به گزارش خبرنگار ایمنا، بررسی برنامه‌های تخصصی وزیران پیشنهادی و تطبیق آن با شعارهای دولت، امری ضروری برای ارزیابی میزان موفقیت کابینه در مواجهه با مسائل است، در بررسی برنامه‌های پیشنهادی وزیر نیرو احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید، اصلاح نظام حکمرانی آب، برخورداری ۹۰ درصد روستاها از آب شرب، استخراج آب دریا و شیرین کردن آن از جمله مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد.
وزیر نیرو در جلسه بررسی صلاحیتش در صحن علنی مجلس وعده‌هایی را مطرح کرد که باید دید در آینده اوضاع این وزارتخانه پر مساله چگونه پیش می‌رود و آیا وعده‌های داده شده می‌تواند مرهمی بر خاموشی و بی آبی این کشور باشد یا خیر.
وی صراحتاً اعلام کرد که دولت در زمانی کار خود را شروع می‌کند که قطعی‌های مکرر موجب اختلال در کار مردم شده و بخشی از ظرفیت صنایع و تولید متوقف مانده که این امر باعث بروز ضرر و زیان، بیکاری و افزایش نرخ کالاها شده است البته وضعیت در موضوع آب نیز در برخی نقاط کشور بهتر از برق نیست. وی اطمینان خاطر داد که وزارت نیرو در دولت کار و تلاش همت خواهد کرد دغدغه مردم را برطرف کند.
محرابیان وعده داد: ناترازی تولید و مصرف در تابستان امسال بیش از ۱۳ هزار مگاوات بوده است که برای رفع این موضوع احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید طی چهار سال با مشارکت و همکاری صنایع بزرگ کشور به ویژه صنایع انرژی‌بر، تکمیل و احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه جدید طی چهار سال که شامل سه هزار مگاوات نیروگاه تا پیک سال آینده، پنج هزار مگاوات تکمیل سیکل ترکیبی و احداث دو هزار مگاوات نیروگاه جدید خواهد بود، احداث ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدید پذیر با محوریت نیروگاه خورشیدی طی چهار سال با استفاده از ظرفیت مردمی از جمله مسائلی است که در اولویت کاری وزارت نیرو قرار دارد.
در همین رابطه با عبدالمجید شیخی، کارشناس اقتصاد کشاورزی گفت و گویی داشتیم که شرح آن را در زیر می‌خوانید:
برنامه‌های وزیر در حوزه آب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
محرابیان در برنامه خود درباره تأمین آب از دریا صحبت کرده است؛ من نقشه آب شیرین کن‌های اطراف خلیج فارس، دریای عمان و دریای سرخ را مشاهده کرده‌ام، عربستان صعودی تا همین چند سال ۱.۲ میلیون هکتار زمین کشاورزی در مناطق شمال این کشور داشت که آب آن را از طریق آب شیرین‌کن‌ها تأمین می‌کرد البته اخیراً به دلیل دامپینگ قیمت در بازارهای جهانی کشت در این زمین‌ها متوقف و بسیاری از آنها خشک شده که یکی از کانون‌های خیزش گرد و غبارهایی است که به طرف ایران می‌آید.
برای تأمین آب شیرین از دریا می‌توان از گاز مشعل چاه‌های نفت و تأسیس نیروگاه‌های خورشیدی در بیابان‌ها استفاده کرد، در این زمینه می‌توان از ظرفیت سرمایه گذاران خارجی به ویژه ایرانیان مقیم خارج از کشور که تمایل فراوانی نیز به سرمایه گذاری در ایران دارند استفاده کرد. اگر همزمان قیمت آب نیز منطقی شود، در حالی که تشکل‌های روستایی و شهری خود تولید کننده برق هستند، از هر دو سمت ذی‌نفع بوده و از این موضع استقبال می‌کنند، برای تأمین معاش مردم نیز می‌توان از قانون هدفمند سازی یارانه‌ها استفاده کرد و مابه‌التفاوت قیمت ایجاد شده در محصولات کشاورزی را به صورت نقدی به مردم پرداخت کرد.
