به گزارش ایمنا، سیل نوروز سال ۹۸ که همت تمام مدیران ملی، استانی و شهری تهران را به کار گرفت تا حادثه سال ۶۴ را در پایتخت تکرار نکند، نشان داد که تهران به عنوان پایتخت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی کشور، در معرض مخاطرات بسیاری قرار دارد که هر کدام می‌تواند علاوه بر سطح ملی، در گستره جهانی خبرساز شود.
محاصره شدن و قرار گرفتن تهران بر روی گسل‌های مشاء، پارچین (ری) و کهریزک از سویی نگرانی مواجهه با زلزله را دوچندان کرده و از سوی دیگر مخاطرات انسان ساز همچون آلودگی صوتی و هوایی و بافت ناکارآمد شهری به افزایش نگرانی برای لحظات بعد از وقوع حادثه افزوده است.
بخش مهمی از تاب آوری شهرها به آمادگی آن مکان در برابر مخاطرات طبیعی و انسانی بستگی دارد و این آمادگی با مدیریت یکپارچه در سطح آن محدوده ارتباط مستقیمی پیدا می‌کند و بدون شک چنین موضوعی در مورد تهران فقط محدود به آمادگی شهری نیست و بحث ابعاد مختلف آمادگی در سطح استان و کشور را نیز می‌طلبد.
سیل، زلزله، رانش، ساختمان‌های فرسوده، بافت‌های ناپایدار شهری، قرار گیری پالایشگاه‌های نفت و گاز در حریم و حتی داخل شهرها، نبود سیستم یکپارچه برق شهری به ویژه در مناطق جنوبی این کلانشهر بخشی از مخاطراتی است که تهران را تهدید می‌کند و تصور وقوع حادثه در هر کدام از این بخش‌ها برای جمعیت ساکن در این شهر، التهاب آفرین است.
دست کم در مدت پنج سال گذشته وقوع دو حادثه در ساختمان‌های پلاسکو و دی کلینیک سینا اطهر نشان داد که نباید از کنار حوادثی که بناهای قدیمی، فرسوده یا ناکارآمد واقع در مرکز شهر را تهدید می‌کند به سادگی گذشت؛ و در آخرین اخباری که از مسئولان حوزه مدیریت بحران شهری و استانی منتشر شد، آمار مطرح شده گویای وجود بیش از ۳۰۰ بنا قدیمی و خطرناک مشابه پلاسکو در تهران بود.
شناسایی بیش از ۳۳ هزار ساختمان ناایمن در شهر تهران
کامران عبدولی، معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران درباره ساختمان‌های ناایمن شهر تهران اعلام کرد: با توجه به مصوبه شورای شهر و فرمول سازمان آتش نشانی ساختمان‌های پایتخت بر اساس ریسک حریق به بسیار پرخطر، پرخطر، میان خطر و کم خطر تقسیم بندی شدند و از تعداد ۳۳ هزار و ۲۲۱ ساختمان شناسایی شده، ۱۱۷ ساختمان بسیار پرخطر تشخیص داده شد.
وی با بیان اینکه این ساختمان‌ها یا باید به سرعت پلمب شوند یا اقدام فوری در رفع خطر انجام شود تاکید کرد: سازمان آتش نشانی ۵۳۹ مرکز درمانی پرخطر را در شهر تهران شناسایی و شیوه نامه‌های لازم را به آنها ابلاغ کرده است و اگر حادثه‌ای در این مراکز درمانی رخ دهد نمی‌توان هیچ اقدامی برای آن انجام داد.
عبدولی با اشاره به این که سه هزار و ۵۰۰ ساختمان پرخطر نیز در شهر تهران وجود دارد، گفت: سازمان آتش نشانی ۲۳ هزار و ۵۵۸ ساختمان میان خطر و ۶ هزار و ۴۳ ساختمان کم خطر نیز شناسایی کرده است.
وی اضافه کرد: شرایط ساختمان‌های بسیار پرخطر و پرخطر باید سالانه پیگیری شود اما با وجود تلاش‌ها، پیگیری‌ها، مکاتبات و تذکرات سازمان آتش نشانی، پیشرفت رفع خطر در این ساختمان‌ها بسیار کند است.
