به گزارش خبرنگار ایمنا، بر اساس آخرین آمار رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران، تا تاریخ ۲۵ تیر امسال، مجموع ذخیره آب در سدهای کشور به ۲۴ میلیارد و ۹۵۰ میلیون مترمکعب رسید؛ از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۵ تیر امسال، در مجموع ۲۷ میلیارد و ۵۶۰ میلیون مترمکعب آب وارد مخازن سدهای کشور شده، در حالی که در مدت مشابه سال آبی گذشته میزان ورودی آب به مخازن سدهای کشور ۵۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب بوده است.
در حالی شاهد کاهش ۴۷ درصدی ورودی آب به مخازن سدهای کشور نسبت به سال آبی گذشته هستیم که خروجی آب از سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۵ تیر امسال، ۲۹ میلیارد و ۷۴۰ میلیون مترمکعب بوده و کاهشی ۳۵ درصدی نسبت به خروجی ۴۵ میلیارد و ۵۰ میلیون مترمکعبی آب از سدهای کشور در مدت مشابه سال آبی قبل دارد، در واقع میزان خروجی آب از سدهای کشور در ۱۰ ماه گذشته از سال آبی جاری، ۲ میلیارد و ۱۸۰ میلیون مترمکعب بیشتر از ورودی آب به مخازن سدها بوده است، میزان ذخایر آبی سدهای کشور در ۲۵ تیر امسال نسبت به زمان مشابه پارسال، ۲۹ درصد کاهش داشته است.
اگر مردم ۵۰ درصد مصرف آب خود را کاهش دهند، در منابع آب کشور فقط سه درصد صرفه‌جویی خواهد شد زیرا ۹۲ درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و سهم آب شرب شش درصد بوده است؛ پس بروز بحران آب به فرهنگ مصرفی مردم مرتبط نیست و البته فرهنگ مصرفی مردم باید اصلاح شود اما ریشه بحران جای دیگری است.
در چنین شرایطی بازنگری روش‌های مدیریت آب یکی از الزامات مدیریتی است که باید انجام شود.
مشکل خوزستان بی عدالتی در سیاستگذاری‌های آبی و روند توسعه در دهه‌های گذشته است
حجت میان آبادی، کارشناس ارشد دیپلماسی آب، در رابطه با روش‌های مدیریت آب اظهار می‌کند: خشکسالی و سیل، دو روی یک سکه‌اند. رویکردهای سیاستگذاری و مدیریت خشکسالی و سیل به جای مقابله با خشکسالی و سیل باید به سازگاری با این پدیده‌ها تغییر کند، مدیریت سیل و خشکسالی یک اقدام مقطعی و ضربتی و متکی صرف بر تخصیص بودجه‌های آنی و فوق‌العاده نیست.
وی ادامه می‌دهد: عمده برنامه مدیریت سیل و خشکسالی در چند دهه اخیر در کشور، واکنش‌گرا و محدود به پرداخت خسارت بوده که این یک شکست بزرگ است، عمده سیاستگذاری‌های آبی در چند دهه گذشته در کشور نه بر اساس اصول و مبانی، بلکه بر اساس اقتصاد سیاسی و قدرت سرمایه صورت گرفته است.
توسعه حتی بر عدالت آبی نیز مقدم بوده است
این‌کارشناس ارشد دیپلماسی آب خاطرنشان می‌کند: به نظر می‌رسد در سیاستگذاری مدیریت منابع آبی کشور، توسعه مقدم بر همه چیز از جمله عدالت و در مراحل بعدی محیط زیست بوده است به طوری که فدا شدن محیط زیست برای نیل به توسعه امری اجتناب‌ناپذیر است در چنین دیدگاهی طرح‌های کلان آبی از جمله طرح‌های کلان انتقال آب بین حوضه‌ای برای صنعتی کردن جامعه و نیل به توسعه و توسعه یافتگی در برخی مناطق دیگر امری طبیعی و ضروری است.
میان‌آبادی تصریح می‌کند: در واقع در نظام فکری حکمرانان و سیاستگذاران آبی کشور، عدالت نه تنها هیچ جایگاهی ندارد بلکه شاخص‌های آن نیز تعریف نشده است و بدون شک، در این مشکل، سهم و نقش دانشگاهیان و نخبگان اگر بیشتر از سیاستگذاران نباشد کمتر نیست.
منابع آبی باید با نگاه اقتصادی مدیریت شود
عبدالمجید شیخی، کارشناس ارشد مسائل آب و انرژی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: مدیریت اقتصادی به معنای مدیریت تنظیم عرضه و تقاضا در همه بازارها است، مدیریت انرژی نیز به معنای تنظیم عرضه و تولید انرژی از یک طرف و تنظیم تقاضا و مصرف از طرف دیگر است، در مدیریت آب نیز باید میزان ورودی و خروجی منابع آب تنظیم شود.
وی اضافه می‌کند: همزمان که استان‌های سیستان و بلوچستان و خوزستان درگیر خشکسالی است، با وقوع یک بارش ناگهانی با ابرهای موسمی که از طرف اقیانوس هند آمده، با روان آب‌ها، سیل و طغیان رودخانه‌های فصلی مواجه شدیم، این آبی که می‌توانست با وجود یک شبکه و سامانه تنظیم ورودی و خروجی آب ذخیره شود، اکنون منجر به خسارت‌هایی در کشور می‌شود.
