به گزارش ایمنا و بر اساس چکیده یک مقاله، در جوامع امروزی افزایش جمعیت، تنوع و پیچیدگی نقش‌ها و روابط، افزایش سواد و آگاهی، گسترش رسانه‌های همگانی به همراه هزینه‌های سنگین اقتصادی، اجتماعی اداره متمرکز امور و وجود پشتوانه‌های قانونی، سبب شده که شیوه‌های مشارکتی در اداره امور شهرها مورد توجه قرار گیرد.
امروزه اکثر صاحب نظران، تجربه مدیریت شهری متمرکز را شکست خورده دانسته و آن را بدون مشارکت شهروندان در اداره امور شهرها و تبدیل شهرنشینان به شهروندان غیرممکن می‌دانند، از این رو جلب مشارکت شهروندان یکی از دغدغه‌های اصلی مدیریت‌های نوین شهری محسوب می‌شود که دستیابی به این مهم جز از طریق تلاش علمی و برنامه‌ریزی شده مبتنی بر شناخت کافی از مسئله امکان پذیر نیست.
مشارکت عنصر حیاتی در فرایند توسعه پایدار تلقی شده، از آن به عنوان حلقه مفقوده فرایند توسعه یاد می‌کنند و به اعتقاد صاحب نظران، مشارکت موجب افزایش شایستگی و کرامت در افراد می‌شود. روش‌ها و رویکردهای مشارکتی برای ایجاد انگیزش در مردم، یکی از راهبردهای مورد توافق برنامه‌ریزان توسعه اجتماعی و اقتصادی است.
اکنون با در نظر گرفتن موارد مطرح شده در بالا می‌توان گفت که در جامعه ما ایران، نیاز به مشارکت بیش از پیش احساس می‌شود؛ چرا که افزایش جمعیت و شهرنشینی پدیده‌ای فراگیر در یکصد سال اخیر بوده است که هم کشورهای صنعتی و هم کشورهای رو به پیشرفت را با چالش‌های جدیدی رو به رو کرده است.
بنابراین توانمندسازی انسان‌ها، کاهش مشکلات شهری و تحقق توسعه در ایران که در دوران گذار از جامعه سنتی به مدرن است، به عنوان یک مسئله اساسی در مدیریت شهری مطرح است که تنها با بهره‌گیری درست و بهینه از توان‌ها و استعدادهای موجود شهروندان در چارچوب برنامه‌های مشارکتی، قابل دستیابی است؛ این در حالی که در بسیاری از شهرهای بزرگ، زیرساخت‌های شهری با روند رو به رشد جمعیت شهرها، هماهنگی مطلوب را ندارند.
اکنون که در کلانشهرهای کشورمان از جمله اصفهان، شاهد افزایش نیازهای انسانی، مشکلات زیست محیطی شهری و غیره در ابعاد گسترده هستیم و مواردی چون رعایت ترافیک، توجه به فضای سبز، همکاری با شهرداری‌ها در زمینه ساخت و سازهای اصولی، جمع آوری زباله و مسائل پرشمار دیگر، نمایانگر مشکلاتی است که امروزه با آن رو به رو هستیم، سوال اساسی این است که چه رویکردهایی بر مشارکت شهروندان در امور خدمات شهری تأثیرگذار است؟
ارزیابی شهروندان از پیامدهای مشارکت چه بود؟
در تحقیقی که با عنوان تحلیلی بر سنجش عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری انجام شد بیشتر شهروندان معتقد بودند که می‌توانند با مشارکت در مدیریت شهری تأثیرگذار باشند. همچنین بیشترین مشارکت، برگزاری مراسم و جشن‌های محلی و کمترین مشارکت مربوط به اطلاع رسانی مشکلات به مدیران شهری بوده است.
هر چه میزان رضایتمندی افراد از خدمات رسانی مدیران شهری بیشتر باشد، به همان میزان تمایل به مشارکت در مدیریت شهری افزایش می‌یابد.
انجام گفت و شنود دوطرفه بین مردم و مسئولان به منظور تسهیل در روابط متقابل و ایجاد انگیزه و تمایل مشارکت در مردم در سایر مراحل انجام کار از دیگر مواردی است که برخی شهروندان به آن اشاره کردند.
برای به نتیجه رسیدن طرح‌ها و برنامه‌های مشارکتی، حضور مردم در مراحل اجرایی طرح‌ها و در صورت امکان، پرداخت بخشی از هزینه‌ها ضروری است. بررسی‌ها نشان داده هر قدر فعالیت‌های اجرایی بدون حضور مردم صورت گیرد، مردم در مسئولیت‌پذیری برای حفظ و نگهداری طرح‌ها دخالت نمی‌کنند و تلاشی در جهت رفع معایب طرح‌ها نیز انجام نمی‌دهند.
