به گزارش خبرنگار ایمنا، مشارکت از مهمترین رویکردهای مورد توجه برنامه‌ریزان در حوزه‌های مختلف از جمله در حوزه مسائل شهری است. حضور شهروندان و رضایت آن‌ها از فرآیندهای شهری مسیر مدیران شهر را در ترسیم چشم اندازی روشن از آینده شهر هموارتر کرده و میزان موفقیت طرح‌های شهری را بالا می‌برد. کیفیت زندگی در شهری که شهروندانی مشارکت‌جو و مدیرانی مشارکت‌پذیر داشته باشد بسیار بالاتر است چرا که تعامل متناسب میان شهروندان، مدیران و برنامه‌ریزان موجب می‌شود برنامه‌های شهری هم در فرآیند تهیه و هم در فرآیند اجرا تحقق‌پذیرتر باشد. در این راستا نیاز است در ابتدا هم شهر و هم شهروندان را به درستی شناخت. شناخت وضع موجود در فرآیند برنامه‌ریزی شهری اهمیت زیادی دارد و چنانچه به درستی انجام نشود، در نهایت همه کسانی که به نحوی از این فرآیند متأثر می‌شوند را درگیر خواهد شد. شهر یک سیستم است لذا نگاهی که به آن می‌شود نیز باید سیستمی باشد.
رویکرد شهرسازی مشارکتی در تقابل با رویکرد مهندسی محور است
«حسن سجادزاده»، دکترای طراحی شهری با بیان اینکه شهر یک موجود زنده و شامل همه پدیده‌ها از جمله کاربران، ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان است، می‌گوید: شهرسازی مشارکتی در تقابل با رویکرد مهندسی محور و پروژه محور نسبت به مسئله شهرسازی شکل گرفته است چرا که غالب رویکردها نسبت به برنامه‌ها، سیاست‌ها، اهداف و راهبردهای شهری مبتنی بر تصمیم‌گیری از بالا به پایین سیاست‌گذاران حوزه کلان شهری است.
وی می‌افزاید: رویکرد مشارکتی در پی آن است تا همه کنشگران، بازیگران، ذی‌نفعان و ذی‌نفوذان به خصوص کاربران شهری را مدنظر قرار دهد.
این دکترای طراحی شهری اضافه می‌کند: زمانی که یک برنامه‌ریز اقدام به برنامه‌ریزی برای شهری می‌کند، همه اقشار جامعه شهری از جمله کودکان، سالمندان و بانوان را مدنظر قرار می‌دهد.
سجادزاده تاکید می‌کند: تصمیم‌گیری از بالا به پایین و ناکارآمدی این نظام موجب طرح رویکرد مشارکتی شد تا از همه کاربران در حوزه شهرسازی و برنامه‌ریزی شهری نظرسنجی انجام، ارزیابی و سنجش انجام و تصمیم‌گیری بر این مبنا انجام شود.
وی ادامه می‌دهد: کشورهای توسعه یافته تجارب زیادی در حوزه شهرسازی مشارکتی، به‌خصوص در زمینه طرح‌های شهری دارند اما متأسفانه در کشور ما رویکرد مشارکتی هنوز جایگاه مشخصی ندارد.
نحوه طراحی فضاها در شهرسازی مشارکتی
این دکترای طراحی شهری می‌گوید: در ابتدا باید ماهیت و محور توسعه فضا مورد توجه قرار بگیرد چرا که ویژگی‌های فضاهای شهری با یکدیگر متفاوت است و هر فضایی روحیات و ظرفیت‌های مختص به خودش را دارد لذا شناخت فضا قبل از طراحی اهمیت زیادی دارد.
سجادزاده تصریح می‌کند: برای اینکه بتوانیم مشارکت فعالانه شهروندان را در فضاهای شهری داشته باشیم، باید نگاهی مردمی به شهر و طراحی شهری داشته باشیم و در هر تصمیمی مرتبط با کیفیت بخشی به محیط‌های شهری، دیدگاه‌های کاربران را مورد ارزیابی قرار دهیم.
وی خاطرنشان می‌کند: یک طراح و برنامه‌ریز شهر باید به تاریخچه فضا، واقعیت‌های فضا، مالکیت‌های فضایی و پیچیدگی‌های اجتماعی و اقتصادی فضا واقف باشد که در این راستا نیاز است سال‌ها مطالعات در خصوص هرکدام از فضاهای شهری انجام شود که مسلماً مستلزم صرف زمان است.
