به گزارش خبرنگار ایمنا، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای حفظ روابط دوستانه با کشورهای همسایه تنظیم شده است، اما طی سال‌های گذشته مناسبات ملی با برخی از این کشورها فراز و نشیب‌های متعددی را پشت سر گذاشته و با چالش‌های متفاوتی روبه‌رو شده است.
البته روابط تهران با کشورهای همسایه یکسان نیست؛ زیرا کشور عراق با تهران مناسبات تجاری خوبی دارد، اما روابط با برخی کشورهای عربی مانند عربستان، بحرین و امارات وضعیت مناسبی ندارد. با این وجود ایران و عربستان پس از بروز اختلاف در سال ۲۰۱۶ از آوریل سال جاری در حال گفت‌وگو هستند و خبرهایی مبنی بر بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور مخابره شده است. همچنین اعلام شده که هیئتی از عربستان در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی شرکت خواهد کرد. البته باید به این نکته توجه کرد که این گفت‌وگوها توسط شورای عالی امنیت ملی راهبری می‌شود که ابراهیم رئیسی در آن نفوذ زیادی دارد.
رئیسی، رئیس جمهور منتخب ایران در نشست خبری خود و در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا در آینده شاهد سفر شما به عربستان یا سفر رهبران این کشور به تهران خواهیم بود یا خیر؟ گفت که «رابطه با همه کشورها و تعامل با آن‌ها و به ویژه با کشورهای همسایه جزو اولویت‌های ماست و برای بازگشایی سفارتخانه‌ها میان دو کشور مانعی از طرف جمهوری اسلامی نیست و این سیاست را قبلاً اعلام کردیم و روابط با عربستان و دیگر کشورها هیچ منعی ندارد.»
برقراری روابط مجدد میان تهران و ریاض می‌تواند بر طرح‌های منطقه‌ای از جمله طرح «برهم صالح» رئیس جمهور عراق تحت عنوان «ائتلاف منطقه‌ای بر مبنای توسعه اقتصادی» که در اواخر آبان ماه ۹۷ در جریان سفر به تهران عنوان شده بود تأثیر مثبتی بگذارد.
همین آثار مثبت بود که ولیعهد عربستان پیش از روی کار آمدن دولت بایدن در مصاحبه با شبکه خبری «سی. بی. اس» گفته بود که جنگ با ایران به اقتصاد جهانی ضربه می‌زند و ترجیح می‌دهد در مواجهه با ایران دیپلماسی را برگزیند و نه جنگ؛ البته سران کشورهایی چون پاکستان و عراق نیز صراحتاً گفته بودند که عربستان از دولت‌های اسلام آباد و بغداد خواسته تا بین ریاض و تهران وساطت کنند.
بر اساس این همکاری، ایران امیدوار است بهبود روابط با عربستان سعودی به فروش نفت تهران در بازارهای جهانی کمک کند و در عوض ایران نیز کمک کند تا گروه انصارالله یمن به عربستان حمله نکند؛ جمهوری اسلامی قصد دارد که ریاض نفت این کشور را با قیمت‌های پایین‌تر از نرخ بازار خریداری کند و آن را در سطح بین‌المللی بفروشد تا اینگونه از تأثیر تحریم‌ها علیه خود بکاهد.
حال باید دید با توجه به حضور برهم صالح، رئیس جمهور عراق در ایران، مقامات عربستان هم در مراسم تحلیف سیزدهمین رئیس جمهور ایران شرکت کنند. همچنین با توجه به بازگشایی سفارت خانه‌های امارات و عربستان در دمشق و تلاش این کشورها برای حضور مجدد سوریه در اتحادیه عربی، این سوال پیش می‌آید که آیا سفارتخانه عربستان در ایران مجدداً بازگشایی می‌شود؟
عربستان به دنبال ازسرگیری روابط منطقه‌ای خود با ایران است
سید رضا صدرالحسینی، کارشناس مسائل خاورمیانه دراین‌باره به خبرنگار ایمنا می‌گوید: روابط خوب بین کشورهای مسلمان و همسایه در منطقه قطعاً تأثیر بسزایی در افزایش امنیت منطقه خواهد داشت؛ از این منظر جمهوری اسلامی در طول ۴۳ سال اخیر با هیچ کشوری جز رژیم صهیونیستی و آپارتاید آفریقا که هم اکنون از بین رفته با سایر کشورها مشکلی نداشته است؛ لذا گسترش روابط با کشورهای مسلمان و همسایه قطعاً به نفع همه طرف‌ها خواهد بود. ذکر این نکته ضروری است که این عربستان بود که با طرف ایرانی قطع رابطه کرد و تهران علی‌رغم حفظ عزت و اقتدار خود در منطقه علاقه‌مند است که با همه کشورها ارتباطات گسترده داشته باشد به ویژه عربستان که نقش مهمی در میان کشورهای اسلامی ایفا می‌کند.
