در بافتهای شهری در چند گروه قابل تقسیم است؟
به منظور مقابله با فرسودگی مداخلات و اقداماتی در بافتهای تاریخی از ابتدا شکل گرفت. این مداخلات را می‌توان در چهار نوع می‌توان دسته بندی کرد؛ بهسازی، نوسازی، بازسازی و در نهایت بازآفرینی. در نوع بهسازی سلسله اقداماتی را انجام می‌دهند تا بقا و حفظ کالبد و فضای شهری در کوتاه مدت اتفاق بیفتد. در واقع در این نوع مداخله هدف اصلی حفظ فضای موجود است. در نوسازی هدف این است که حیات به بنا یا بافتی که رو به مرگ می‌رود بازگردانده شود. در نوسازی بیشتر تاکید بر تغییر شکل فضا است. اگر در بهسازی تنها حفظ بنا و بافت مورد توجه است در نوسازی تغییراتی در بافت و بنا داده می‌شود تا بتوان استفاده امروزی نیز از بنا و بافت شهری داشت و مانع فرسودگی عملکردی شوند؛ فرسودگی می‌تواند از نوع عملکردی یا کالبدی باشد و بدترین نوع این است که یک بافت هم به لحاظ کالبدی و هم به لحاظ عملکردی فرسودگی داشته باشد. در بازسازی تغییرات مختصری در بافت انجام نمی‌شود بلکه کل بافت را تخریب می‌کنند و از نو بافتی را با ویژگی‌های امروزی می‌سازند؛ در بازسازی فرسودگی به نحوی بر بافت و بنا حاکم شده که امکان بهسازی و نوسازی آن وجود ندارد و بافت حالت مخروبه و ویران پیدا کرده است. در چنین حالتی بافت با بنا نیاز به بازسازی دارد.
اهمیت بازآفرینی بافتهای فرسوده چیست؟
در نوع چهارم که جدیدترین مداخله در بافتهای تاریخی است، بازآفرینی مطرح می‌شود. بازآفرینی در لغت به معنای بازتولید یا ترمیم طبیعی بخشی از یک ارگانیسم آسیب دیده است. بافت آسیب دیده باید به کمک ساکنان بافت، مدیران و برنامه ریزان شهری خودش را ترمیم کند. بازآفرینی شهری شکل پیشرفته نوسازی است با این تفاوت که در نوسازی نواقص و معایبی وجود دارد که در بازآفرینی نیست. اگر در نوسازی ممکن بود که مهاجرتی در بافت اتفاق بیفتد سرمایه اجتماعی کاهش یابد یا بناهای ارزشمند تخریب شود، در بازآفرینی به تمامی ابعاد دقت می‌شود و سعی بر آن است تا تبعات نوسازی را به حداقل برسانند. بنابراین در بازآفرینی شهری اصلی‌ترین رویکرد مرمت و حفاظت شهری است تا در آن همزمان بافت کالبدی، ساختارهای اجتماعی، ساختارهای اقتصادی و محیط زیستی در تعامل و ارتباط مناسبی قرار بگیرد.
نظر شما