به گزارش خبرنگار ایمنا، این روزها گرمای هوا همان گرمای تابستانی است، حتی هوا گرم‌تر هم شده است، اما حال زیر پای درختان تابستانی شهر زوال برگ‌ها را می‌بینیم که به خاک افتاده‌اند؛ در برخی از معابر شهر به ویژه حاشیه زاینده رود وقتی برای لحظه‌ای به معابر نگاه کنید حتی می‌توانید صدای خش‌خش جان دادن برگ درختان را بشنوید و حس کنید. خزان زودرس درختان فقط به تغییر رنگ شهر اصفهان ختم نشده، گرمای بیش از حد هوا و کم آبی بسیاری از کلانشهرهای کشور را دچار این مشکل کرده است.
در حال حاضر در حاشیه زاینده رود ۱۵۵ اصله درخت که عمری بین ۴۰ تا ۸۰ ساله دارند، به دلیل نبود جریان آب در رودخانه شرایط مساعدی ندارند که برای آگاهی از وضعیت فعلی و چاره اندیشی جهت نجات درختان و مقابله با خزان زودرس آنها با «فروغ مرتضایی نژاد» مدیر عامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان به گفت و گو نشستیم که مشروح آن در ادامه می‌خوانید؛
خزان زودرس درختان در این فصل از سال به چه دلیل اتفاق می‌افتد؟
معضل کُلُروز (زرد شدن برگ درختان) و خزان زودرس درختان چنار در سال‌های گذشته همواره از دغدغه‌های اصلی سازمان پارک‌ها بوده و در این زمینه در قالب طرح‌های تحقیقاتی و یا پروژه‌های پایلوت پژوهش‌های مختلف انجام شده که نشان می‌دهد این معضل متأثر از مجموع عوامل مختلف بوده و نیازمند مدیریت چندجانبه و همگام است.
علی‌رغم اینکه کنترل بسیاری از عوامل مؤثر از جمله فاکتورهای اقلیمی، میزان بارش و منابع آب قابل دسترس و تا حدی آلودگی‌ها از دسترس خارج بوده و به عبارت دیگر قابل مدیریت نیست، اما هر ساله به منظور مدیریت کلروز و خزان زودرس درختان چنار، راهکارها و دستورالعمل‌های مختلف در حوزه‌های تخصصی از جمله اصلاح بستر، بهبود تغذیه و حاصل‌خیزی و مبارزه با آفات و بیماری‌ها در دستور کار اجرایی این سازمان قرار داشته است.
خزان زودرس یا خواب درختان از نظر علمی به این ترتیب است که در دو زمان درختان پهن برگ به خواب می‌روند یکی فصل زمستان است که از پاییز به دلیل سردی هوا و کوتاه شدن طول روز برگ‌های درختان ریزش می‌کند و جوانه‌های درختان به خواب می‌رود تا سال بعد که بیدار شده و جوانه‌ها برگ‌ها را رشد دهد که این یک خواب زمستانه است.
اما خوابی به نام موقت تابستانه داریم که معمولاً در ماه‌های مرداد در شهرهایی که به ناگهان هوا گرم یا تنش خشکی ایجاد میشود، بروز می‌کند، این دو تنش مثل تنش سرما باعث میشود که برگ‌های درختان بریزد و نهایتاً درخت به یک خواب موقت برود.
طی ۱۰ الی ۱۵ سال گذشته به دلیل اینکه بسیاری از درختان به ویژه چنارهای این شهر آسیب دیده بودند و یا بستر مناسبی نداشتند و یا تغذیه کافی نبود، خواب تابستانه درختان را شاهد بودیم، اما از سه سال گذشته با تقویت خاک و بسترسازی درختان چنار، حتی روش‌های مختلف تغذیه با کودهای مختلف از طریق ریشه و برگ‌ها، چال کود، تزریق به تنه درختان آسیب دیده، این وضعیت بهبود و به تدریج شدت میزان تنش‌ها کاهش پیدا کرد؛ بنابراین با گرم شدن هوا یا کمبود آب فوراً درختان ریزش پیدا نمی‌کرد.
در سال جاری درختان به دلیل اینکه درجه حرارت دمای هوا به خصوص آنگونه که آمار هواشناسی اعلام می‌کند، دو و نیم درجه بالاتر از میانگین ۵۰ سال گذشته بوده است، با بالا رفتن یک مرتبه دمای هوا، خشک بودن زاینده رود و اینکه چاه‌ها آب کافی را نداشتند، بنابراین با کم آبیاری کردن و به ویژه گرم شدن یک مرتبه هوا از میانگین همیشگی حالت خزان را در شهر دیدیم.
البته لازم است بگویم در باغات خصوصی نیز که هیچ مشکل آبی نداشتیم بالا رفتن دمای هوا باعث ریزش برگ درختان به ویژه چنارها شد. بنابراین می‌توان گفت ریزش برگ درختان موقتی است و ما همچنان عملیات تغذیه درختان را انجام می‌دهیم و اگر آب به دست بیاوریم و رودخانه دائم باز و وضعیت بهتر شود، قطعاً شرایط بهبود می‌یابد.
چه تدابیری برای جلوگیری خزان زودرس اندیشید؟
طی سه سال گذشته جلوگیری از خزان زود رس درختان را در دستور کار قرار دادیم و در سال‌های آینده هم همچنان این روند ادامه خواهد داشت. در مورد درختان خاص و ویژه‌ای مثل چنار عملیات تغذیه به خصوص دستورالعمل‌های کود و آبیاری و هم اینکه بتوانیم مراقبت ویژه داشته باشیم مورد توجه قرار گرفته است که در سال‌های آتی اجرا میشود.