در رابطه با استخراج آب ژرف برای مصارف برخی شهرها نیز در برنامه محرابیان به نکاتی اشاره شده، آیا این راهکارها عملی است؟
برای انجام این کار باید دقت فراوانی انجام شود، لازم است تجهیزات و زیرساخت‌های لازم در محل‌هایی که آب در آن کشف می‌شود مستقر کرد و این استعداد را برای تولید آب در مواقع اضطراری در نظر گرفت، بهره برداری آب از ژرفای زمین نباید در برنامه دائمی قرار گیرد بلکه باید برنامه دراز مدتی از طریق احداث پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری به ویژه سدهای زیر زمینی به گونه‌ای باشد که آب سیلابی و سرریزهای بارندگی‌های موسمی و ناگهانی به سفره‌های زیر زمینی هدایت و تزریق شود تا برای مواقع اضطراری ذخیره‌سازی لازم انجام شود.
بنابراین این برنامه باید به گونه‌ای پیاده شود که میزان دبی تزریقی به سفره‌های ژرف و لایه‌های کم عمق تر بیشتر از میزان استخراج آب از ژرفای زمین در مواقع اضطراری باشد، زیرا استخراج منابع آب لایه‌های زیر زمینی با تزلزل لایه‌های بالایی سطح زمین رابطه مستقیم داشته و با افزایش برداشت آب، نفت، گاز و میعانات از زیر زمین امکان زلزله نیز افزایش می‌یابد همچنین متخصصان کویر شناس معتقدند فرورفتگی‌های زمین به دلیل افزایش برداشت از سطوح زیرزمینی است.
در حوزه برق وزیر به توسعه نیروگاه‌های تحدید پذیر اشاره کرد است، چقدر این برنامه می‌تواند در بهبود شرایط کمک کند؟
محرابیان موضوع توسعه ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدید پذیر را مطرح کرده است که اگر این برنامه عملی شود، سالانه بیش از سه میلیارد دلار صرفه‌جویی انجام خواهد شد. می‌توان در قالب تشکل‌های خصوصی، خانگی، فامیلی، قبیله‌ای، روستایی، عشایری، صنفی و تعاونی، سرمایه‌های سرگردان مردم را به تأسیس نیروگاه و تولید برق هدایت کرد. حتی می‌توان با معاونت تخصصی ویژه در وزارت نیرو اعلام آمادگی کرد که چندین تشکل دانش بنیان، مشاور، مهندسی و پیمانکار نیز برای اجرای این پروژه‌ها به مردمم کمک کنند حتی لازم است روش‌های انجام این سرمایه گذاری‌ها را به مردم آموخت تا از مزایای آن نیز آگاه شوند.
وزارت نیرو باید ابتدا تولید برق از انرژی‌های تجدید پذیر با جلب مشارکت‌های مردمی را گسترش دهد همزمان نیز می‌تواند پروژه‌های سیکل ترکیبی خود را تکمیل کرده و یا نیروگاه‌های جدیدی توسط صنایع بزرگ ساخته شود که آن هم می‌تواند برق را با استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر تولید کند لازم است در این زمینه اقداماتی انجام شود که راندمان و بهره‌وری پروژه‌های موجود افزایش یابد.
با صرفه‌ترین و عاقلانه‌ترین کار برای مصالح کشور تاکید بر تولید برق از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر است. استفاده از گازهایی که همراه با استخراج نفت از طریق مشعل‌های بالای سر چاه‌های نفت خارج می‌شود سال‌ها است مغفول مانده، این در حالی است که از این گاز می‌توان در تولید برق و انرژی به ویژه برای آب شیرین‌کن‌ها استفاده کرد البته در چند سال گذشته دو پروژه برای تبدیل این گاز به محصولات پتروشیمی در جزیره سیری و خارک ایجاد شد بنابراین توسعه استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر باید در رأس برنامه‌های وزارت نیرو باشد.
برای مدیریت حوزه آب کشور به طور کلی، چه اقداماتی می‌تواند بهبود دهنده شرایط باشد؟
تولید و مهار آب با برق و تولید انرژی گره خورده است بنابراین نمی‌توان در برنامه‌ریزی‌ها این دو موضوع را جداگانه در نظر گرفت. لازم است خلأ موجود مدیریت یکپارچه تولید و مصرف آب و انرژی باید توسط شورایی که از چهار دستگاه وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، سازمان حفاظت از محیط زیست و حتی وزارت صمت، تشکیل شده است، دیده شده و برای آن تصمیم‌گیری شود.