به گفته وی، به نظر می‌رسد رویکرد جدید ریاض در سیاست خارجی، در زمینه حل و فصل اختلافات با ایران است و برخی کشورهای منطقه به عنوان نوعی میانجی‌گری بازسازی روابط ایران و عربستان شدند و البته جمهوری اسلامی هم موضوع عادی سازی روابط را بدون پیش شرط اعلام کرده است.
به گفته این کارشناس مسائل خاورمیانه، در بازه‌هایی عربستان از ایجاد ارتباط با ایران به دنبال حل مسئله یمن بود، اما با نظر قاطع ایران مشخص شد ارتباط تهران با ریاض هیچ ربطی به موضوع یمن ندارد و اینکه این کشور برای استقلال خود حق انتخاب قوه دفاعی داشته باشد همواره از تأکیدات جمهوری اسلامی بوده است.
صدرالحسینی در ادامه می‌گوید که جمهوری اسلامی همواره اعلام کرده آماده گفت‌وگو در مورد مسائل فی‌مابینی است؛ زیرا حمایت ایران از استقلال یمن اصلی پذیرفته شده در سیاست خارجی جمهوری اسلامی است، از این رو برخی کشورهای منطقه مانند عراق که البته تهران نیز مایل به بازیگری این کشور در بین سایر اعراب است، در این مرحله اجازه یافتند در رابطه با حل اختلاف ایران و عربستان به موضوع ورود کنند و در همین راستا نشست‌های کارشناسی در بغداد برگزار شد.
به عقیده وی، با توجه به اینکه عربستان به دنبال ازسرگیری روابط منطقه‌ای خود با ایران است، این کشور برای حضور در مراسم تحلیف رئیس جمهور منتخب اعلام آمادگی کرده و به احتمال زیاد یکی از مقامات سعودی در روز تحلیف در این مراسم حاضر خواهد بود و این اتفاق باب بازگشایی سفارت عربستان در تهران البته در سطح کنسولگری را فراهم خواهد کرد.
این کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه که جمهوری اسلامی در خصوص مسئله حج نیز این مسائل را از دیپلماسی سیاسی جدا کرد، می‌کوید که جمهوری اسلامی سیاست خارجی خود را با تغییر دولت‌ها در آمریکا و حتی ایران تغییر نمی‌دهد و مبانی سیاست خارجی تهران کاملاً صریح و روشن بر اساس قانون اساسی و هم چنین از جانب مقامات عالی کشور تعیین می‌شود.
صدرالحسینی خاطرنشان می‌کند: این سعودی‌ها هستند که سیاست خارجی خود را نسبت به سایر کشورها با تغییر در دولت‌ها تغییر می‌دهند و احتمالاً با توجه به اینکه ترامپ مخالفت آشکاری با ارتباط کشورهای منطقه با یکدیگر داشت و همواره به دنبال ایران هراسی بود، یقیناً خروج وی و ورود بایدن به کاخ سفید در سیاست خارجی ریاض مؤثر بوده است.
بسیاری از اختلافات بین ریاض و تهران به مرحله تنش زدایی رسیده است
حسن هانی‌زاده، کارشناس مسائل غرب آسیا نیز به ایمنا می‌گوید: به نظر می‌رسد نتایج مذاکرات سه ماهه ایران و عربستان در بغداد به میزبانی دولت عراق به نقطه‌ی قابل قبولی رسیده و بسیاری از اختلافات بین ریاض و تهران به مرحله تنش زدایی رسیده است.
به گفته وی، سفر قریب‌الوقوع برهم صالح رئیس جمهور عراق به تهران و شرکت در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی و ارائه گزارش مشخصی از رویکرد عربستان سعودی در قبال تهران نشان دهنده موفقیت‌آمیز بودن مذاکرات ریاض و تهران است.
به گفته این کارشناس مسائل غرب آسیا، با توجه به حضور جو بایدن در کاخ سفید و همچنین مخالفتش با سیاست‌های محمد بن سلمان، به نظر می‌رسد ریاض سعی دارد در راستای خروج از انزوای منطقه‌ای روابط خود با جمهوری اسلامی را بهبود ببخشد.
هانی‌زاده خاطرنشان می‌کند: اولویت عربستان در کوتاه مدت رابطه با ایران است؛ در نتیجه پس از تشکیل کابینه دولت سیزدهم، تغییراتی در روابط تهران و ریاض رخ خواهد داد و به سمت بازگشایی سفارتخانه‌های دو کشور حرکت خواهیم کرد.
نظر شما