هر ساله این شوک را داشتیم، اما خوشبختانه در سه سال اخیر کنترل شد و این میزان ریزش برگ درختان بسیار کاهش یافت. خوشبختانه امسال هم خزان زودرس به اندازه سنوات ۱۰ الی ۱۵ سال گذشته نبود، اما مقداری گرمای هوا به میزان کم آبیاری اضافه و باعث شد موقتاً ریزش برگ‌ها را داشته باشیم.
آماری از درصد و میزان درختانی که دچار خزان زودرس شده‌اند، وجود دارد؟
نمی‌توانیم درصد بگوییم، زیرا در بعضی از درختان تنها سه برگ زرد شده و در بعضی دیگر ۳۰ برگ دچار خزان زودرس شده که از نظر علمی و فیزیولوژیک چیز خاصی نیست معمولاً درخت اگر تحمل گرما یا کم آبی را نداشته باشد، دو تا سه برگ آن برای مقاومت زرد میشود و ریزش می‌کند.
در واقع یک مکانیسم دفاعی درخت در برابر تنش خشکی و گرما است، درخت با ریزش برگ‌ها نیاز آبی خودش را کم می‌کند، یک درخت کم نیاز تر و یک درخت مثل چنار نیاز آبی بالا دارد و تعداد برگ‌های ریزش شده چنار بیشتر است از این رو نمی‌توان درصد گفت، اما خوشبختانه اگر گرمای هوا کاهش پیدا کند خزان زودرس کاهش می‌یابد، زیرا برای تأمین آب مورد نیاز برای آبیاری درختان شهر تدابیر لازم اندیشیده شده است.
به محض اینکه هوا کمی خنک‌تر و از شدت گرما کاسته بشود، برگ‌های جدید درختان مجدد در شهریور ماه و مهرماه رویش پیدا می‌کند.
به معضل کلروز اشاره کردید، چه اقدامی برای مدیریت آن انجام شده است؟
اهم موارد انجام شده جهت ارتقای مدیریت کلروز و خزان زودرس درختان چنار در حوزه اصلاح بستر و تغذیه در سه سال گذشته شامل بروز رسانی و اصلاح کلیه دستورالعمل‌های تغذیه و اصلاح بستر در قالب کمیته‌های فنی تخصصی با حضور اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی معتبر اصفهان، اجرای عملیات حفر چال‌کود به ابعاد ۱×۱×۱ متر به صورت فاز بندی در عرصه‌های چمن‌کاری شاخص از جمله پارک‌های حاشیه رودخانه و پارک‌هایی که غالب درختان آن چنار است با هدف اصلاح بستر، تعویض خاک موضعی و بهبود تغذیه درختان چنار بوده است.
استفاده از تیمارهای زیستی و بیولوژیک از جمله کاربرد قارچ مایکوریزا به عنوان یک ترکیب مؤثر در افزایش رشد ریشه و جذب آب و مواد غذایی توسط گیاه از خاک از دیگر اقدامات انجام شده برای ارتقای مدیریت خزان زودرس درختان چنار شهر به شمار می‌آید.
عملیات دریل هول در برخی پارک‌های شاخص دارای درخت چنار با استفاده از ترکیب شن، کود آلی و بعضاً ترکیبات ریشه زا و سوپر جاذب با هدف اصلاح موضعی بستر درختان چنار، رفع تراکم و بهبود وضعیت تهویه و زهکش خاک انجام شده است.
برنامه‌ریزی و اجرای به موقع و صحیح عملیات محلول‌پاشی با کود حاوی عناصر میکرو (آهن، روی و منگنز) جهت عمده درختان چنار در سه ماهه اول سال همچنین نظارت بر خرید و استفاده از کودهای دارای برند و گواهینامه‌های معتبر با نظارت و هماهنگی بین این سازمان و مناطق شهرداری و استفاده از کلات آهن به عنوان تأمین کننده عنصر غذایی آهن و عامل مؤثر در کنترل سبزینگی گیاه و اسید هیومیک به عنوان ترکیب گیاهی ضد تنش محیطی نیز طبق روند سال‌های گذشته صورت گرفته است.
علی‌رغم اینکه دستورالعمل‌ها در سال‌های گذشته نیز رعایت می‌شده، اصلاح نحوه اجرا و کاربرد مواردی از جمله مایکوریزا یا بهبود وضعیت آبیاری درختان به لحاظ در دسترس بودن منابع آبی در مقایسه با سال‌های گذشته، منجر به بهبود فرایندهای جذب آب و مواد غذایی از خاک توسط ریشه گیاهان شده و این مسئله به خوبی و به صورت شاخص در مرفولوژی برگ‌های درختان چنار قابل رؤیت است.
مدیریت مربوط به اصلاح بستر و بهبود وضعیت تغذیه گیاهان، تعدیل درجه حرارت نسبی دو سال اخیر در مقایسه با سال‌های گذشته و به طور ویژه باز بودن رودخانه زاینده رود سهم مؤثری در بهبود شرایط کلی حاکم بر رشد عموم درختان فضای سبز به ویژه درختان چنار داشته داشته است.
در واقع سازمان پارک‌ها در راستای تحقق رسالت خود و به منظور تعالی دانش فنی، همچنان در حال ارزیابی روش‌ها و تیمارهای به روز و پیشنهادی قابل توجه به صورت پایلوت در عرصه‌های مختلف جهت مدیریت هر چه بهتر کلروز و خزان زودرس درختان چنار است.
نظر شما