البته ممکن است دستگاه‌های دیگری نیز در این امر دخیل باشند اما خلأ مدیریت یکپارچه باید با تشکیل چنین شورا و کارگروه‌های تخصصی پر شود، این موضوع باید در برنامه وزرا دیده شده یا فراتر از آن در برنامه کلان کشور قرار گیرد. مهار، ذخیره سازی بهینه و به ویژه جلوگیری از تبخیر آب نقطه عطف مدیریت مسئله آب در کشور ما است، در چند سال گذشته سدهای بزرگی ساخته شده اما ساخت هر یک از این سدها منجر به مستعد کردن افزایش تبخیر آب شده است. هر چند هدف از ساختن سد، مهار آب، تنظیم خروجی آب و تولید برق است اما با ساخت هر سد، بین ۱۲ تا ۱۶ درصد آب پشت آن تبخیر می‌شود.
در سیاست‌های کلی آب کشور نیز بر لزوم پیگیری و اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری و روش‌های بوم زیستی مهار، ذخیره‌سازی و توزیع و مصرف آب تاکید شده است. پیش از الگوی کشت باید الگوی آب طراحی شود که شامل تنظیم ورودی، تولید و ذخیره سازی آب است، با اصلاح الگوی مصرف نیز خروجی آب کنترل خواهد شد. طرح‌های انتقال آب نیز نباید به حوزه‌های آبریز در پایین دست آسیب وارد کند.
یکی دیگر از مسائل مهمی که این وزارت خانه باید به آن توجه کند، تکمیل برنامه مهار آب در بالا دست است، سیاست‌های کلی حوزه آب بر این مسئله تاکید کرده است که پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری، آب را در بالا دست مهار می‌کند، اگر آب در بالا دست مهار نشود، می‌تواند در پایین دست مشکل آفرین شده و به ابنیه‌ها، شهرها و خاک آسیب جدی وارد کند آنچنان که در سیلاب‌های فروردین ۹۸ و ۹۶ شاهد جاری شدن سیلاب ناشی از سر ریز سدهای خوزستان بودیم. تکمیل شبکه‌های پایین دستی نیز یکی از رویکردهایی است که باید مدنظر وزارت نیرو قرار گیرد که در برنامه‌های آقای محرابیان نیز به آن اشاره شده است.
اصلاح الگوی مصرف آب چقدر می‌تواند مؤثر واقع شود و چه راهکارهایی برای آن پیشنهاد می‌کنید؟
اصلاح الگوی مصرف آب همزمان در بخش صنعتی، کشاورزی و شرب باید انجام شود. در بخش صنعت توان از آب‌های بازیافتی برای تولید استفاده کرد، در بخش کشاورزی باید کشت غرق آبی به کشت‌هایی با تجهیزات آبیاری نوین تبدیل شود که میزان مصرف آب تا یک چهارم کاهش یابد بنابراین لازم است وزارت جهاد کشاورزی نیز مصوبه دولت را اصلاح کرده و ۱۰۰ درصد هزینه‌های تبدیل روش آبیاری را پرداخت کند زیرا در بسیاری از موارد کشاورزان توانایی تأمین آورده ۱۵ درصدی را نداشته که منجر می‌شود از انجام کار منصرف شوند، وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند پس از تأمین هزینه‌های ایجاد تغییرات در روش‌های آبیاری، سهم خود را از سود محصولات تولید شده دریافت کند.
در بخش شرب نیز، لازم است فرآیند مصرف آب شربی مهندسی مجدد شود، اکنون برای همه مصارف خانوارها از لوله کشی یکسان استفاده می‌شود این در حالی است که باید آب شرب به صورت مجزا تأمین شودهمچنین می‌توان با استفاده از روش‌های بازچرخانی، آب‌های خاکستری موجود در منازل را دوباره استفاده کرد و مصرف آب را به حداقل رساند. تأمین هر متر مکعب از آب شرب برای دولت سه هزار تومان هزینه داشته و فقط با پنج درصد قیمت تمام شده در اختیار مردم قرار می‌گیرد. پلکانی کردن آبونمان آب نیز می‌تواند مؤثر واقع شود علاوه بر این لازمه است شبکه‌های آبرسانی شهری نیز اصلاح شده و پوسیدگی‌ها و نشتی‌های آن بر طرف شود.
گفت و گو از: فرشته بابایی؛ خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما