مزایای واکسن‌ استنشاقی کرونا نسبت به انواع تزریقی چیست؟

به گزارش خبرنگار ایمنا، واکسیناسیون یک راه مفید و مؤثر برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی است؛ واکسن‌ها معمولاً با استفاده از سرنگ و سر سوزن تزریق می‌شود و ایمنی لازم در برابر بیماری‌ها را ایجاد می‌کند. گروهی از محققان باور دارند که واکسن استنشاقی نیز می‌تواند به اندازه دیگر واکسن‌ها مؤثر باشد و حتی ممکن است توزیع آن آسان‌تر نیز باشد.

ویروس SARS-CoV-۲ که باعث بروز بیماری کووید -۱۹ می‌شود اغلب از طریق بینی وارد بدن افراد می‌شود سپس با شبکه‌ای از غشاهای مخاطی رو به رو می‌شود. زمانی که یک واکسن داخل مجاری بینی اسپری شود سلول‌های غشا مخاطی نوع خاصی آنتی بادی تولید می‌کند و ایمنی مخاطی و سیستمیک ایجاد می‌کند.

استفاده آسان‌تر از واکسن‌های استنشاقی

در حال حاضر واکسن‌هایی که در ایالات متحده آمریکا و اروپا در دسترس است بسیار مفید و مؤثر واقع شده، اما این واکسن‌ها برای واکسیناسیون همه افراد دنیا کافی نیست؛ بنابراین محققان در تلاش هستند نوعی واکسن استنشاقی تولید کنند که ایمنی لازم را در برابر بیماری کووید -۱۹ ایجاد کند و استفاده از آن نیز آسان‌تر باشد. با این وجود بررسی سیستم ایمنی مخاطی بسیار دشوار است و واکسن‌های استنشاقی نیز در سال‌های اخیر مورد استقبال قرار نگرفت.

تاکنون تنها یک واکسن استنشاقی به نام Flumist وارد بازار ایالات متحده آمریکا شده است که هزینه بسیار بالای آن نسبت به واکسن آنفلوانزا باعث شد به اندازه کافی مورد توجه افراد قرار نگیرد. علاوه بر این ممکن است زمانی که واکسن مورد نظر در بینی فرد اسپری شود مقداری از مواد تشکیل دهنده آن قبل از اینکه جذب بدن شود از طریق عطسه کردن از بینی خارج شود در این صورت تشخیص اینکه چه مقدار از واکسن وارد بدن شده است بسیار دشوار خواهد بود.

علی‌رغم چالش‌های ذکر شده دانشمندان و شرکت‌های بیوتکنولوژی در تلاش هستند برای بیماری‌های تنفسی واکسن‌های استنشاقی مؤثر تولید کنند. بیماری همه گیر کووید -۱۹ فرصتی را برای انجام دادن آزمایشات بالینی فراهم کرده است و حداقل یکی از شرکت‌ها واکسن استنشاقی کووید -۱۹ را تا پایان سال جاری تولید خواهد کرد.

تولید ۷ واکسن استنشاقی کرونا در دنیا

پژوهشگران سراسر دنیا در حال بررسی تأثیر واکسن‌های استنشاقی کرونا هستند، به نظر می‌رسد که این نوع واکسن‌ها مؤثرتر از واکسن‌های عضلانی است، زیرا واکسن‌های استنشاقی مانع ورود ویروس کرونا از طریق بینی می‌شود. واکسن‌های عضلانی مانع ورود ویروس به بدن افراد نمی‌شود، اما خطر ابتلاء به نوع شدید بیماری کووید -۱۹، بستری شدن در بیمارستان و مرگ‌ومیر ناشی از آن را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

تاکنون هفت واکسن استنشاقی کرونا در سراسر دنیا تولید شده است و محققان در حال بررسی آن‌ها هستند؛ برای نمونه، بهارات بیوتک (Bharat Biotech) بخشی از آزمایش‌های تولید واکسن داخلی بینی کووید -۱۹ را انجام داده است. گروهی از پژوهشگران به منظور بررسی میزان تأثیر واکسن‌های استنشاقی بر پیشگیری از بروز بیماری کووید -۱۹ مطالعه جدیدی انجام دادند. افراد شرکت کننده در این مطالعه در ابتدا واکسن کوواکسین را تزریق کردند و برای دوز دوم واکسن استنشاقی تولید شده را دریافت کردند.

اطلاعات مربوط به این مطالعه تقریباً دو ماه و نیم آینده منتشر خواهد شد، اما نتایج آزمایشات اولیه نشان می‌دهد که واکسن‌های داخل بینی کووید -۱۹ همه ضعف‌های واکسن‌های عضلانی را جبران می‌کند. به گفته محققان، از آنجایی که واکسن‌های استنشاقی مانع ورود ویروس کرونا به بدن افراد می‌شود، خطر ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ و انتقال آن به دیگران به میزان چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.

تأئید واکسن کرونای استنشاقی ساخت چین

این واکسن علاوه بر ایجاد ایمنی سلولی و هومورالی (مزاجی) در بدن افراد مبتلا به کرونا، قابلیت ایجاد ایمنی مخاطی را نیز دارد، واکسن استنشاقی کووید -۱۹ در چین تاییدیه سازمان غذا و داروی این کشور را برای آزمایش‌های بالینی وسیع‌تر دریافت کرد. واکسن استنشاقی چین که در حال حاضر در موارد اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرد توسط گروه " چِن وی" یکی از بزرگترین تولیدکنندگان واکسن در چین و پژوهشگر آکادمی علوم نظامی در این کشور تولید شده است.

" چن" این خبر را در همایش نوآوری پوجیانگ ۲۰۲۱ در شانگ‌های اعلام کرده و می‌گوید دوز مورد نیاز واکسن استنشاقی یک پنجم دوز واکسن‌های تزریقی است و نیازی به نگهداری آن در داخل بطری‌های شیشه‌ای نیست. علاوه بر ایمنی سلولی و هومورالی (مزاجی) که واکسن‌های تزریقی در بدن افراد ایجاد می‌کنند، واکسن استنشاقی قابلیت ایجاد ایمنی مخاطی را نیز دارد. ایمنی مخاطی به واسطه استنشاق واکسن از طریق اسپری ایجاد می‌شود.

واکسن استنشاقی با استفاده از اسپری به ذرات بسیار ریز تبدیل و با دم، وارد راه تنفسی و شش‌ها می‌شود و به این ترتیب ایمنی در بدن فرد گیرنده ایجاد می‌شود. از مزایای دیگر واکسن استنشاقی ورود بدون درد آن به بدن و قابلیت دسترسی بالای آن است. در رابطه با تأثیر گونه‌های مختلف ویروس بر روی واکسن که نگرانی بزرگ عمومی در سطح جهان است چن می‌گوید با توجه به تأثیر بیشتر گونه آفریقایی بر روی واکسن‌ها، تیم او در حال انجام آزمایش‌های بالینی بر روی این گونه جهش یافته ویروس کروناست تا بتوانند ایمنی واکسن استنشاقی را در برابر گونه‌های جهش یافته افزایش دهند.

تولید واکسن استنشاقی کووپارس در کشور

رئیس سرم سازی رازی در مورد این نوع واکسن‌های استنشاقی گفته است: پس از دریافت دو دوز تزریق و یک دوز استنشاقی واکسن رازی کووپارس می‌توانید دیگر ماسک نزنید.

علی اسحاقی، رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی، با تشریح پلتفرم واکسن رازی کوو پارس می‌گوید: ما اکنون به مرحله تست انسانی واکسن کووپارس رسیده‌ایم و داوطلبان شرکت در کارآزمایی بالینی می‌توانند به سایت covid.rvsri.ac.ir مراجعه و ثبت‌نام کنند، کارآزمایی بالینی و غربالگری را متخصصان در دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام می‌دهند و افراد مناسب برای شرکت در فاز نخست بالینی انتخاب می‌شوند.

پس از دوز سوم استنشاقی کووپارس فرد دیگر ناقل ویروس نیست

وی ادامه می‌دهد: ویروس کرونا چند پروتئین دارد که یکی از پروتئین‌های این ویروس تاجکدار است و اسپایک نام دارد، با این تاجک ها ویروس می‌تواند به داخل گیرنده‌های بدن بچسبد؛ ما ژنوم ویروس را انتخاب کرده‌ایم و در سیستمی پروتئین تخلیص شده است و با فرموله کردن خاص واکسن را فرآوری کردیم.

رئیس مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی می‌افزاید: وقتی دوز سوم استنشاقی استفاده می‌شود فرد بعد از ۱۴ روز می‌تواند ماسک خود را بردارد و اکنون در دنیا اعلام می‌کنند که حتی با تزریق واکسن باید افراد همچنان ماسک بزنند، اما پس از دوز سوم استنشاقی کووپارس فرد دیگر ناقل ویروس نخواهد بود.

تفاوت آنتی‌بادی واکسن‌های استنشاقی و عضلانی

شمار اندکی از واکسن‌های کرونایی که مراحل آزمایش بالینی را در جهان می‌گذرانند، از نوع استنشاقی یا داخل‌بینی هستند، اما واکسن‌های استنشاقی می‌توانند مزیت‌هایی نسبت به واکسن‌های تزریقی داشته باشند.

واکسن‌های داخل‌بینی یا استنشاقی باعث ایجاد آنتی‌بادی‌های به نام «ایمونوگلوبولین A» یا IgA و نیز سلول‌های ایمنی خاطره‌ای B و T ساکن در راه‌های هوای بینی و راه‌های فوقانی می‌شوند. به این ترتیب این واکسن‌ها می‌توانند از عفونت به وسیله ویروس جلوگیری کنند و نیز باعث کاهش ریزش ویروس از بینی در صورت ایجاد عفونت شوند.

واکسن‌های داخل‌عضلانی یا تزریقی باعث ایجاد آنتی‌بادی‌هایی از نوع «ایمونوگلوبولین G» یا IgG در خون می‌شوند که به درون ریه‌ها هم راه می‌یابد و مانع از عفونت ریوی می‌شود، اما از عفونت در راه‌های هوایی بینی و ریزش ویروس در صورت ایجاد عفونت جلوگیری نمی‌کنند.