مدیران کشوری نتوانستند منابع آبی را مدیریت کنند
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: با این وجود در زمانی که کشور با خشکسالی درگیر است شاهد هدر رفت آب هستیم به طوری که این هدر رفت اماکن و سازه‌های مختلف عمومی را نیز تخریب می‌کند. این موضوع ناشی از سوء مدیریت متولیان کشور است که نتوانستند به خوبی از آب بهره برداری کرده و آن را ذخیره و مهار کرده و حتی آن را منظم توزیع کنند.
شیخی اضافه می‌کند: سال‌ها است در مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی از پیاده‌سازی الگوی کشت صحبت می‌شود این در حالی است که مقدمه پیاده‌سازی الگوی کشت، پیاده‌سازی الگویی برای آب است، به این معنا که سامانه‌ای طراحی و پیاده‌سازی شود که بتواند ورودی و خروجی آب و یا عرضه، تولید و تقاضای آب را تنظیم کند.
مدیریت آب به شبکه توزیع یکپارچه نیازمند است
وی ادامه می‌دهد: اکنون برای توزیع برق در کشور شبکه یکپارچه ایجاد شده است، این شبکه مصرف برق در کشور را عادلانه توزیع می‌کند، برای آب نیز به ایجاد چنین شبکه‌ای نیاز است؛ صحبت‌هایی که اکنون درباره مخالفت با انتقال آب از جایی به جای دیگر می‌شود، تفرقه افکنانه و حاشیه‌ای است به عنوان نمونه در چهار سال گذشته حداقل دو بار با طغیان رودخانه‌های کرخه، کارون و دز مواجه شدیم، اگر در جای مناسبی، حوضچه‌های بزرگی طراحی می‌شد کانال‌هایی طراحی می‌شد که این آب مازاد بر ظرفیت سدها و رودخانه‌ها به آن هدایت شود هیچ گاه با وقوع چنین سیل‌هایی همچون فروردین ۹۸ مواجه نمی‌شدیم.
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: زمانی که صحبت از پیاده‌سازی شبکه یکپارچه توزیع آب می‌شود، پیش بینی مواجهه با چنین مشکلاتی نیز در آن در نظر گرفته شده تا بتوان سیلاب را هدایت کرده و برای تأمین آب مناطق خشک از آن استفاده کرد؛ انتقال آب از جایی به جای دیگر نباید باعث خسارت در مبدا شود و باید در اجرای چنین طرح‌هایی منافع ملی در نظر گرفته شده و از آب بهره برداری بهینه انجام شود به طوری که همه نیازهای آبی مبدا کاملاً تأمین شده و برای جلوگیری از خسارت‌های عمومی فقط آب به سایر مناطق هدایت شود.
شیخی اضافه می‌کند: اگر سدهای خاکی، حوضچه‌های زیرزمینی، سدهای شنی و یا طرح‌های آبخوان‌داری و آبخیزداری در مناطق مختلف ایجاد شده بود، بارش‌های رگباری می‌توانست منبع خوبی برای زمان‌های کم آبی بوده و استانی همچون سیستان و بلوچستان به هیچ منبع دیگری نیاز نداشت.
دولت در واقع سیاست‌های کلی آب و انرژی را پیاده‌سازی نکرده است
وی تصریح می‌کند: دولت در واقع سیاست‌های کلی آب و انرژی را پیاده‌سازی نکرده است به طوری که اکنون در کشورهای اطراف سرمایه گذاری‌های بسیاری برای تولید انرژی از خورشید انجام شده است. از این انرژی و انرژی باد و یا حتی گازهای فلر در کنار دریای خلیج فارس و عمان می‌توان برای شیرین سازی آب استفاده کرد، انرژی خورشیدی می‌توان با قیمت تمام شده بسیار کمی آب شیرین تولید کرده و به مناطق خشک کشور انتقال داد، این طرح‌ها هزینه چندانی نیز ندارد.
سیاست‌هایی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی اجرایی شود
این کارشناس اقتصادی می‌گوید: با وضعیت موجود که بیشتر زمین‌های کشاورزی به صورت غرق آبی آبیاری می‌شود، باید در تأمین و تجهیز زمین‌های کشاورزی به تجهیزات آبیاری نوین نیز تجدیدنظر شود؛ مصوبه‌ای در دولت تصویب شده که دولت ۸۵ درصد هزینه تجهیزات آبیاری نوین را تأمین می‌کند، با توجه به اینکه کشاورزان معمولاً توانایی تأمین چنین آورده‌ای را ندارند دولت می‌تواند در این طرح تجدید نظر کرده و ۱۵ درصد آورده کشاورزان را در آینده از محل افزایش درآمد به صورت اقساطی از آنها دریافت کند این کار مصرف آب در کشاورزی را کاهش می‌دهد.
شیخی تاکید می‌کند: لازم است دولت برای توسعه کشت گلخانه‌ای نیز مجوز بیشتری صادر کند زیرا این کشت ۴۰۰ درصد بیشتر از روش‌های سنتی بهره‌وری دارد، در مدیریت آب با مصرف آن را نیز مدیریت کرد و در تولید انرژی نیز سرمایه گذاری کرد، همچنین می‌توان آب‌های موجود را بازیافت کرده و از طرح‌های آب شیرین کن نیز استفاده کرد تا دغدغه تأمین آب در کشور برطرف شود.
گزارش از: فرشته بابایی، خبرنگار اقتصادی ایمنا
نظر شما