این دکترای طراحی شهری می‌گوید: این در حالی است که فرد ساکن در آن فضای شهری با تمامی اجزا و ارکان آن فضا آشنا است و آن را درک کرده و هرچند که ممکن است از نظر کارشناسی و علمی نتواند طراحی انجام دهد اما فضا را می‌شناسد.
سجادزاده اظهار می‌کند: زمانی که یک برنامه‌ریز با افرادی که در یک فضای شهری ساکن هستند، با کنشگران فضای شهری، ارتباط برقرار کرده، نظرات آنان را مورد ارزیابی قرار داده و سپس تصمیم‌گیری می‌کنند، می‌توانند طراحی و برنامه‌ریزی متناسب‌تری داشته باشند.
وی اضافه می‌کند: رویکردهای مشارکتی از جمله شهرسازی مشارکتی تنها توجه به کالبد و فیزیک شهر نیست بلکه واقعیت‌های اجتماعی، واقعیت‌های اقتصادی و واقعیت‌های زیست محیطی را مورد توجه قرار می‌دهد و حتماً باید مدنظر طراح و برنامه‌ریز شهر باشد و در این صورت تصمیمات به درستی به مرحله اجرا در می‌آید.
این دکترای طراحی شهری تصریح می‌کند: ۹۹ درصد تصمیماتی که ما در حوزه شهرسازی داریم، تصمیمات درستی نیست و صرفاً از منظر کالبد، شهر را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ این نشان از آن دارد که سیاست‌گذاران و مدیران شهری تمایلی به کشف واقعیت‌ها و ظرفیت‌های فضاهای شهری نداشته‌اند و شهر را با نگاه مهندسی محور و پروژه محور مورد بررسی قرار داده‌اند.
سجادزاده تاکید می‌کند: این رویکرد نسبت به شهر موجب وارد آمدن آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی به زیرساخت‌های شهری می‌شود که تا مدت‌ها قابل جبران نیست.
شهرسازی مشارکتی باید بومی سازی شود
«الهام ناظمی»، کارشناس شهرسازی با تاکید بر اینکه تهیه طرح‌های شهری باید مورد توجه قرار بگیرد، می‌گوید: آشنایی با نگرش و رویکرد شهرسازی مشارکتی از اهمیت بالایی برخوردار است و این رویکرد باید برای هر شهری بنا بر خصوصیات و ویژگی‌هایی که دارد، بومی سازی شود.
وی تصریح می‌کند: مشارکت همه گروه‌های ذی‌نفع در تحقق این رویکرد از اهمیت زیادی برخوردار است لذا در تهیه این طرح‌ها نباید جهت‌گیری خاصی مدنظر باشد و باید نمایندگان گروه‌های مختلف مردم با دیدگاه‌های مختلف در تهیه طرح‌های مشارکتی حضور داشته باشند.
این کارشناس شهرسازی ادامه می‌دهد: اجرای طرح‌های مشارکتی در مقیاس کوچک‌تر و به صورت آزمایشی موفقیت طرح‌های شهری را بالا می‌برد و از اتلاف هزینه و زمان جلوگیری می‌کند به علاوه این طرح‌ها باید بومی سازی شود و متناسب با شرایط هر شهر باشد.
ناظمی خاطرنشان می‌کند: حضور و جلب رضایت شهروندان در تهیه طرح‌های شهری موجب شده تا شهرسازی مشارکتی به واقع محقق شود و با طراحی مطلوب کالبدی و برنامه‌ریزی متناسب اجتماعی و فرهنگی زمینه برای مشارکت شهروندان بیشتر از گذشته فراهم شود.
وی اضافه می‌کند: مهمترین گام در تحقق شهرسازی مشارکتی سعی درپذیرش مشارکت است، مدیران و برنامه‌ریزان صرف‌پذیرش رویکرد شهرسازی مشارکتی نمی‌توانند به واقع آن را محقق کنند بلکه نیاز است خودشان نیز به مشارکت اعتقاد داشته باشند.
این کارشناس شهرسازی ادامه می‌دهد: پیاده سازی رویکردهای انسان محور از جمله شهرسازی مشارکتی در روند تهیه طرح‌ها و برنامه‌های شهری موجب افزایش تحقق‌پذیری این طرح‌ها می‌شود و در آینده شرایط بهتری را پیش روی شهر و شهروندان قرار می‌دهد.
نظر شما