معاون حفاظت و پیشگیری سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران گفت: در برخی ساختمان‌ها هیچ گونه اقدامی صورت نگرفته، در برخی دیگر نیز پیشرفت رفع خطر در حد پنج تا ۱۰ درصد است و برخی ساختمان‌های تجاری که مردم به آن مراجعه می‌کنند و در آن ازدحام جمعیت وجود دارد هیچ گونه قدرت دفاعی در برابر حریق ندارند و در مجموع فهرست ۱۱۷ ساختمان بسیار پرخطر در سامانه برخط بارگذاری شده است.
طراحی شبکه زیرساخت سیلاب تهران با دوره بازگشت ۵۰ ساله
سیل بر اساس دوره بازگشت تعریف و طبقه‌بندی می‌شود؛ ممکن است این دوره‌های پنج ساله، ۱۰ ساله، ۲۵ ساله، ۵۰ ساله و ۱۰۰ ساله هم باشد. درواقع هر چقدر سیل سهمگین‌تری بیاید این شاخص دوره بازگشتش رقم بالاتری است؛ اما اینکه سیل با چه دوره بازگشتی به وقوع می‌پیوندد، قابل پیش بینی نیست.
حبیب پوش‌پارس، مدیرعامل شرکت خاکریز آب شهرداری تهران در همین زمینه معتقد است: شهرها بر اساس استاندارد جهانی باید پیش‌بینی سیلاب را با دوره بازگشت حداکثر ۲۵ ساله طراحی کنند؛ اما مطالعات و اجرای مدیریت سیلاب شهر تهران که شبکه اصلی مدیریت آب‌های سطحی پایتخت محسوب می‌شود، نه بر مبنای دوره بازگشت با شدت ۲۵ ساله بلکه با دوره بازگشت ۵۰ ساله مدل، طراحی و اجرا شده است.
وی اضافه کرده است: از نظر استحکام و ایمنی این شبکه طبق سند طرح جامع آب‌های سطحی شهر تهران به عنوان نقشه راه، باید ۷۰۰ کیلومتر شبکه اصلی مدیریت آب‌های سطحی در شهر تهران ساخته شود.
به گفته پوش‌پارس از چهار دهه گذشته تاکنون ۵۳۰ کیلومتر از این شبکه ساخته و بهره برداری شده و حدود ۱۷۰ کیلومتر دیگر باقی مانده که طبق برنامه پنج ساله سوم توسعه شهر تهران در انجام است و سالانه باید هشت کیلومتر به طور متوسط ساخته شود و در ۲۰ سال آینده شبکه باید به پایان برسد.
مدیرعامل شرکت خاکریز آب شهرداری تهران، درباره پیشینه ایجاد شبکه مدیریت آب‌های سطحی در پایتخت، توضیح می‌دهد: مطالعات درباره شبکه سیلاب به صورت جدی در دهه ۴۰ و بعد از سیلابی بزرگ در تهران آغاز و در دهه ۵۰ برخی از سازه‌های سیلاب این شهر احداث می‌شود.
پوش‌پارس ادامه می‌دهد: در مجموع ۵۰۰ کیلومتر بزرگراه وجود دارد و شبکه مدیریت سیلاب ۵۳۰ کیلومتر است که درواقع میزان این شهر زیرزمینی از میزان بزرگراه‌های تهران بیشتر است.
وی اعلام کرد: نمی‌توان تضمین کرد همه این اقدامات از سیلاب جلوگیری می‌کند چرا که به گفته او، شدت سیلاب قابل پیش‌بینی نیست و دوم اینکه عملکرد هر شبکه‌ای منوط به نگهداری آن است.
مرگ سالانه چهار هزار نفر زیر سایه آلودگی هوای تهران
بر اساس تحقیقات انجام شده تا سال ۱۳۹۸، سالانه چهار هزار نفر بر اثر آلودگی هوا در کلانشهر تهران جان خود را از دست می‌دهند و بالغ بر دو میلیارد و ۷۰۰ میلیارد تومان خسارت‌های ناشی از آلودگی هوا تخمین زده می‌شود.
زهرا صدر اعظم نوری عضو شورای اسلامی شهر تهران درباره آلاینده‌های هوای تهران اعلام کرد: آلودگی هوا معضل کلان شهرهاست، در شهرهایی که میزان منابع آلاینده متحرکشان بالا باشد، شاهد تداوم آلودگی هستیم.
وی ادامه داد: در فصل پاییز با وارونگی دما و در فصل تابستان با افزایش دما، میزان حجم آلاینده اوزون سبب آلودگی هوای تهران می‌شود.
صدر اعظم نوری در خصوص آلودگی خودروها و آلاینده‌های متحرک گفت: طی مطالعات انجام شده، بخش عمده آلاینده‌ها مربوط به منابع آلاینده متحرک است، که شامل انواع خودروها (فرسوده، سنگین و موتورهای دیزلی) می‌شود که در اثر احتراق سوخت، دی اکسید کربن و نیتروژن تولید می‌کنند.
وی اضافه کرد: در ایران همچنان خودروها با استاندارد یورو سه و یورو چهار تولید می‌شوند، که قابل قبول نیست و باید استاندارد یورو پنج و یورو شش را رعایت کنند.
۱۵ درصد از جمعیت شهر تهران در بافت‌های فرسوده
مسئولان استانی و شهری بارها در جریان جلسات مختلف از وجود سطح گسترده‌ای از بافت فرسوده در شهر تهران و سکونت بیش از ۱۵ درصد از جمعیت پایتخت در این محدوده سخن گفته و ابراز نگرانی کرده‌اند؛ موضوعی که با وجود تسهیلاتی گسترده در نظر گرفته شده از سوی دولت، اصلاح آن با روند کندی پیش می‌رود.
بر اساس مصوبه سال ۸۵، سه هزار و ۲۶۸ هکتار از محدود ۶۰ هزار هکتاری پایتخت معادل پنج درصد مساحت شهر تهران به دلیل سه ویژگی ریزدانگی، نفوذناپذیری و ناپایداری به‌عنوان بافت فرسوده شهر شناخته می‌شد، اما بررسی و مطالعات جدید مجموعه مدیریت شهری تهران نشان از افزایش محدوده بافت فرسوده دارد.
کاوه حاج علی اکبری، مدیرعامل و عضو هیأت مدیره سازمان نوسازی شهر تهران خاطرنشان کرد: تشخیص و معرفی بافت فرسوده در ایران بر اساس آسیب پذیری در مقابل مخاطرات طبیعی به ویژه زلزله صورت گرفته است.
وی افزود: مناطق ۱۲، ۱۰، ۱۴، ۱۷ و ۱۵ به لحاظ وسعت، بیشترین میزان بافت فرسوده را در شهر تهران دارند.
حاج علی اکبری ادامه داد: بر همین اساس ۲ شاخص عرض کم معابر (معابر کمتر از ۶ متر) و مساحت کم پلاک‌ها (کمتر از ۲۰۰ متر مربع) به معیارهای اصلی تشخیص بافت فرسوده اضافه شد.
وی با بیان این که دست کم یک بلوک فرسوده در ۱۹۶ محله تهران وجود دارد، متذکر شد: بر این اساس ۵۰ درصد محلات شهر تهران، با مشکل فرسودگی مواجه هستند.
تهران و خطر رود دره‌هایش
شاید اینگونه به نظر برسد که زلزله مهمترین خطری است که تهران را تهدید می‌کند اما باید یادآور شد که به جز زلزله، غول‌های خاموش دیگری هم هستند که در فهرست مخاطرات اصلی پایتخت قرار دارند؛ یکی از آنها خطر روددره‌ها محسوب می‌شود.
هفت رود دره دارآباد، گلابدره، دربند، کن، ولنجک، درکه و فرحزاد در تهران وجود دارد که به صورت شمالی-جنوبی از سطح شهر تهران عبور کرده‌اند و اکنون بسیاری از آنها تبدیل به بوستان و تفرجگاه شده‌اند.
مسئول بستر، حریم و هر نوع دخل و تصرف در رود دره‌ها، وزارت نیرو محسوب می‌شود اما متولی عبور آب از این نقاط، شهرداری تهران به شمار می‌آید.
شهرداری تهران در رود دره فرحزاد، روی رودخانه کن، بوستان نهج‌البلاغه، بوستان جوانمردان، مناطق ۵ و ۲۲، بوستان احداث کرد و همین دست اندازی به رود دره‌ها با تبدیل آنها به مراکز تفریحی و تفرجگاهی، به یکی از مهمترین دغدغه‌های مسئولان برای کنترل سیلاب پیش بینی شده در نوروز ۹۸ تبدیل شد.
این نگرانی در همان روزها منجر به این شد که مأموران شهرداری به صورت شبانه روزی دست به کار شوند و تمام مسیر عبور آب از رود دره‌ها را پاکسازی کنند تا به این طریق بهانه‌ای برای طغیان آب و در نهایت شکل گیری سیلاب وجود نداشته باشد.
یک قدم تا فاجعه
تهران در موقعیت خاص جغرافیایی، اقلیمی و ارتباطی قرار گرفته است و هر ارتباط غرب به مرکز، غرب به شرق و جنوب به شمال و به عکس آن از نقطه عبور می‌کند.
همین موضوع تردد از یک و از سوی دیگر رفتار شهروندان در مواجهه با هر نوع حادثه‌ای که سعی دارند به طریقی خود را از شهر خارج کنند و به نقطه‌ای دیگر برسانند، نیز از دیگر مباحثی است که برنامه ریزان و تصمیم گیرندگان نسبت به آن بارها اعلام نگرانی کرده‌اند.
از سوی دیگر وضعیت ساخت و سازهای واقع در حریم‌ها در استان تهران به گونه‌ای است که معاون توسعه و برنامه‌ریزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی این استان معتقد است وضعیت آن از حالت حاد و بحرانی گذشته است و فاصله چندانی با فاجعه ندارد.
شهرام عدالتی چندی پیش گفت: اکنون در استان تهران وضعیت ساخت و ساز و رعایت نکردن حریم شهرها از نقطه حاد گذشته و به شرایط بحرانی رسیده است.
وی اضافه کرد: در صورتی که وضعیت کنونی ساخت و ساز در این استان رها شود، به طور قطع با یک فاجعه رو به رو خواهیم شد.
عدالتی اظهار کرد: در صورتی که زلزله‌ای در این استان رخ دهد، به علت مسدود شدن تمامی راه‌های دسترسی، تهران در یک بن بست گیر می‌کند و کل مسیرهای پدافندی آن بسته می‌شود؛ آن زمان چه کسی بناست به این مردم کمک کند؟
معاون توسعه و برنامه‌ریزی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران گفت: به دلیل نبود برنامه‌ریزی در حریم شهرها و فقدان نگاه آمایشی، ساخت و سازهای غیرمجاز در این محدوده‌ها انجام شده است.
وی با اشاره به اینکه نگاه به حوزه مدیریت شهری در قالب "دریافت عوارض و جریمه در مقابل ساخت و ساز غیرمجاز" چالش به دنبال دارد، خاطرنشان کرد: اکنون میزان جرایم آنچنان پایین است که فرد متخلف به راحتی ترجیح می‌دهد این جریمه‌ها را بپردازد اما به ساخت و ساز غیرمجاز خود ادامه دهد.
مواردی که از آن یاد شد فقط گوشه‌ای از بحران‌هایی است که این روزها به طور جدی در اخبار و سخنان مسئولان می‌توان خواند و شنید و به آنها می‌توان مواردی همچون مهاجرت کنترل نشده اتباع از دیگر کشورها، مهاجرت از دیگر شهرها و نقاط به این کلانشهر، بحران کم آبی و خطر فرونشست زمین، کوه خواری و سرمایه گذاری‌های بی برنامه را نیز اضافه کرد؛ مولفه‌هایی که هر کدام به دنبال خود تبعاتی را برای شهروندان ساکن پایتخت رقم خواهد زد.
منبع: ایرنا
نظر شما