رویکردهای مشارکت در مدیریت شهری
رویکردهای مشارکتی در مدیریت شهری ایران را می‌توان به چهار نوع رویکردهای مشارکت خصوصی، مشارکت اجتماعی یا عموم، مشارکت تعاونی و مشارکت دولتی تقسیم‌بندی کرد.
رویکرد مشارکت خصوصی: انجام پروژه‌های شهری اعم از اجرای طرح‌های توسعه شهری، ایجاد خیابان، نوسازی و بهسازی بافت فرسوده، زیرساخت شهری نیازمند گسترش سرمایه گذاری در شهر است.
تأمین مالی و اجرای مباحث مذکور در عمل برای شهروندان مقدور نیست، بعلاوه جهت گیری فعالیت‌های توسعه شهری در کشور نیز به سمت واگذاری امور به مردم است، لذا تشویق و بهره‌مندی از مشارکت بخش خصوصی در تأمین مالی و اجرای پروژه‌های شهری بسیار مهم است، برخی از فرایندهای حوزه خدمات شهری که با رویکرد مشارکت خصوصی قابل واگذاری بوده شامل صدور مجوز حفاری و پل و کالیبراسیون سکوهای توزین است.
رویکرد مشارکت اجتماعی: مدیریت مشارکتی در امور شهری در ایران محدود به بخش‌های خصوصی، تعاونی و دولتی نیست، سایر گروه‌ها و اقشار در جوامع شهری و جوامع محلی در برنامه‌های شهری مشارکت می‌کنند. زمینه‌های مشارکت اجتماعی شامل نگهداری و حفظ فضای سبز، همکاری در اطفا حریق، شرکت در مراسم نمادین، نظارت بر برنامه‌های در حال اجرا، اطلاع رسانی به مسئولان در خصوص تخریب و تجاوز به ضوابط شهری، آموزش‌های عمومی به مردم، سازمان‌های غیردولتی زیست محیطی، شورای اسلامی شهرها، شورایاری‌ها، مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه شهری و دوستداران طبیعت از جمله تشکل‌هایی هستند که با بسیج گروه‌های مردمی و تشویق آنها سهم مهمی در مسائل شهری ایفا می‌کنند.
سازمان‌های غیردولتی (مردم نهاد) متشکل از گروهی با هدف‌های مشترک هستند، که به صورت داوطلبانه و بدون وابستگی به گروه یا ارگان خاصی با تشکیلات و اساسنامه تعیین شده در جهت دستیابی به اهداف مورد نظر فعالیت می‌کنند.
این سازمان‌ها می‌توانند در زمینه‌هایی همچون مشارکت در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی و نظارت بر حسن اجرای طرح‌ها، تهیه و انتشار نشریات، پوستر، کتاب و مقاله، بولتن، تنظیم بروشورهای راهنما، پاک سازی و نهال کاری پارک‌های جنگلی و کوهستان ها، مشارکت در طرح‌های آموزشی و ترویجی، برگزاری همایش‌ها و جلسات گردهمایی به منظور ارائه نتایج مطالعات و دستاوردها، برپایی گلگشت‌های آموزشی و ایجاد کمیته‌های پژوهشی در مدیریت پایدار شهری با شهرداری همکاری کنند.
رویکرد مشارکت تعاونی: سازماندهی و تشکیل تعاونی‌های شهری یک از ابزارهای اساسی در تحقیق مشارکت مردمی است. امروزه در سراسر جهان اندیشه تعاون با پذیرش و اقبال عمومی روبرو شده و انواع آن را می‌توان در اقصی نقاط جهان یافت. اصول، فلسفه و مبانی تعاونی با افکار و آرمان‌های اجتماعی انسان امروزی کاملاً مطابقت دارد و روز به روز بر دامنه آن افزوده می‌شود.
رویکرد مشارکت دولتی: هرچند سازمان‌های دخیل در مدیریت شهری زیاد هستند ولی بسیاری از پروژه‌های شهری که توسط شهرداری اجرا می‌شود جنبه ملی و فرامحلی دارد لذا حضور دولت و نقش مشارکتی دولت در این زمینه بسیار مهم است.
دولت و نهادهای دولتی می‌تواند در تأمین مالی برخی از پروژه‌های شهری که جنبه ملی دارند مشارکت کنند تا رونق اقتصادی و اجتماعی شهر سریع‌تر شود.
نتیجه‌گیری
مشارکت‌پذیری یا تمایل شهروندان به مشارکت در حوزه فعالیت‌های شهرداری از جمله موضوعات مهمی است که سیاست‌گذاران و برنامه ریزان شهرداری در راستای جلب مشارکت شهروندان باید آن را مدنظر داشته باشند.
تمایل به مشارکت از این لحاظ بااهمیت تلقی می‌شود که این امر به عنوان ظرفیت و پتانسیلی بالقوه مطرح بوده که با سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب می‌توان آن را به حالت بالفعل درآورده که نتیجه و حاصل آن رفتارهای مشارکتی است.
نظر شما