به گزارش خبرنگار ایمنا، زبان توصیفی، محکم و زیبا و نیز روایتی منظم و منسجم در رمان‌های تقی مدرسی، موجب شهرت این نویسنده شد و نام او را به عنوان داستان‌نویسی توانا تثبیت کرد. مدرسی، به عنوان نویسنده‌ای روانپزشک به‌رغم این که در میان مردم زیاد شناخته شده نیست، اما در بین نویسندگان ایران و خارج از کشور، جایگاهی بزرگ یافت.
رمان «یکلیا و تنهایی او» معروف‌ترین اثر مدرسی است که آن را در سال ۱۳۳۳ نوشت و توانست با کمک ابوالحسن نجفی منتشر کند. این رمان در سال ۱۳۳۵ از سوی مجله سخن به عنوان کتاب برگزیده سال انتخاب شد. این کتاب با نگاه و مستند به شخصیت و داستان‌های عهد عتیق نوشته شد و مدرسی در آن ارجاعات فراوانی به کتاب مقدس داده است. رمان یکلیا، در واقع واگویی سرخوردگی‌های شخصی و سیاسی پس از کودتای ۲۸ مرداد است..
تعریف اسطوره
اسطوره، داستان یا روایتی است که به عنوان جلوه‌هایی از فرهنگ، با خلاقیت قومی رابطه‌ای مستقیم دارد و منظور از این خلاقیت، چیزی در حدود آفرینش هنری است. اسطوره درباره نخستین‌ها صحبت می‌کند همچنین وسیله‌ای برای توجیه پدیده‌های این جهان است و این که چرا انسان، برخی از رفتارها را انجام می‌دهد. در این گزارش به بررسی اجمالی جلوه‌های اساطیری در آثار این نویسنده پرداخته می‌شود.
کارکرد اساطیر
اسطوره، کارکردهایی دارد که بر اساس آنها اهمیت می‌یابد. کارکردهایی مانند کشف سرچشمه‌های رفتارهای آدمی. «میرچا الیاده» می‌گوید: مهم‌ترین کارکرد اسطوره، کشف سرمشق‌های نمونه‌وار همه آئین‌ها و فعالیت‌های انسان است. اساطیر در مطالعات جامعه‌شناسی، باستان‌شناسی و روان‌شناختی کاربرد زیادی دارد برای مثال، رسم مومیایی کردن از زمان باستان در مصر رواج داشته است و یک باستان‌شناس، با یافتن یک جسد مومیایی می‌تواند به این رسم پی ببرد.
رابطه اساطیر و ادبیات
اساطیر با وجود حضور در دانش‌های مختلف، در ادبیات بازتاب بیشتری دارد به طوری که نظریه‌پردازان مختلف ادبی ارتباط اسطوره و ادبیات را نوعی ارتباط دوسویه و موازی می‌دانند که در ادبیات سنتی و مدرن، ساری و جاری است. نوع رمان، به عنوان یکی از اصلی‌ترین زیرمجموعه‌های ادبیات معاصر در ایران، بستر مناسبی برای اسطوره‌سازی مدرن به شمار می‌آید.
جریان اسطوره‌گرایی در ادبیات داستانی معاصر با «بوف کور» آغاز می‌شود و در ادامه به علت دگرگونی‌های فکری و فرهنگی در پیوند پیچیده و متقابل با رویدادهای تاریخی و اجتماعی، نقطه اوج خود را در رمان اسطوره‌ای «یکلیا و تنهایی او» می‌پیماید. وجود عناصر برجسته اساطیری در محتوای این رمان کوتاه نشانگر نوآوری و ابتکار عمل نویسنده آن است.
کاربرد اساطیر در آثار تقی مدرسی
توجه به اسطوره و اسطوره‌پردازی، جزو موضوعاتی است که گاهی نویسندگان برای رسیدن به اهداف خود، از آن بهره برده‌اند. در آثار مدرسی نیز می‌توان جلوه‌های بارزی از اساطیر را پیدا کرد. وی با توجه به علاقه‌اش به میهن، آگاهانه و خردمندانه از اساطیر استفاده کرده است. در این بین، رمان مشهور «یکلیا و تنهایی او» سرشار از اساطیر کتاب مقدس است. اساطیر در آثار مدرسی، از نظر موضوعی به چند دسته تقسیم می‌شود:
اساطیر مذهبی
اساطیر مذهبی در رمان‌های مدرسی زیاد است؛ به ویژه بحث حلول و تناسخ که از زبان شخصیت‌های داستانی بیان می‌شود. اعتقاد به حلول و بقای روح، از اندیشه‌های مشترک میان ایران باستان و هند است. در اساطیر زرتشتی، زندگی انسان با مرگ او، در این دنیا پایان نمی‌پذیرد. در رمان «آدم‌های غایب» می‌خوانیم: خیال یادبودهای سال‌های گذشته زندگی‌ام و حتی خیال سال‌هایی که هنوز پا به دنیا نگذاشته بودم، مثل یک مرغ بیقرار و پرسه‌زن، دور سرم می‌چرخید همچنین که روی آن خاک، سال‌ها و قرن‌ها پیش، در کسوت دیگری و به نام و شغل دیگری، زندگی کرده بودم.
اساطیر فلسفی
مبحث جبر و اختیار و حاکمیت سرنوشت، از نظریات ابوالحسن اشعری است. سرنوشت، به عنوان یک عنصر اسطوره‌ای در اساطیر جهان، بسیار به چشم می‌خورد. در آثار مدرسی نیز، سرنوشت‌گرایی نقشی پررنگ و برجسته دارد. به عقیده مدرسی، سرنوشت است که انسان را می‌سازد و تنها می‌تواند تماشاچی لحظه‌هایی باشد که فلک برای او می‌آفریند.
در قسمتی از رمان «آداب زیارت» می‌خوانیم: «دل هادی بشارت گرفت و خیال کرد که ورق برگشته و سرنوشت نحسی در انتظار اوست.» عنصر «سرنوشت» در رمان‌های این نویسنده، بسیار دیده می‌شود.
اساطیر آئینی
این اساطیر عبارت است از جشن‌ها و مراسمی که اسطوره‌ای خاص را بازسازی می‌کنند. اسطوره و آئین، پیوندی تنگاتنگ دارد چرا که با استفاده از آئین‌ها، انسان به زمان قدسی و اسطوره‌ای پیوند می‌خورد مثلاً جشن عید نوروز، یادآور روزی است که جمشید (پادشاه اسطوره‌ای ایران) بر تخت نشست.
در رمان «آداب زیارت»، مراسم و آئین‌های مربوط به «مانی» ذکر شده است: نماز عشای ربانی مندایی‌ها را برام بخون.
اساطیر مربوط به حیوانات
مدرسی از بین حیوانات، به سگ توجه بیشتری نشان داده است. شاید به دلیل این که سگ در ایران باستان، احترام زیادی داشته است. در رمان «شریفجان، شریفجان» سگ حضور پر رنگ و مثبتی دارد: سرهنگ با دست چپ به سرش دست می‌کشید و در دست راستش گیلاس بود.
موجودات اساطیری
یکی از موجودات اساطیری در رمان‌های مدرسی، فرشته است. فرشته در بسیاری از ادیان، موجودی روحانی و مجرد محسوب می‌شود. در برابر فرشتگان، دیوها وجود دارند. در رمان «آداب زیارت» نامی از فرشته ذکر شده است: «من فرشته دمه‌ام؛ فرشته سکوت و تأمل.» البته فرشته، انواع و نام‌هایی دارد همچون جبرئیل، میکائیل، عزرائیل.
نظر شما